در شامگاه بیستم دیماه ، برنامه این هفته سینما روایت به نقد و بررسی فیلم مستند «پشت صحنه» با حضور سید جمال عود سیمین تهیه کننده فیلم، سهیل رستمی جامعه شناس، جبار آذین منتقد سینمایی برگزار گردید.
کاری متفاوت و غریب در عرصه سینما
رسول شادمانی، مجری برنامه درابتدای این برنامه گفت: هدف دست اندرکاران این فیلم از ساخت این اثردرمعرض نمایش قرار دادن مشکلات جنسی برای جوانان و بویژه آگاهی بخشی برای خانواده ها بوده است. این درحالی است که این اثر یک کار متفاوت و غریب به لحاظ موضوعی در سینمای ایران قلمداد می شود. اما همین که این دوستان جسورانه به سراغ این موضوع رفتند نشان ازهمت و جرائت این گروه بوده است.
دغدغه جنسی مهمترین مشکل جوانان ماست
سید جمال عود سیمین تهیه کننده این فیلم مستد با اشاره به هدف ساخت این اثرگفت: با توجه به اینکه من معلم هستم و مدت طولانی است که در مدارس و در حوزه امور تربیتی با جوانان ارتباط بودم لذا به این نتیجه رسیدم که مهمترین مشکل جوانان ما « دغدغه جنسی» است و برای همین هم به سراغ این موضوع رفتیم و می خواستیم در این مساله طرح مساله کنم تا دیگرفیلمسازان هم به این مساله ورود پیدا کنند و کارهای بیشترو عمیق تری در این مورد ساخته شود.
شادمانی با اشاره به فشارهایی که برای پخش این فیلم وجود داشته است یاد آورشد : با وجودی که مدت زیادی از نمایش این فیلم نمیگذارد اما نمی دانم چه اتفاقی می افتد که گروه تولید کننده اثر به جایی می رسند که یا این فیلم نمایش داده نشود یا پخش این فیلم همراه با عوامل تولید نباشد. بنابراین من از آقای عود سیمین برای حضور در این نشست تشکر می کنم و با وجودی که آقای تورج کلانتری هم قرار بود در این برنامه حضور داشته باشند اما نیامدند!
سهیل رستمی جامعه شناسی که در فیلم نیز حضور داشته است در این نشست به نحوه آشنایی خود با عوامل فیلم اشاره کرد و گفت: من یک کار نظری بر روی جامعه جنسی داشتم و عوامل این فیلم از این موضوع مطلع شدن و می خواستند که من در فیلمشان حضور داشته باشم اما من با توجه به موضوع فیلم، سعی کردم تا انتها همراه عوامل فیلم باشم.
به دلیل موضوع فیلم اجازه رونمایی داده نمی شد
وی با بیان اینکه تولید این فیلم، هم قبل و هم بعد از فیلم، کار سختی بود و من شاهد فشار کار بویژه بر تهیه کننده بودم. متاسفانه در اولین رونمایی این فیلم که در یکی از دانشکده های مطرح تهران بود این اجازه به فیلم داده نشد اما بعدا دانشگاه تهران اجازه رونمایی از این فیلم را داد وما سعی کردیم از یکی از اعضای شورای عالی کشور دستوری برای اجازه پخش بگیریم برای اینکه این کار بیشتر دیده شود اما آنان با دیده شدن این اثر موافقت نکردند.
تعجب از انکار موضوعی که در جامعه بسیار گسترده است
رستمی با اشاره به مطرح کردن معضلات جنسی جامعه در فیلم تصریح کرد: ما درکشور درحالی با این معضل روبرو هستیم که یک موضوعی به این گستردگی، این قدر انکار کننده دارد و خود این کار به یک معضل مبدل شده است. حتی روشنفکران ما، روحانیون ما و همه سعی می کنند دامن خودشان را از این موضوع برچینند و وارد این گود نشوند. در حالی که آمار مشکلات اجتماعی ما بسیار بالا است و لازم است رسانه های وسیع و توده ای در این زمینه ورود پیدا کنند و در این زمینه ایده پردازی صورت بگیرد چرا که خلاء این نوع مضامین به شدت در جامعه احساس می شود.
جامعه ایرانی جنسیت زده شده است
این جامعه شناس تاکید کرد: ما معتقدیم سکس نه به عنوان رابطه جنسی بلکه به عنوان متعلقات مختلفی مثل پوشش، غیرت و... به دلیل ساختار اندیشه جامعه غربی و همراهی رسانه، باعث شده تا جامعه ما جنسیت زده شود. به عبارت بهتر، هر نیازی در طبیعت انسان یک اندازه ای دارد اما تغییراتی که در تمدن غرب و به پیرو آن در کشورهای درحال توسعه اتفاق افتاده باعث شده تا نیاز جنسی که یک حد تعادل دارد بیشتراز واقعیت، مورد توجه قرار بگیرد. متاسفانه سکس در جهان و از جمله ایران از یک بحث هورمونی به سمت یک بحث روانی رفته است. این درحالی است که پرداختن به چنین موضوعاتی در ایران بسیار کم بوده است.
عود سیمین هم در مورد پخش این فیلم اظهار داشت: این فیلم تاکنون فقط در دانشگاه تهران ، شورای عالی انقلاب فرهنگی و جشنواره فیلم عمار نمایش داده شده و البته ما یک مدت 10 روزه هم فروش اینترنتی داشتیم و تاکنون اغلب باز خوردها نیز، بازخوردهای مثبتی بوده است.
دستمریزاد به جسارت سازندگان فیلم
جبارآذین منتقد سینما نیزبا اشاره به موضوع فیلم گفت: ابتدا لازم است به دلاوری و جسارت این دوستان درساخت یک اثر فرهنگی که می تواند تاثیرات اساسی در مناسبات امروز جامعه داشته باشد تبریک و دستمریزاد گفت.
وی ادامه داد: نیاز جنسی، مساله انسانی همه نسل ها و عصرها است و در جامعه ما این مساله ، یک موضوع انسانی ، ملی و فرهنگی است و از آن جایی که درکشورما خیلی چیزها تعریف نشده و کسانی که باید تعریفی در این زمینه ها داشته باشند خودشان صاحب تفکر مشخصی در این ارتباط نیستند بنابراین ما شاهد تعریفی از این موضوع نیستیم و متاسفانه در این راستا، کاری هم انجام نشده است.
هنر از کنار مسائل جنسی، چشم بسته عبور کرده
این منتقد با بیان اینکه یکی از مسائلی که تبدیل به معضل شده و روز به روز به دلیل اختلالات فرهنگی، کمبودها و عملکردهای غلط ؛ دامنه اش گسترده شده «توجه به نیاز جنسی» است یادآور شد: نیاز جنسی فقط در محدود نسل جوان خلاصه نمی شود و فراتر از آن و کلیت جامعه را فرا می گیرد و این مشکل ملی و مردمی نیاز به راه حل ملی و مردمی هم خواهد داشت و از آنجایی که ما هنوز در عرصه هنر و فرهنگ چیز زیادی برای عرضه نداریم از کنار مسائل این چنینی جامعه ، چشم بسته عبور می کنیم و طبیعی است که در این مورد، حرفی هم برای گفتن مطرح نمی شود.
مسئولین در ایجاد مشکلات جنسی مقصرند
آذین افزود: عوامل تولید این اثر خوش ساختار و تاثیرگذار می خواستند با ساخت این فیلم، ما و مسئولین را متوجه این مشکل بکنند. درحالی که این مسئولین خودشان در بوجود آمدن این مشکلات نقش اساسی داشتند.
مطرح نشدن این نوع فیلم در رسانه ملی و سینما به دلیل خطوط قرمز
به گفته وی موضوعات مطرح شده در فیلم «پشت صحنه» به دلیل اینکه سینما و تلویزیون ما گرفتاربرخی از آیین نامه ها و خطوط قرمز سلیقه ای شده است نمی تواند این گونه آثار را نمایش دهد لذا ما نمی توانیم شاهد بحث های کارشناسی در رسانه ملی و سینما در این زمینه ها باشیم.
این فیلم به دنبال شعار دادن نیست
جبار آذین این فیلم را یک فیلم تاثیرگذارو تعیین کننده ذکر کرد و گفت: این فیلم در چارچوب فیلم های مستند؛ یکی از بهترین فیلم هایی است که توانسته حرفش به خوبی مطرح کند بدون اینکه به دنبال بازی با فرم باشد. ضمن این که این فیلم نخواسته با محتوا شعار بدهد و تنها «طرح سوال» کرده و این طرح سوال را هم ، خیلی خوب مطرح کرده است.
ورود پورنوکراسی به سیاست
سهیل رستمی در پاسخ به سوال یکی از حاضرین درنشست که چرا بخشی از فیلم که به رنگ سبز و مساله انتخابات گذشته اشاره داشته است گفت : این فیلم بدور از هر گونه موضع گیری و مسائل سیاسی ساخته شده و تنها به رابطه ورود سکس به سیاست اشاره داشته است که بحث مهمی است و حتی اصطلاحاتی هم در این زمینه رایج شده است مثل پورنوکراسی؛ متاسفانه دامن قدرت سکس آنقدر افزایش می یابد که برای شما در فضای سیاسی، نقش بازی می کند. برای شما دولت مرد مشخص می کند و وارد عرصه سیاست می شود.
فیلم یک «گزارش تحقیقی» است
جبار آذین منتقد جلسه در مورد راهکار ارائه نکردن این فیلم که سوال چند تن از حاضرین در این جلسه بود گفت: این اثریک«گزارش تحقیقی» است و به هیچ عنون یک گزارش تحلیلی نیست و خود فیلم هم در یک جایی اشاره می کند فیلم فقط طرح سوال می کند و اصولا این انتظار که یک هنرمند ، وقتی معظلی را آسیب شناسی می کند حتما باید راه حلی را هم مطرح کند ، انتظار خردمندانه ای از هنرمند نیست بلکه باید این راه کار را کارشناسان ، روانشناسان ، پژوهشگران ، روحانیون و کسانی که در این زمینه فعال هستند ارائه دهند.
سختی سوژه دست عوامل را بسته است
وی ادامه داد: بزرگی و سختی سوژه، دست عوامل فیلم را بسته است شاید خیلی از مسائل می توانست مطرح شود که نشده است. ضمن اینکه معتقدم بحث تحلیلی در فیلم کم است و ما پاسخ لازم را از فیلم دریافت نمی کنیم و تحلیل به دلیل محدودیت سوژه، خودش را نمایان نمی کند اما درنهایت، فیلم در طرح مساله موفق عمل کرده است.
به دنبال راه کار نبودیم
عود سیمین تهیه کننده فیلم هم در این زمینه اظهار داشت : ما نخواستیم دراین فیلم راه کار نشان دهیم. فقط سعی کردیم راه کارهای مختلفی که در جامعه وجود داشته است را بدون قضاوت نشان دهیم. شاید نشان دادن ازدواج دو جوان در انتهای فیلم ، یک برشی از جامعه به عنوان یک راه کار باشد.
فیلم نان انتخاب موضوع ملتهب خودش را می خورد
مسعود آب پرور کارگردان آثار تلویزیونی که در سالن حضور داشت ضمن تشکر از جسارت سازندگان این فیلم گفت: معتقدم این فیلم نان انتخاب موضوع ملتهب خودش را می خورد و این نگرانی ، مساله تک تک ما است. لذا امتیاز فیلم، بردن دوربین به سمت کسانی است که ما هیچگاه در جامعه آنان را تحویل نمی گیریم.
وی ادامه داد: من نمی دانم دلیل تصاویری مثل نشان دادن آقایان افروغ، جواد طوسی و برخی از قضات در بیرون از فیلم یعنی چی؟ چرا این ها بیرون فیلم حضور دارند. آیا نقش آنان به عنوان مجوز فیلم بوده است؟! چه خوب بود با سوال هایی که در فیلم مطرح می شود این دوستان هم به چالش کشیده می شدند.
این کارگردان کشورمان تاکید کرد: سیاست گزارانی که سبب شدند جامعه ما به این سمت بروند کجای فیلم هستند؟ و چرا آنان در فیلم به تصویرکشیده نشدند. ضمن اینکه به نظر می رسد طرح موضوع در این فیلم برای یک طایفه فکری است اما حل موضوع برای یک طایفه فکری دیگر است!
فیلم سفارشی نیست و یک کار خودجوش است
آب پرور درخاتمه از تهیه کننده فیلم پرسید آیا ساخت این فیلم یک کارسفارش یا یک کار خودجوش بوده است؟ که سید جمال عود سیمین در پاسخ گفت: واقعا ساخت این فیلم یک عمل خودجوش بوده است و بر اساس دغدغه های من که یک معلم هستم و با جوانان زیادی در ارتباط هستم ساخته شده است.
برخی ها که مقابل دوربین حرف زدند بعدا پشیمان شدند!
تهیه کننده فیلم در مورد کارشناسانی که در اول فیلم دیده می شوند اما در بطن فیلم حضور ندارند اظهار داشت: وقتی ما این فیلم را ساختیم به این کارشناسان نشان دادیم و نظرات آنان را ضبط و به فیلم اضافه کردیم ضمن اینکه برخی از جوانان و مردمی که در مقابل دوربین ما حرف زدند از نشان دادن تصاویر خودشان در ابتدا راضی بودند اما بعد که فیلم را دیدند از ما خواستند که تصویرشان دیده نشود که ما هم مجبور شدیم یا برخی از صحنه های فیلم را حذف کنیم یا بعضی ها از چهره ها را شطرنجی کنیم و چون برخی از صحنه ها حذف شدند فیلم به نظر می رسد که یهویی شروع شده است.
پس تولید سخت از تولید است
تهیه کننده فیلم مستند «پشت صحنه» در باره ادامه دادن چنین فیلم هایی گفت: ما یک فیلم دیگری در ادامه این فیلم ساختیم که البته کاملا آرشیوی است. من به دلیل سختی کار، دیگر به سمت تولید این نوع فیلم ها نخواهم رفت چرا که «پس تولید» این نوع فیلم ها، سخت تر از تولید است.
عدم نقش آفرینی سیاست دراین فیلم یک امتیاز است
جبارآذین هم در خاتمه یاد آورشد: معتقدم اگر بخش ابتدایی فیلم با خود اثر ادغام می شد و بخش مربوط به صحنه های خارج از کشور نیز حذف می شد فرم فیلم به لحاظ زیباشناسی درست تر بود. اما من خوشحالم که تهیه کننده فیلم، ساخت این فیلم را یک حرکت خودجوش عنوان کردند. این کار خوبی است هرچند که می دانم نگاه به این معضل و حرکت به سمت کار فرهنگی در این عرصه ، کار طاقت فرسایی است و همین اندازه که «سیاست» در این قضیه نقش ایفا نکرده است خیلی مهم است چرا که سالها قبل یکی از دوستان فیلمساز؛ فیلمی با نام «فقرو فحشا» را می سازد و با اینکه فیلم در مورد معضلات اجتماعی است اما آنچه که بیشتر درحواشی فیلم به چشم می آید نگاه سیاسی است. اما این فیلم به دلیل اینکه براساس تعهد، احساس نیاز اجتماعی و دغدغه شخصی ساخته شده است جای تشکردارد وامیدوارم عوامل فیلم ،علی رغم همه کمبودها و نامهربانی هایی که به این فیلم شده ، کار را ادامه دهند و دوستان سینما روایت هم با تمام قدرت از حرکت فرهنگی و سازنده این دوستان حمایت نمایند.
