به گزارش افکارنیوز، بزهکاری نوجوانان با تاثیرات منفی احساسی، فیزیکی و اقتصادی که در سراسر جامعه دارد یکی از مهمترین معضلات اجتماعی است. آمارهای موجود رشد فزاینده این پدیده را در سالهای اخیر نشان می‌دهد و از آنجاکه بزهکاری در بین نوجوانان بیش از هر گروه سنی دیگری خطرآفرین به نظر می‌رسد چراکه نوجوانان در سن بلوغ و جامعه‌پذیری هستند و از سویی نیز امکان اصلاح برایشان وجود دارد، بررسی و مطالعه برای ریشه‌شناسی و جلوگیری از شیوع روزافزون بزهکاری و شناخت راه‌های مقابله با آن در نوجوانان ضروری به نظر می‌رسد. در همین راستا پژوهشی در دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه تهران انجام شده که به مطالعه‌ی تجربه زیست نوجوانان بزهکار پرداخته است.

این پژوهش که یک پایان‌نامه دانشجویی است به روش کیفی(موردی) بر روی ۳۶ نوجوان متهم به رفتار بزهکارانه درکانون اصلاح و تربیت تهران انجام شده است.

نتایج این پژوهش نشان داد که متوسط اکثریت این نوجوانان به طبقات رو به پایین و پایین جامعه تعلق دارند و از خانواده‌هایی برخاسته‌اند که سرمایه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ناچیزی دارند بیشتر خانواده‌های آنان مستاجرند و آنان که مالک هستند خانه‌هایشان کلنگی با مساحت پایین در حاشیه شهر قرار دارد.

جایی که کتاب نباشد بزهکاری رشد می‌کند

نتایج این مطالعه همچنین نشان داد که در هیچ کدام از خانواده‌های این افراد کتاب و کتابخوانی رواج ندارد و تمام این عوامل باعثشده است که این خانواده‌ها ترک تحصیل فرزندانشان را به سهولت بپذیرند به‌طوری‌که تنها حدود ۸ درصد این نوجوانان در حال تحصیل هستند و مابقی آنها درس و مشق و مدرسه را کنار گذاشته‌اند.

فقر اقتصادی زمینه‌ی ایجاد بزهکاری را فراهم می‌کند

نتایج این پژوهش نشان داد که در ۳۱ درصد خانواده‌های آنان یکی یا هیچ کدام از والدین حضور ندارند و با توجه به اینکه وضعیت اقتصادی خانواده‌های این نوجوانان اسفبار برآورد شد بسیاری از آنان جهت کمک به معاش خانواده مجبور به ترک درس و مدرسه شده و به دستفروشی، میوه فروشی و شاگردی در تعمیرگاه‌های مکانیکی و کارگری در کارگاه‌های ساختمانی روی آورده‌اند و این در حالی است که تعامل با این محیط‌ها می‌تواند برایشان هم به عنوان بزه‌دیده و هم به عنوان بزهکار خطرآفرین باشد.

جامعه‌پذیری ناقص، نوجوانان را به سمت بزه می‌کشد

نتایج این پژوهش نشان داد که بیش از ۹۰ درصد نوجوانان قبل از دستگیری به کار کارگری اشتغال داشته‌اند این در حالی است که حتی برخی از آنها خودشان سرپرست و نان‌آور خانواده‌هایشان هستند و این واقعیت به معنای متوقف ماندن یا نقصان در فرآیند جامعه‌پذیری است و جامعه‌پذیری ناقص این نوجوانان می‌تواند آنان را به مجرمان و آسیب رسان‌های خطرناک آینده جامعه تبدیل کند. چراکه جامعه نتوانسته است ارزش‌ها و هنجارهایش را به آنان بیاموزد.

جرم از مناطق جرم‌خیز برمی‌خیزد!

بیشتر این نوجوانان در مناطقی که به مناطق جرم‌خیز مشهور است سکونت دارد و به دلیل مستاجر بودن و جابه‌جایی زیاد در همین مناطق و نیز فرهنگ خاص حاکم بر این مناطق با انواع و اقسام جرم‌ها آشنا می‌شوند و به دلیل ضعف نظارت خانواده‌ها بر زیندگی و رفتار آنان ممکن است تحت تاثیر گروه همسالان به ارتکاب اعمال بزهکارانه دست زنند.

بر اساس یافته‌های مصاحبه شوندگان، ۵۶ درصد خانواده‌های مصاحبه شوندگان بیش از ۴ فرزند داشتند و در تعدادی از این خانواده‌ها تعداد فرزندان به عدد ۶ و ۷ فرزند هم می‌رسد با توجه به فقدان بضاعت مالی این خانواده‌ها علاوه بر آنکه تامین نیازهای مادی و روانی این فرزندان دشوار می‌شود و گاها حتی از تامین وسایل آموزشی و لوازم ضروری مدرسه ناتوانند. این تعداد زیاد فرزندان نظارت رفتار واکنش‌های آنان از سوی والدین نیز دشوار می‌گردد.

مهاجرت عامل ایجاد بزهکاری در نوجوانان

بیشتر بزهکاران از خانواده‌هایی هستند که سالهای دور یا نزدیک در پس یافتن شغل و زندگی بهتر شهر و دیار خویشتن را رها کردند و راهی حاشیه پایتخت شده‌اند، حاشیه‌گزینی این خانواده‌ها معمولا به دلیل تجانس فرهنگی و فقر اقتصادی صورت می‌گیرد چراکه توان پرداخت اجاره بهای مناطق مرفه‌نشین بالا و مرکز شهر را ندارند و دیگر اینکه خود را از لحاظ فرهنگی با آنان متمایز می‌یابند و در آن مناطق نوعی احساس طردشدگی و بیگانگی به آنان دست می‌دهد.

لازم به ذکر است که اسکان یافتن در مناطق حاشیه نشین نیز برای این گونه خانواده‌ها بی‌هزینه نیست چراکه از یک سو توان مقابله با دار و دسته‌های بزهکار را در آن مناطق ندارند و از سوی دیگر قادر نخواهند بود از جامعه‌پذیر شدن فرزندان خویش در این محیط جدید و هم نوا شدن با ارزش‌ها و هنجارهای رایج آن جلوگیری کنند.

تعلقات خانوادگی ناجی نوجوانان بزهکار

۸۵ درصد نوجوانان می‌گویند که از عمل خویش پشیمان هستند، بیشتر افراد که از عمل مجرمانه خویش ابراز ندامت می‌کنند به نسبت وابستگی و تعلق بیشتری به خانواده‌ و روستا نشان دارند و دستگیری، تجربه‌ی نخستین آنهاست.

در مقابل ۱۵ درصدی از نوجوانان بزهکاری احساس ندامت نداشتند و آنها کسانی بودند که برای دفعات بیشتری مرتکب جرم شده‌اند و سابقه چند بار بازداشت شدن داشتند وجرم نیز به بخشی از زندگی آنان تبدیل شده است.

ویژگی‌های فردی نوجوانان بزهکار چه هستند؟

نتایج این پژوهش به‌طور کلی حاکی از آن بود که ویژگی‌های فردی نوجوانان در سطح خرد شامل ماجراجویی، تایید طلبی، ریسک‌پذیری، میل به قدرت نهایی، عدم موفقیت تحصیلی، اختلال در روند جامعه‌پذیری و داشتن روحیه‌ی عمل‌گرایی و پراگماتیستی موجب ایجاد بزه می‌شود.

نتایج نشان داد که سطح روابط خانوادگی عواملی نظیر جدایی پدر و مادر، از هم گسیختگی روابط خانوادگی، عدم نظارت والدین، بزهکاری والدین یا بستگان نزدیک، اشتغال زودرس منجر به ایجاد بزهکاری در نوجوانان می‌شود.

آیا عوامل محلی در شکل‌گیری بزه موثر است؟

نتایج این پژوهش حاکی از آن است که عوامل محلی نیز در شکل‌گیری بزه موثرند و عواملی چون جرم‌خیز بودن محل سکونت، ناپایداری محل سکونت، تاثیر گروه همسالان و فقر فرهنگی و ارتباطی در شکل‌گیری بزهکاری در نوجواان موثر است.

نتایج این پژوهش نشان داد که جامعه نقش تاثیرگذاری در شکل‌گیری بزهکاری نوجوانان دارد.

عواملی نظیر بیکاری، فقر، محرومیت، عدم کارایی آموزش و پرورش در شناسایی و جذب بچه‌های آسیب‌پذیر و حاشیه‌نشین از جمله عوامل اجتماعی هستند که در شکل‌گیری و تشدید بزهکاری موثرند.

این پژوهش حاصل پایاننامهی کارشناسی ارشد علیاحمد باوندپور به مشاوره دکتر سید حسن حسینی و راهنمایی دکتر سهیلا صادقی فسایی انجام شده است.