گشت وگذار در کتابفروشی‌ها و قدم زدن در بین انبوه کتاب‌ها، حال اغلب آدم‌ها را خوب می‌کند. مخصوصا که یک عصر پاییزی تعطیل باشد که عجله‌ای در کار نیست و می‌شود در دنیای کتاب‌ها غرق شد.
در این بین کتابفروشی‌های باسابقه که خود را از پس یک تاریخ طولانی و پر فراز و نشیب به امروز رسانده‌اند و هنوز در شهر میان ده‌ها مغازه سرپا هستند، این حس خوب را دو چندان می‌کند. کتابفروشی انتشارات خوارزمی با ۱۳۵سال سابقه در راسته خیابان انقلاب یکی از آنهاست؛ جایی که پاتوق کتاب‌بازهاست.
سر پا از ۲ قرن پیش
هوا خنک شده و عابران حالشان بهتر است. باد خنک به درختان تنومند درختان می‌خورد و نقش زرد به فرش خیابان می‌دهند. در نخستین مواجهه با کتابفروشی خوارزمی، سال ۱۲۶۸مندرج شده بر سر در و رمان‌های جذاب در ویترین خودنمایی می‌کند. علیرضا انگشتان، کتابدار این کتابفروشی، محکم و راست قامت پشت میز نشسته است. او حافظه کتابفروشی خوارزمی است و نام کسانی را که سال‌ها پیش از او در این کتابفروشی کار می‌کردند را گوشه ذهن دارد. کف کتابفروشی خوارزمی موزاییک است و هنوز بازسازی نشده است. بخش‌های دیگر این کتابفروشی در مقاطع مختلف نونوار شده و مخزن غنی‌اش محل رجوع کتابداران مختلف بوده تا این کالای فرهنگی و خوراک روح را به‌دست مخاطبانش برساند.
کتابداران بزرگ در کتابفروشی قدیم پایتخت
رمان‌های جذاب و ماندگار تاریخ ادبیات ایران و جهان در ویترین کتابفروشی به ما چشمک می‌زند. آثاری از نیکولاس کازانتزاکیس، داستایوفسکی و مهم‌ترین کتاب نویسنده وطنی‌مان، سیمین دانشور. انگشتان می‌گوید: «پیش از من کتابداران بزرگی پا به این کتابفروشی نهاده‌اند. از مصطفی یاوری گرفته که اکنون هم در کتابفروشی انتشارات آگاه کار می‌کند تا نام‌های درخشان دیگر. این کتابفروشی نام بزرگ دیگری را با خود یدک می‌کشد: «کاظم آل‌داود که در حال حاضر شهر کتاب خیابان خرمشهر را مدیریت می‌کند. از دیگر کتابداران بزرگ می‌توان به آقای امامی اشاره کرد که در کتابفروشی خوارزمی افتخار همکاری با ایشان را داشته‌ام. ایشان سررشته خوبی از کتاب‌های فنی و مهندسی دارند. اگر بخواهیم به تاریخچه کتابفروشی خوارزمی مراجعه کنیم، نام‌های دیگری هم در دوره رضاشاه و احمدشاه قاجار به چشم می‌خورد که برای اطمینان از نامشان، نمی‌توان سراغ کسی را گرفت. چرا که همه آنها از بین ما رخت بربسته‌اند.»
این کتابفروش می‌گوید: «مردم و مخاطبان هنوز به‌دنبال کتاب‌های قدیمی انتشارات خوارزمی هستند. رمان «جنایت و مکافات» اثر درخشان بزرگ‌ترین نویسنده روس، فئودور داستایوفسکی با ترجمه مهری آهی کتابی است که سال‌ها تیراژ خورده و چاپ شده و انبوهی از مخاطبان آن را خوانده‌اند. به‌عنوان یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های انتشارات خوارزمی باید به «سووشون» بانوی ادبیات داستانی ایران، سیمین دانشور اشاره کرد. این کتاب در مقاطعی پس از انقلاب(مثلاً دهه ۷۰) در یک چاپ ۱۰۰هزار نسخه تیراژ خورد. آن زمان قیمت این کتاب هزار تومان بود. این رمان اکنون به چاپ سی و سوم رسیده است. در ماه‌های اخیر هم با توجه به رونق کم کتابفروشی در فصل تابستان بیش از ۱۲هزار نسخه فروخته است. غیر از کتاب‌های انتشارات خوارزمی کتاب «شوهر آهو خانم» علی محمد افغانی که از سوی انتشارات نگاه چاپ شده، یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های سال‌های اخیر است که جوان‌ها و مخاطبان آن را می‌خوانند. یکی دیگر از کتاب‌های پرفروش بازار، «دنیای سوفی» یوستین گوردر با ترجمه حسن کامشاد است که انتشارات نیلوفر آن را به چاپ رسانده است.
دهه هشتادی‌های کتابخوان
نوجوان برای خرید کتاب آمده‌اند؛ در حال گشت‌زدن در بین کتاب‌ها هستند و با دقت پشت برخی کتاب‌ها را می‌خوانند. انگشتان درباره رابطه بچه‌های دهه ۸۰با کتاب می‌گوید: «به بچه‌های دهه ۸۰امیدوارم. آنها برخلاف نسل ما رابطه خوبی با کتاب دارند. کتاب‌هایی را می‌خوانند که از نظر ما فروشندگان کتاب‌های درخشان است. اما نکته اینجاست که آنها بیشتر جذب کتاب‌هایی می‌شوند که در فضای مجازی تبلیغ شده‌اند و درباره‌شان صحبت به میان آمده است؛ فروش این کتاب‌ها زیاد است. همین که مطالعه دارند، من به آنها امیدوارم. طیفی از این بچه‌ها هم دانشجو هستند و رابطه‌ای مستمر با کتاب دارند. به گمانم بچه‌ها وقتی می‌بینند که در دست پدر و مادرشان کتاب هاست، به مطالعه گرایش پیدا می‌کنند. البته این واقعیت را هم نباید نادیده انگاشت که دخترها بیشتر از پسرها کتاب می‌خوانند؛ پسرها قدری بازیگوش‌اند. مدارس هم در این بین تأثیرگذار است و باید کتابخانه‌های غنی داشته باشند.»
