زندگی مشترک در کنار شیرینی‌هایی که دارد، گاه همراه با چالش‌هایی است که به دلایل مختلف رخ می‌دهد از جمله این چالش‌ها می‌توان به مواردی همچون انتظارات غیرواقعی از یکدیگر، مواضع سازش ناپذیر، عدم تعارض، عدم تمایل به سازش، اعتیاد، پیش‌بینی‌های منفی، فقدان محبت و قدردانی و ... اشاره کرد.
مسایل اقتصادی، سیاسی، مذهبی نیز بر این دلایل افزوده می‌شود تا گاهی عدم همراهی زوجین راه را به بن‌بست رسانده و دعوا‌ها و جدایی‌ها شکل بگیرند. اگر بخواهیم منصفانه نگاه کنیم هرکدام از این مسایل خود به تنهایی زیرمجموعه‌هایی دارند که می‌توانند سوژه یک فیلم سینمایی باشند. یا حتی می‌توان آن‌ها را در قالب یک سریال چند قسمتی به نمایش درآورد.
در سینمای ایران نیز موضوع طلاق برای فیلمسازان همواره حائز اهمیت بوده و آثار مختلفی چه به شکل طنز و کمدی و چه به شکل جدی ساخته و روانه پرده نقره‌ای سینما شده‌اند، اما در این میان کمتر فیلمسازی بوده است که پس از بررسی و پژوهش به واقع به شکل آسیب نگارانه به سراغ این موضوع رفته باشد و این مشکل را به شکل ریشه‌ای بررسی کرده و کاملا عریان در اختیار مخاطب قرار داده باشد یا حتی پیامد‌های حاصل از این جدایی را روی فرزندان به نمایش گذاشته باشد.
این روز‌ها فیلم سینمایی «در آغوش درخت» ساخته بابک خواجه پاشا بر پرده سینما‌ها نقش بسته است. فیلم روایتی است از زندگی «کیمیا» و «فرید» با بازی مارال بنی‌آدم و جواد قامتی که به دلیل اختلافی که بینشان پیش آمده است، تصمیم به جدایی می‌گیرند، اما در میانه این جدایی دو فرزند آن‌ها درگیر ماجرایی می‌شوند که خانواده را به چالش می‌کشد. در واقع خواجه پاشا تلاش کرده است تا پیامد این جدایی را به تصویر بکشد و این که اهمیت خانواده بودن و در کنار هم بودن تا چه اندازه زیاد است.
به همین بهانه نگاهی داریم به مهم‌ترین فیلم‌های سینمای ایران که با محوریت خانواده و طلاق ساخته شده‌اند. «هامون» ساخته داریوش مهرجویی در سال ۱۳۶۸ساخته شده است؛ فیلم روایت یک عشق دیوانه‌وار است که هر دو طرف آن در نوع خود شیفته و دیوانه‌اند و پروسه جدایی‌شان هم بسیار جنون‌آمیز برگزار می‌شود. فیلمی که خسرو شکیبایی و بیتا فرهی در آن به زیبایی این عشق جنون‌وار را به تصویر کشیدند.
جای نابه‌جای جدایی
در دهه ۷۰ با ورود بیشتر زنان به عرصه اجتماعی مهدی فخیم‌زاده فیلم «همسر» را کارگردانی کرد. او داستان زن و مردی را برای فیلمش انتخاب کرد که هر دو آرزوی ریاست داشتند. در نهایت زن رییس شد و کل کل به اوج رسید. مهدی هاشمی و فاطمه معتمدآریا در این فیلم به ایفای نقش پرداختند. هرچند زبان فیلم کمدی است، اما حرف‌های جدی در آن زده شد که در زمان خود با استقبال خوبی از سوی مخاطبان ومنتقدان مواجه شد.
«قرمز» ساخته فریدون جیرانی ، اما بُعد دیگری از مسایل زوجین را به تصویر کشید. او در واقع به خشونت میان زوجین پرداخت، فیلم درباره قصه زنی به نام هستی است که از همسر درگذشته خود دختری به نام طلا دارد، و با جوان پولداری به نام ناصر ملک ازدواج کرده است. همسر جدید او دچار بیماری سوءظن یا اختلال شخصیت پارانوئید است و مدام او را کتک می‌زند. هستی پس از مراجعه به عمویش، به درخواست قاضی دادگاه و به منظور ایجاد آرامش در محیط خانه، تصمیم می‌گیرد از شغل مورد علاقه‌اش (پرستاری) دست بکشد. اما باز هم مشکلات آن‌ها حل نمی‌شود... زوج هدیه تهرانی و محمدرضا فروتن در فیلم، درخشان ظاهر می‌شوند.
اما کیومرث پوراحمد در فیلم «خواهران غریب» روایتی متفاوت از جدایی زوجین به تصویر کشید و این بار کودکان را نیز به میانه داستان کشاند. نرگس و نسرین دو دختر دبستانی در جشن مدرسه‌ها یکدیگر را می‌بینند و پی می‌برند که خواهران دوقلوی یکدیگرند و پدر آهنگسازشان در گذشته از مادر آن‌ها که خیاطی می‌کند، جدا شده بوده، اما این ماجرا را هرگز به آن‌ها نگفته بودند. یکی از آنان نزد مادرشان و دیگری نزد پدرشان زندگی می‌کرده است. آنان تصمیم می‌گیرند تا جایشان را عوض کنند و به دلیل شباهت بسیار این دو خواهر دوقلو پدر و مادر متوجه موضوع نمی‌شوند و… افسانه بایگان و خسرو شکیبایی در این فیلم نقش آفرینی کردند.
«آتش بس» ساخته تهمینه میلانی با نگاهی زنانه و طنز به مبحث جدایی پرداخته است. سایه، مهندس آرشیتک، برای طلاق از همسرش، یوسف که مهندس راه و ساختمان است، نزد وکیل می‌رود، اما تصادفا گزارش به مطب یک روانشناس می‌افتد و طبق پیشنهاد روانشناس نحوه آشنایی و مسایل مربوط به زندگی مشترکش با یوسف را برای دکتر تعریف می‌کند. دکتر پس از ملاقات با یوسف به این زوج پیشنهاد می‌کند که... مهناز افشار و محمدرضا گلزار در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند.
اما « جدایی نادر از سیمین » ساخته اصغر فرهادی به نام‌ترین فیلم سینمای ایران در حوزه جدایی‌ست که آوازه‌اش جهانی شده است. داستان نادر و سیمین با بازی درخشان لیلا حاتمی و پیمان معادی، داستان همه دغدغه‌های معاصر طبقه متوسط جامعه ایران است. سیمین می‌خواهد به‌همراه همسرش نادر و دخترش ترمه از ایران برود و همه مقدمات این کار را فراهم کرده است. اما نادر نمی‌خواهد پدرش را که از بیماری آلزایمر رنج می‌بَرَد، تنها رها کند. این اختلافات باعث می‌شود سیمین از دادگاه درخواست طلاق کند، اما دادگاه درخواستش را در مورد حضانت فرزندش رد می‌کند و مجبور می‌شود به خانه پدرش برگردد...
نگاهی زنانه به آسیب‌های طلاق
«ناهید» ساخته آیدا پناهنده یکی دیگر از فیلم‌های سینمای ایران است که با نگاهی زنانه به آسیب‌های طلاق ساخته شده است. «ناهید» با بازی ساره بیات هم مادری دلسوز است و هم زنی محکم و هم دختری شیطان و عاشق‌پیشه، درحالی که که از همسر اولش با بازی نوید محمدزاده طلاق گرفته و در پی زندگی بهتری است تا آینده مطمئن‌تری برای پسرش بسازد و او را «یک مرد واقعی» بار بیاورد نه موجودی شبیه به پدرش، با مرد مدرن و انسانی شریف با بازی پژمان بازغی آشنا می‌شود و در دوگانه میان زندگی قبلی و زندگی آینده خود سرگردان است.
«رژیم طلایی» به کارگردانی رضا سبحانی با بازی مهدی هاشمی و مریلا زارعی با نگاهی طنز به مبحث مهریه پرداخته است. موضوعی مهم در امر جدایی که جای کار بسیار زیادی به لحاظ اجتماعی و کمدی در سینما دارد. طبق مهریه‌ای که هنگام عروسی به ثبت رسیده، شوهر باید به اندازه مجموع وزن خودش و همسرش طلا پرداخت کند. حالا در شرایطی که مرد شدیدا چاق شده، زن مهریه‌اش را اجرا می‌گذارد. حالا از این به بعد است که هر کدام از آن‌ها برای اینکه ضرر نکند شروع می‌کند به تغییر وزن خودش. مرد مدام لاغر می‌شود و زن تا می‌تواند می‌خورد.
«چهارشنبه سوری» به کارگردانی اصغر فرهادی این بار به مبحث طلاق عاطفی پرداخته است. قصه درباره زنی است که احساس کرده همسرش به او خیانت می‌کند و همین زمینه‌ساز دوری آن‌ها از یکدیگر شده و نوعی طلاق عاطفی را رقم زده است. اما مرد سعی در مخفی کردن رابطه دارد، به ویژه آنکه اطرافیان بیشتر حق را به مرتضی می‌دهند و حرف مژده را شکی بی‌دلیل می‌دانند. هدیه تهرانی، حمید فرخ‌نژاد و ترانه علیدوستی بازیگران این فیلم هستند.
یاسی لیلا حاتمی که در زندگی مشترک با محسن حامد بهداد دچار تردید‌هایی شده‌است، تصمیم می‌گیرد برای او جشن تولدی بگیرد و خاطراتی را یادآوری کند. او برای بهتر برگزار کردن مهمانی همه چیز را از قبل پیش‌بینی می‌کند، غافل از این که شرایط به خواسته او پیش نمی‌رود.
مبحث خیانت و جدایی
«برف روی کاج ها» نخستین تجربه کارگردانی پیمان معادی در سینماست. فیلم بار دیگر به مبحث خیانت و جدایی می‌پردازد. زنی پیانیست می‌فهمد همسرش با یکی از هنرجویانش رابطه مخفیانه دارد! او در حالیکه به شدت احساس تنهایی می‌کند، دعوت رفتن به کنسرت پسر جوان همسایه را می‌پذیرد. این فیلم به خوبی توصیف می‌کرد که یک زن وقتی در شرایط طلاق عاطفی قرار گیرد، می‌تواند چقدر معصومانه و ناخواسته متفاوت از دیروز خود شود. مهناز افشار، حسین پاکدل و صابر ابر بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
«سعادت آباد» به کارگردانی مازیار میری نیز به مبحث طلاق عاطفی در میان زوجین پرداخته است. یاسی لیلا حاتمی که در زندگی مشترک با محسن حامد بهداد دچار تردید‌هایی شده‌است، تصمیم می‌گیرد برای او جشن تولدی بگیرد و خاطراتی را یادآوری کند. او برای بهتر برگزار کردن مهمانی همه چیز را از قبل پیش‌بینی می‌کند، غافل از این که شرایط به خواسته او پیش نمی‌رود. فیلم در سکانس آخر به خیانت در زناشویی می‌پردازد. در این فیلم با سه زوج در سنین مختلف و فرهنگ متفاوت روبرو هستیم که هر سه در زندگی مشترکشان ناموفق هستند. یکی به دلیل خیانت، دیگری مخفی کاری و زوجی دیگر هم شاید به دلیل ازدواج بدون عشق دچار طلاق عاطفی شده‌اند. مهناز افشار، هنگامه قاضیانی، امیرآقایی، حسین یاری از دیگر بازیگران این فیلم هستند.
«زیر سقف دودی» ساخته پوران درخشنده نگاهی متفاوت به زندگی مشترک دارد. شیرین که در زندگی خانوادگی با فرزند و همسرش به تدریج دچار مشکل می‌شود، به دنبال پیدا کردن راهی برای ایجاد ارتباط با آن‌هاست، که موفق نمی‌شود و به بحران می‌رسد. تلاش مجدد او برای برون رفت او از این بحران او را با چالش جدیدی روبه‌رو می‌کند. خیانت همسر او باعث رنجش این زن می‌شد... در این فیلم کارگردان که همواره در آثارش دغدغه کودکان را دارد، به تاثیرات سو طلاق عاطفی بر روی فرزندان نیز پرداخته است. فرهاد اصلانی و مریلا زارعی بازیگران این فیلم هستند.
قطعا این آثار تنها آثاری نیستند که در سینمای ایران به مبحث جدایی و آسیب‌های آن بر روی زندگی زوجین پرداخته‌اند، آثار درخشان در این میان کم نیست، اما کافی هم نیستند. امید است که فیلمسازان به این مبحث مهم اجتماعی بیش از پیش بپردازند و مصائب و مشکلات آن را بیشتر به تصویر بکشند.
