از ابتدای آفرینش تا کنون سؤال‌های زیادی ذهن انسان را درباره خودش و دنیا مشغول کرده است و همواره اندیشمندان از یک سو انبیا از سوی دیگر به‌دنبال پاسخگویی به آن بوده‌اند، اینکه؛ نحوه آفرینش انسان چگونه بود؟ فلسفه خلقت چه بود؟ در این دنیا چگونه باید باشد؟ پس از آن و در دنیای دیگر، مراحل انسان چیست: قبر، برزخ، نامه اعمال و...؟ همه این مراحل از موضوعات بسیار ژرف و پرمعنایی است که بسیاری از متفکران ما سعی در پاسخگویی به آن داشته‌اند اما یکی از بهترین پاسخ‌ها، پاسخ‌های متفکر بزرگ اسلامی علامه طباطبایی در کتاب «الانسان» است که وجود آدمی را در سه مرحله بررسی کرده است: قبل از دنیا، در دنیا، بعد از دنیا.
کتاب «انسان از آغاز تا انجام» ترجمه‌ای بر کتاب «الانسان» علامه طباطبایی است که در سه رساله تألیف شده است؛ اولین رساله با عنوان «رساله انسان قبل از دنیا» به‌عنوان اولین رساله از کتاب انسان مشتمل بر دو فصل است: فصل اول «انسان در عوالم سه‌گانه وجود: مادّه، مثال و عقل» را بررسی می‌کند. فصل دوم با عنوان «اثبات عالم امر» تدریجی بودن عالم خلق و دفعی بودن عالم امر، معنای تدبیر در عالم امر و طهارت و قدس موجودات عالم امر را تشریح کرده و در مورد روح از عالم امر است، در اتحاد روح با بدن و در بیان تعداد ارواح و مراتب آن مطالبی را آورده است.
«رساله انسان در دنیا» عنوان دومین رساله از کتاب حاضر مشتمل بر دو فصل است: فصل اول به‌عنوان «معانی حقیقی و معانی اعتباری» به تعریف نظام جزئی و نظام کلی و اعتبار باید و وجوب می‌پردازد. فصل دوم با عنوان اشاره اجمالی به هدایت عمومی رجوع انسان به اسفل سافلین: دنیا، لهو و لعب بودن حیات دنیوی و زینت بودن امور دنیا را مورد تأکید قرار داده است.
سومین رساله از این کتاب با عنوان «رساله انسان بعد از دنیا» مشتمل بر 16 فصل است؛ فصل اول «موت» و «اجل» نام دارد که به بیان مطالبی همچون مرگ انعدام نیست، بلکه انتقالی است از دنیایی به دنیای دیگر، توفی‌کننده، خدا یا ملک‌الموت و یا دستیاران او هستند و بشارت سعادت و شقاوت بعد از موت پرداخته است. نویسنده در فصل دوم با عنوان «برزخ تجسم عمل»، تجسم ارواح در برزخ و مصاحبت شیطان با دوستانش در قبر را تشریح کرده است. فصل سوم با عنوان «نفخ صور» به بیان کسانی که از حکم نفخ صور، استثنا شده‌اند، معنای اینکه قیامت بعد از دنیاست و آیاتی که بر احوال قیامت دلالت می‌کند اختصاص دارد.
«صفات روز قیامت» عنوان فصل چهارم است که بطلان اسباب در روز قیامت، «قیامت» محیط است بر دنیا و برزخ و برطرف شدن ظلمت در روز قیامت را مورد تأکید قرار داده است. فصل پنجم تا هشتم به‌ترتیب «برانگیخته شدن انسان برای قضاوت قاطعانه»، «صراط»، «میزان» و «نامه اعمال» نام دارند.
نویسنده در فصل نهم با عنوان «شهدا در روز رستاخیز» به بررسی حقیقت شهادت، عرضه اعمال بر حضرت پیامبر اکرم(ص) و اولیای خاص و شهادت زمان‌ها و مکان‌ها پرداخته است.
فصل دهم با عنوان «در حساب» معنای حساب در عالم واقع و رابطه سؤال و حساب را به نگارش درآورده است. «در جزا» عنوان فصل یازدهم و «در شفاعت» عنوان فصل دوازدهم است که در آن شفاعت و طهارت ذاتی شافع، بیان حقیقت شفاعت و شفاعت ملائکه تشریح شده است.
فصل سیزدهم با عنوان «در اعراف» به بیان مطالبی همچون در معنای حجاب، اختلاف سعادتمندان و شقاوتمندان در دید است و اصحاب اعراف بر بهشت و دوزخ مسلطند اختصاص دارد.
فصل چهاردهم با عنوان «در بهشت» رابطه بین زمین و بهشت، مقامی بالاتر برای بهشتیان و نکاتی ارزشمند درباره رحمت الهی را به رشته تحریر درآورده است.
«در دوزخ» عنوان فصل پانزدهم و «در عمومیت معاد» عنوان شانزدهمین و آخرین فصل از این کتاب است که در آن حشر حیوانات و موجودات زنده، آیات مشعر به رستاخیز موجودات غیر ذی‌روح و ملازمه بین رستاخیز و حیات و علم تبیین شده است.
کتاب «انسان از آغاز تا انجام» اثر علامه سید محمدحسین طباطبایی با ترجمه و تعلیقات آیت الله صادق آملی لاریجانی و به‌کوشش حجت‌الاسلام سید هادی خسروشاهی در 352 صفحه به‌همت مؤسسه بوستان کتاب به چاپ یازدهم رسید.
علاقه‌مندان برای تهیه این کتاب می‌توانند به نشانی اینترنتی مؤسسه بوستان کتاب به‌آدرس www.bustaneketab.ir مراجعه کنند.
