اخیرا کتاب سرخوشی غیرعقلائی که ترجمه اثر مشهور رابرت شیلر به زبان فارسی است توسط دکتر سید فرهنگ حسینی ترجمه شده و از سوی انتشارات چالش راهی بازار نشر شده است. این هشتمین اثر سید فرهنگ حسینی در حوزه بازارهای مالی و پدیده های اقتصادی است. او در آخرین اثر خود به سراغ کتاب نویسنده ای رفته که به واسطه آن، برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 2013 بوده است. کتاب سرخوشی غیرعقلایی در 362 صفحه و در قطع وزیری منتشر گردیده است.
شناخت روانشناسی بازار
رابرت شیلر در سال 2000 و در خلال حباب دات کام، کتاب سرخوشی غیرعقلائی را با عنوان اصلی «IRRATIONAL EXUBERANCE» منتشر کرد تا ماهیت شیدایی سرمایه‌گذاری و حباب‌های سفته‌بازانه را بررسی کند. این کتاب افراد را تشویق می‌کند که قیمت بازار سهام را نه به‌عنوان یک ماهیت مستقل، بلکه به‌عنوان مجموعه‌ای از انتخاب‌های افراد ببینند. به‌علاوه بیان می‌کند که نباید رواج دنبال کردن رفتار توده‌وار را دست کم بگیریم.
کتاب سرخوشی غیرعقلائی، کتابی ماندگار در روانشناسی بازار سرمایه است و خواندن آن برای سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی توصیه شده است. این نکته قابل توجه است که رابرت شیلر پس از انتشار این کتاب، به جایزه نوبل اقتصاد دست یافته که نشان از اثرگذاری فوق العاده او بر مفاهیم علم اقتصاد در عرصه جهانی است.
رابرت شیلر در کتاب خود بیان می‌کند که حباب‌های سفته‌بازانه گاهی نتیجه فرآیندهای پانزی (هرمی) هستند. این فرآیندها زمانی رخ می‌دهند که افزایش قیمت دارایی‌ها اطمینان و انتظارات سرمایه‌گذاران را افزایش دهد و آنها را تشویق کند تا قیمت دارایی‌ها را باز هم بیشتر افزایش دهند. سپس این چرخه تا زمانی که یک عامل خارجی فرآیند پانزی را از بین ببرد، تکرار می‌شود.
تغییرات در توجه عموم و تلفیق همفکری به تقویت حباب کمک می‌کند. از جهاتی این یک پیش‌گویی خودتحقق‌پذیر است، زیرا مردم داستان‌های معقولی برای توجیه حلقه بازخورد ارائه می‌کنند. رسانه‌های خبری و برخی سرمایه‌گذاران نهادی نیز ممکن است این روایت را تقویت کنند. اما حباب‌های بازار سهام، مانند طرح‌های پانزی واقعی، نمی‌توانند به طور نامحدود رشد کنند.
همچنین نویسنده کتاب فهرست طولانی از دلایلی را ارائه می‌کند که در ایجاد سرخوشی غیرعقلائی نقش داشته‌اند که شامل موارد زیر بود:
- گسترش دسترسی و کارکرد اینترنت
- رشد گزارش‌های اخبار سهام شرکت ها در رسانه‌ها و افزایش توجه مردم به اخبار بورس
- تحولات سیاسی و اقتصادی در چین، شرق آسیا و کشورهای غربی
- رشد اعطای سهام ترجیحی به کارکنان
- مصرف بیشتر نسل انفجار جمعیت و خرید بیشتر سهام و پیش دستی در رقابت در خرید
- رشد معاملات و دسترسی ساده برای خرید و فروش
ما اغلب از وعده نوآوری‌های جدیدی می‌شنویم که تقاضای مصرف‌کننده را برآورده می‌کنند، بهره‌وری را بهبود می‌بخشند و سود شرکت را افزایش می‌دهد. این مطلب اغلب درست است. پیشرفت در فناوری و درک علمی سنگ‌بنای پیشرفت و توسعه اقتصادی بلندمدت بوده است.
با این حال، مواقعی وجود دارد که انتظارات و خوش‌بینی ما بسیار فراتر از آن چیزی است که ممکن است اتفاق بیفتد. رابرت شیلر توضیح می‌دهد که تفکر اقتصادی عصر جدید به صورت موجی است. این روایت عموم و سرمایه‌گذاران را متقاعد می‌کند که اکنون آینده روشن‌تر و مطمئن‌تر از قبل است.
در اقتصاد رفتاری این پدیده به عنوان سندرم «این بار اوضاع متفاوت است» توصیف شده است. این سرمایه‌گذاران مدل‌های سنتی ارزش‌گذاری را نادیده می‌گیرند یا تصور می‌کنند که این مدل‌ها دیگر عمل نمی‌کنند. رابرت شیلر می‌گوید این تفکر عصر جدید به ترویج خوش‌بینی سرمایه‌گذاران در دهه‌های 1900، 1920، 1950، 1960، 1990 و اوایل دهه اول قرن بیست و یکم کمک کرده است.
