یکی از بخش‌های ویژه سی و نهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران، نمایش آثار مستند است.
محمدصادق اسماعیلی، عطیه زارع، یاسر فریادرس، حسن نقاشی و سیدمازیار هاشمی اعضای هیئت انتخاب و داوری این دوره از جشنواره در بخش مستند هستند که 14 اثر را برگزیدند. این فیلم‌ها در پردیس سینمایی ملت به نمایش درمی‌آید.
در این گزارش مروری به آثار این بخش و صاحبان آن داریم و آنها را معرفی کرده‌ایم.
از خرما تا سوخت با «من زنده برگشتم»!
«من زنده برگشتم» مستندی جسورانه به کارگردانی مجتبی حیدری است. این مستند 28 دقیقه‌ای روایتی از قاچاق سوخت در منطقه مرزی جنوب شرق کشورمان را به تصویر کشیده و تصاویری عینی از آن را به نمایش گذاشته است.
مجتبی حیدری عکاس و مستندساز اگرچه در ابتدا برای فصل برداشت خرما به منطقه سرباز سیستان و بلوچستان می‌رود اما ناخواسته مسیر فیلمش تغییر می‌کند و خود را در مسیر یکی از خطرناک‌ترین را‌ه‌های دنیا برای نان درآوردن می‌یابد؛ او به همراه ساجد، جوان مهندسی که سوخت‌بَر است همراه شده تا این قصه پرخطر از مرز ایران به منطقه‌ای در پاکستان را روایت کند.
فیلمنامه‌نویس، محقق و فیلمبردار این مستند مجتبی حیدری، تدوینگر محمدصادق بکتاشیان و صداگذار آن احسان افشاریان است. همچنین تهیه‌کنندگی این اثر برعهده مجتبی حیدری و حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی است.
هجوم زندگی ماشینی
«اویر» نام مستند 6 دقیقه‌ای است که محصول 1401 است و در جشنواره فیلم کوتاه به نمایش درآمد.
این مستند درباره هجوم زندگی ماشینی به زندگی سنتی است. کوروش فرزانگان، کارگردان این اثر متولد 1353 در بندرانزلی است و فارغ‌التحصیل کارشناسی جغرافیا است. او پیش از اکران فیلمش، در یک ویدئو از علاقه‌اش به ساخت فیلم‌های کوتاه سخن گفت.
کوروش فرزانگان، فیلمنامه‌نویس این اثر است و از دیگر عوامل آن می‌توان به فیلمبردار میلاد جوادی‌نژاد، تدوینگر و صداگذار مسعود هنربری اشاره کرد. تهیه‌کنندگی این اثر مشترکا بر عهده کوروش فرزانگان و انجمن سینمایی جوانان بوده و از شهر بندرانزلی به سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران ارسال شده است.
ماجرایی از ناخدای لنج
مستند 23 دقیقه‌ای «پناه به دریا» از بوشهر به جشنواره تلویزیونی مستند راه یافته و کارگردان آن کامران رحیمی است.
در خلاصه این مستند آمده است: زائر حسین در یک روستای ساحلی تنها زندگی می‌کند، او پس از یک اتفاق، شغل ناخدایی لنج را کنار گذاشته است.
فیلمنامه‌نویس و محقق این مستند کامران رحیمی است و از دیگر عوامل آن می‌توان به فیلمبردار: علیرضا صداقت، تدوینگر: کامران رحیمی و فرشته کرمی‌نژاد، صدابردار: هادی بریدانی، صداگذار: کامران رحیمی و فرشته کرمی‌نژاد و ساخت موسیقی مهدی غفاری اشاره کرد. تهیه‌کنندگی این مستند به صورت مشترک بر عهده انجمن سینمایی جوانان ایران، کامران رحیمی و محمدرضا وجدی است.
نمایشی از مهر مادری با مهری مرادی!
مستند «پاییزان» به کارگردانی سجاد ایمانی روایتی متفاوت از یک پیرزن در یکی از روستاهای استان کهگیلویه و بویراحمد است. او مدت‌هاست که چشم انتظار حضور پسرانش است و داستان دلتنگی‌های او در برابر دوربین آمده است.
مهری مرادی، شخصیت اصلی این فیلم سختی‌هایش در زندگی برای بزرگ کردن بچه‌هایش را روایت می‌کند. او انتظار دارد حالا که در کهنسالی به سر می‌برد، پسرانش به کمک او بیایند اما به نظر می‌رسد که آنان هم اسیر روزمرگی‌ها و دغدغه‌های زندگی شده و مادر را فراموش کرده‌اند.
سجاد ایمانی و لیلا رضوی‌پور فیلمنامه پاییزان را برعهده داشتند. بهنام احسانی صدابردار و محمدحسین ابراهیمی صداگذار این اثر است.
ایمانی پیش‌تر در گفت‌وگو با تسنیم گفته بود که «پاییزان» قصه‌ای ساده و بی‌آلایش را در شأن و شخصیت مقام مادر دارد و در تمام طول روایت قصه این مادربزرگ نیز تلاش کردم این سادگی و حس دوست‌داشتنی که در روایت ما وجود دارد، حفظ شود.
او می‌گوید که به صورت اتفاقی سر پروژه دیگری بوده و دیالوگی با این مادر داشته است که پُر از شعر، ضرب‌المثل و ادبیات بود.
ایمانی می‌گوید: این فیلم را برای جوان‌ها ساخته تا به بزرگترین سرمایه زندگی‌شان یعنی «مادر» توجه کنند. این فیلم تلنگری است به خاطر همه خوبی‌هایی که این مادرها در حق‌مان انجام دادند. جالب است بدانید بعد از نمایش این فیلم در جشنواره حقیقت، 200 نفری که به عنوان مخاطب در سالن نمایش حضور داشتند وقتی بیرون آمدند همان‌جا به مادران‌شان زنگ زدند!
اگر این بچه‌ها زنده بودند چه می‌شد؟
«همه چیز از بالا قشنگ‌تر است» مستندی 26 دقیقه و محصول سال 1401 است که به کارگردانی کاوه حدادی و از شهر بروجرد روانه سی و نهمین جشنواره فیلم کوتاه تهران شده است.
در خلاصه این اثر آمده است: «در سال 1365 دو مدرسه در بروجرد موشک باران شد و 68 کودک دانش‌‌آموز جان خود را از دست دادند. اگر این بچه ها زنده بودند چه می‌شد؟»
عوامل این مستند عبارتند از: کارگردان، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده: کاوه حدادی، فیلمبردار: محمد حدادی، تدوینگر: امیر ادیب‌پرور، صدابردار: رامشیر گودرزی و صداگذار: حسن شبانکاره.
نسلی که نمی‌خواهد شغل پدری ادامه دهد!
مستند «گالش منزل» به کارگردانی علی شهاب‌الدین، نمایشی دیدنی از دل روستا است که یک بحران اجتماعی را سوژه خود قرار داده است؛ ماجرای شغلی که در حال فراموشی است و نسلی که دوست ندارد شغل پدری را ادامه دهد!
حاج شعبانعلی یکی از آخرین بازمانده‌های پیشه گالشی است که سال‌ها و به تنهایی با عشق در جنگل زندگی می‌کرده است، اما بعد از مرگش در اثر عدم حمایت دولت و زندگی شهرنشینی و نگاه منفعت‌طلبانه فرزندانش میراث معنوی پدر «گالش منزل» تخریب و به باد فراموشی سپرده می‌شود و میراث مادی پدر گاوها به مسلخ سپرده می‌شود.
مستند 30 دقیقه‌ای «گالش منزل» محصول سال 1400 است؛
سایر عوامل تولید این مستند عبارتند از: تدوینگر: امید عبدالهی، صدابردار: غلامرضا رمضانپور، صداگذار: علی خطیبی و ساخت موسیقی: وحید رئیسی.
مستندی درباره روح‌الله مفیدی
«روزگار مفید» مستندی 23 دقیقه‌ای است که در سال 1400 تولید شده و از شهر تهران در جشنواره فیلم کوتاه تهران شرکت کرده است.
این مستند روایتی از زندگی زنده‌یاد روح‌الله مفیدی، بازیگر، گریمور، نقاش و مجسمه‌ساز معاصر با تمرکز بر زیست سالم و هنرمندانه وی است.
محسن عسکری‌زاده، فیلمنامه‌نویس، محقق، تدوینگر، صداگذار و تهیه کننده این مستند است و فیلمبرداری آن بر عهده مهدی کریمی و صدابردار آن توسط حامد عسکری‌زاده انجام شده است.
آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم!
مستند 27 دقیقه‌ای «مای سا» اثری به کارگردانی علیرضا صبوری است و از شهر گرگان پای به جشنواره فیلم کوتاه گذاشته است.
این مستند برشی از زندگی جمیله پیردختر ترکمن است که با تزیین ماشین‌های عروس روزگار می‌گذراند و در صنایع دستی نیز تبحر دارد، اما حرف و حدیث‌های فراوانی درباره مجرد ماندن او بر سر زبان هاست.
در این مستند ضمن آشنایی با آداب و رسوم مردم ترکمن، صحبت‌های اهالی درباره جمیله به تصویر کشیده شده است. علیرضا صبوری کارگردان این مستند است که تهیه‌کنندگی و تحقیق این مستند را نیز برعهده داشته است.
از دیگر عوامل تولید این مستند می‌توان به فیلمبردار: محمدجواد محمدی، تدوینگر: رامین رحمانی، صدابردار: سیدحسین موسوی تاکامی، موسیقی: حاجی‌محمد ایری و امان‌محمد قربان‌پور و صداگذار: شاهین خاکپور اشاره کرد.
به یاد "آقا سیروس"
مستندهای ورزشی یکی از ژانرهای پرطرفدار در ایران و جهان است، اما برخلاف این موضوع، مستندسازان کمی در ایران به ساخت مستندهای ورزشی علاقه نشان می‌دهند.
سجاد ترابی یکی از مستندسازانی است که از طرفداران ساخت فیلم‌های مستند ورزشی به شمار می‌رود و تاکنون دو مستند در این حوزه تولید کرده است. مستند «آخرین آرزوی سیروس» یکی از فیلم‌هایی است که در جشنواره فیلم کوتاه حضور دارد.
این مستند درباره سرگذشت زندگی مرحوم سیروس قایقران فوتبالیست فقید است که خیلی‌ها او را به عنوان یکی از ستاره‌های دهه 60 فوتبال ایران می‌شناسند.
سجاد ترابی مستند دیگری نیز با موضوع فوتبال ساخته که چندی پیش از شبکه مستند سیما پخش شد. مستند «پرویزخان» درباره مرحوم پرویز دهداری یکی از مربیان برجسته فوتبال کشورمان است که همراه با تیم ملی فوتبال ایران موفق به کسب رتبه سومی جام ملت‌های آسیا شد.
کارگردان، تهیه کننده و فیلمنامه نویس مستند «آخرین آرزوی سیروس»، سجاد ترابی است و از دیگر عوامل تولید این مستند می‌توان به فیلمبرداری و تدوین: مهرداد خاکی اشاره کرد. همچنین صدابردار این مستند، بهروز نیری و صداگذار آن سعید بابایی است.
"لیلی و مجنون" اردبیل مستند شدند!
مستند 30 دقیقه‌ای «سوری» محصول سال 1401 است و از شهر کرج در جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور دارد.
این فیلم نگاهی به یک داستان واقعی عاشقانه در شهر اردبیل دارد که در فضای روستایی شکل می‌گیرد. این داستان عاشقانه با سروده عاصم اربیلی، شاعر مشهور خطه شمال غرب کشور جاودانه شده است.
عوامل مستند «سوری» عبارتند از: فیلمنامه‌نویس، محقق و کارگردان: سولماز علیزاده، فیلمبرداران: وحید بیوته، عبدالله شکری، فاطمه آسیابانها و محمدعلی حضرتی، تدوینگر و صداگذار: رامین رحمانی، صدابردار: سهند علیزاده و تهیه کننده: علی خوشبخت.
دیوار مخروبه قلعه اورین
مستند 30 دقیقه‌ای «لوورخانه» درباره یک مرد اصفهانی است که علاقه به جمع‌آوری ضایعات و اشیای قدیمی دارد. او در تلاش است دیوار مخروبه قلعه اورین را که بخشی از خانه اوست حفظ و نگهداری کند. این مرد برای این هدف با دهیاری اورین جدال دارد، زیرا آنها به دلیل ناامن بودن این دیوار تصمیم به تخریب آن گرفته‌اند.
پیام عزیزی کارگردان این مستند است.
روایتی از «شازده حمام» در قاب دوربین
گفته‌اند که «هر کتابی فرصت آشنایی با یک زندگی است» ولی کتاب خاطرات "شازده حمام" فرصت آشنایی با ده‌ها زندگی و بیش از دو دهه از سرگذشت مردمان یزد در نیمه نخست قرن چهاردهم هجری خورشیدی است.
پرفسور محمدحسین پاپلی یزدی، خالق کتاب «شازده حمام» است و مستند «روایتی از شازده حمام» داستان زندگی او را در قاب دوربین به تصویر کشیده است.
در خلاصه داستان این مستند آمده است: می‌خواهیم او را همانگونه که هست، نه در عکس‌ها که در عمق نگاهش، دردمند، پرشور و بی‌پروا به خاطر آوریم."
مستند 30 دقیقه‌ای «شازده حمام» به کارگردانی احمد صراف یزد محصول سال 1400 در شهر یزد است.
از دیگر عوامل تولید این مستند می‌توان به محمدصادق دهقانی نویسنده گفتار متن، مهدی کریمی فیلمبردار، حسین نارمنجی تدوینگر، محمد صراف یزد صدابردار و حسین نارمنجی صداگذار این مستند اشاره کرد.
"به من اشاره کن" داستانی از تفاوت‌هاست؛ والدین ناشنوا، فرزند شنوا!
مستند 25 دقیقه‌ای «به من اشاره کن» اثری به کارگردانی فرح زارع است.
این مستند روایت زندگی دو خواهر ناشنوا و همسران ناشنوایشان است و چالش‌های زندگی هر یک در مسیر تربیت فرزندانشان به نمایش درآمده است. نگرانی یکی از خواهرها از بابت شنوا بودن فرزندی که قرار است به دنیا بیاورد یکی از خرده داستان‌های اصلی در این مستند است.
فرح زارع پیش‌تر در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درباره مستند خود این‌چنین گفته بود: یکی از موضوعات مهمی که در فیلم مورد اشاره قرار می‌گیرد، اهمیت زبان اشاره است. یکی از خانوادهها معتقد است که نباید به بچه‌هایش زبان اشاره یاد بدهد اما دیگری خلاف او فکر می‌کند.
او می‌گوید" یکی از اهداف اصلی من از ساخت مستند «به من اشاره کن» این بود که بگویم این خانوادهها همانند بقیه اعضای جامعه زندگی عادی دارند و هیچ فرقی با بقیه ندارند. به نظرم، این خانوادهها به دلیل معلولیتی که دارند، کمی منزوی شده‌اند و بقیه با نگاه دیگری به آنها نگاه می‌کنند، اما در این فیلم می‌بینیم که زندگی آنان مانند بقیه روتین است. از سویی دیگر، می‌خواستم به اهمیت یادگیری زبان اشاره در بین همه افراد جامعه اشاره کنم که باعث می‌شود افراد بیشتری بتوانند با ناشنوایان ارتباط بگیرند.
او درباره آشنایی خود با این سوژه گفت: یکی از اعضای این دو خانوادها را از گذشته می‌شناختم و می‌دیدم که چه قدر فعال‌اند و اعتماد به نفس دارند. جالب است بدانید که پدر آنان با اینکه 3 فرزند ناشنوا داشت، اصلاً آنها را معلول نمی‌دانست و همواره از حضور اجتماعی فرزندانش در جامعه تعریف می‌کرد. او چند کارگاه خیاطی تأسیس کرد تا افراد ناشنوا را دور هم جمع کرده و از ظرفیت آنان استفاده کند.
عوامل «به من اشاره کن» عبارتند از:
فیلمنامه‌نویس و محقق: فرح زارع، فیلمبردار: نیلوفر کرمی و فرح زارع، تدوینگر: فرح زارع و مهیار یاور، صدابردار: پدرام ابویی و مینا تقی زاده، صداگذار: مهیار یاور، موسیقی: مهدی زمانی، تهیه‌کننده: انجمن سینمایی جوانان ایران و فرح زارع مهرجردی.
پرتره‌ای از زندگی شهید امیر اشرفی
مستند 30 دقیقه‌ای «امیر» به کارگردانی و نویسندگی داوود میرزابیگی پرتره‌ای از زندگی شهید امیر اشرفی است که در پرواز 752 اوکراین به شهادت رسید.
میلاد جعفرپور محقق این اثر است و از دیگر عوامل این مستند می‌توان به فیلمبردار و تدوینگر: علی ظاهری، صدابردار و صداگذار: علیرضا مشرقی و تهیه کننده: رسول احمدی اشاره کرد.
