تاکتیک سال‌های اخیر صدا و سیما در قبال مناسبت محرم از قبل کاملاً مشخص و قابل پیش بینی است و آن هم تکرار سریال‌های خاطره‌انگیزی که تا به حال بارها از تلویزیون پخش‌شده است. و این نشان می‌دهد دست تلویزیون از تولید برنامه‌های جدید و جذاب که با ساختار و رویکرد متفاوتی به این مناسبت بپردازد، خالی است.
امسال هم با فرا رسیدن ایام سوگواری حسینی و ماه محرم ، شبکه‌های سیما نیز با پخش سریال‌های اختصاصی عزاداری و مراسمات مذهبی به استقبال این دوره رفتند. هر ساله با فرا رسیدن ایام عزاداری حسینی و ماه محرم، آنتن تلویزیون میزبان پخش سریال‌های خاص به مناسبت ایام شهادت و مرتبط با ماه‌های محرم و صفر از شبکه‌های مختلف خود است. در تازه‌ترین این تولیدات شاهد پخش سریال ده قسمتی « شب آخر » از شبکه پنج سیما بودیم. این موضوع باعث شد گذری اجمالی به کارنامه تلویزیون در سال ۱۴۰۱ در این ارتباط داشته باشیم.
در این راستا طبق عادت مرسوم هر ساله شبکه‌های اول، دوم و سوم سیما سریال‌های خاصی برای ایام عزاداری تدارک دیدند. همزمان یک سری از سریال‌های محرم و صفر پرطرفدار سال‌های گذشته نیز از شبکه تماشا و آی‌فیلم بازپخش شدند.
سوال اصلی این است با وجودی که وظیفه پخش تکرار سریال‌های قدیمی و آرشیوی تلویزیون به عهده شبکه‌هایی همچون تماشا و آی فیلم گذاشته شده چرا در شبکه‌های سراسری سیما که مخاطبان منتظر سریال‌های جدید هستند، همان آرشیوی‌ها بارها پخش می‌شوند؟
* برخی از سریال‌های ماه محرم ۱۴۰۱
آنتن شبکه یک سیما با پخش دو سریال، «شب دهم» و «پریدخت» به استقبال این ایام رفت. شبکه دو هم مجموعه نمایشی «پیر وفا» را بر روی آنتن برد. در شبکه سه سیما سریال‌های «سفر سبز» و «معصومیت از دست رفته» پخش شد. شبکه آی فیلم سریال‌های «مختارنامه»، «یه تیکه زمین» و «پرده نشین» را برای بار دیگر بازپخش کرد. شبکه تماشا نیز با پخش سریال «یلد»ا و مجموعه تلویزیونیمرضیه آخرین سریال زنده‌یاد ماه‌چهره خلیلی به پوشش مناسبتی این ایام در قالب سریال‌های خود پرداختند. البته در این بین سریال شب آخر از جدیدترین سریال‌های ماه محرم 1401 است که به صورت اختصاصی در سال 1401 تولید شده و این روزها بر روی آنتن شبکه پنج قرار دارد.
*سریال «شب آخر» نوبرانه‌ای با کمی تأخیر
این سریال مناسبتی به کارگردانی مهسا فتحعلی در سال 1401 تولید شده و در واقع یکی از جدیدترین تولیدات در این زمینه است. سریال «شب آخر» روایتی از زندگی دو خانواده است که یکی از آن ها اخلاق‌مدار و دین محور است و دیگری مال اندوز و غرق در ظواهر زندگی در نتیجه کشمکش‌های فرزندان این دو خانواده حوادث دراماتیک سریال را رقم می زنند.
در این سریال؛ مجید مشیری، ساناز سماواتی، شیوا خسرو مهر، گیتی معینی، اسداله یکتا، شهرام عبدلی، محمود مقامی، مجید شهریاری، اسماعیل خلج، زهره صفوی و… ایفای نقش می پردازند. سریال شب آخر که قرار بود در ایام محرم پخش شود، حالا این سریال از یکشنبه 27 شهریور 1401 روانه آنتن شبکه پنج سیما شده و دوستداران سریال‌های تلویزیونی می‌توانند به تماشای آن بپردازند.
*تاکیتکی با طعم تکرار در سیما
تاکتیک سال‌های اخیر صدا و سیما در قبال مناسبت محرم از قبل کاملاً مشخص و قابل پیش بینی است و آن هم تکرار سریال‌های خاطره‌انگیزی که تا به حال بارها از تلویزیون پخش‌شده است. امسال هم شبکه‌های مختلف و اصلی تلویزیون همزمان با ایام عزاداری سرور و سالار شهیدان، ویژه‌برنامه‌های متنوع، جدید و سریال محرمی تازه‌ای روی آنتن نداشتند. موضوعی که به روشنی در بررسی و رصد برنامه‌هایی که ویژه ماه محرم پخش‌شده یا در حال پخش نشان می‌دهد دست تلویزیون از تولید برنامه‌های جدید و جذاب که با ساختار و رویکرد متفاوتی به این مناسبت بپردازد، خالی است.
*سیما و موضوع تولیدات مناسبتی
در تحلیل کلی برای پاسخ به سوال کلی این مطلب از منظر کارشناسان باید گفت اگر رسانه ملی با برنامه‌تر؛ چشم‌اندازی مدون برای ساخت سریال‌ها و برنامه‌سازی‌هایش داشته باشد مجبور نخواهد شد که با پایان یک سریال جدید، چند ماهی آنتن را به تکرار مجموعه‌های قدیمی واگذار کرده و مخاطب را دلسرد کند. توجه به محتوا با تکیه‌بر برنامه‌ریزی دقیق و منسجم می‌تواند راهکاری مؤثر برای رسانه‌ای باشد که فراگیرترین است و دسترسی عموم به آن بیشتر از هر رسانه دیگری است.
عدم برنامه‌ریزی درست باعث شده تا در کمترین زمان با توجه به نیازی که تلویزیون برای ساخت سریال‌های مناسبتی دارد اقدام کند و سریال‌ها کیفیت لازم نداشته باشند.
سریال‌های مناسبتی محرم اگر تاریخی باشند تأثیرگذاری بیشتری دارند و آثار مناسباتی با موضوعات روز، بیشتر تراوشات ذهن نویسنده را به تصویر می‌کشند که شاید برای مخاطب اینگونه آثار جذاب نباشد که از طرفی همان مسائل تعجیل در ساخت و عدم برنامه‌ریزی مزید بر علت شده تا اثر در جلب نظر مخاطب ضعیف‌تر عمل کند.
*ضرورت تغییر رویکرد اورژانسی سیما
از آنجا که رفتن به سمت و سوی تولیدات تاریخی سخت است و حتماً عقبه پژوهشی می‌خواهد کمتر فیلم و سریالی با این موضوع ساخته می‌شود. نگاه اکثر سینماگران و مدیران به ساخت آثار زودبازده است و از آنجا که برنامه‌ریزی دقیقی برای ساخت آثار مناسبتی وجود ندارد معمولاً دو یا سه ماه مانده به زمان مقرر برای ساخت سریال تصمیم می‌گیرند و همه چیز با عجله و سریع ساخته می‌شود و زمانی برای تولید اثر با کیفیت مناسبتی وجود ندارد. عدم برنامه‌ریزی درست باعث شده تا در کمترین زمان با توجه به نیازی که تلویزیون برای ساخت سریال‌های مناسبتی دارد اقدام کند و سریال‌ها کیفیت لازم را نداشته باشند بنابراین در گام نخست بایستی رویکرد نگاه اورژانسی به تولیدات مناسبتی در سیما تغییر یابد.
