ساخت سریالی که بیش از یک فصل دارد و به اصطلاح سریال دنباله‌دار مدت هاست که در شبکه های تلویزیونی دنیا انجام می شود و در سال‌های اخیر مورد توجه تلویزیون خودمان هم بوده و در این راستا چندین سریال دنباله‌دار تولید شده است.
ادامه دادن یک سریال می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد؛ از استقبال مخاطبان گرفته تا بی سرانجام ماندن موضوع در فصل اول و گاهی نیز تمایل شخصی سازنده و شبکه تلویزیونی به ساختن ادامه سریال، حتی چندین سال پس از پایان فصل نخست آن.
با این همه برخی از سریال‌ها با وجود پرمخاطب و موفق بودن در فصل نخست، در فصل‌های بعدی با آن استقبال اولیه مواجه نمی شوند و به نوعی شکست می‌خورند؛ به نوعی که سازندگان و بازیگران آرزو می کردند که ای کاش در همان اوج با بیننده خداحافظی می کردند و کار به انتقادها کشیده نمی شد. اما گاهی هم پیش آمده است که حتی فصل‌های دوم و حتی سوم یک سریال، از فصل نخست موفق‌تر بوده و به دلیل محبوبیت بیشتر شخصیت‌ها، جا افتادن داستان و تاکید بر اصل استمرار و تکرار، بر میزان مخاطبان در فصل های بعدی سریال افزوده شده است.
در ادامه این گزارش چند سریال دنباله دار تلویزیونی را با هم مرور می‌کنیم که در سال های اخیر در صداوسیما به نمایش درآمدند:
«پایتخت»
شاید بتوان «پایتخت» را طولانی ترین سریال دنباله دار تلویزیونی دانست که در شش فصل تولید شده و خبر ساخت فصل هفتم آن نیز منتشر شد.
«پایتخت» به کارگردانی سیروس مقدم و تهیه کنندگی الهام غفوری، نخستین بار ۱۰ سال قبل و در سال ۱۳۹۰ به روی آنتن شبکه یک رفت. این سریال با بازی محسن تنابنده، علیرضا خمسه، ریما رامین فر و احمد مهرانفر، در همان سال هم مورد استقبال قرار گرفت اما ساخت فصل‌های بعدی آن بر محبوبیتش افزود.
خانواده نقی معمولی به عنوان شخصیت‌های اصلی داستان «پایتخت»، در هر فصل ماجراهای متفاوتی را پشت سر می‌گذاشتند و به اقتضای قصه بازیگران جدیدی نیز در هر فصل آن‌ها را همراهی می کردند.
البته «پایتخت» در برخی فصل ها آنطور که باید و شاید نتوانست مخاطبش را راضی نگه دارد. مانند فصل پنجم که به واسطه همکاری با اوج، داستان، مسیر نامعمولی را پیش گرفت. این سرآغازی بود برای کاهش محبوبیت سریالی که در چهار فصل مورد استقبال قرار گرفته بود.
در ادامه «پایتخت ۶» نیز که در فضای کرونا ساخته شد و حالا خشایار الوند را هم از دست رفته می دید، با مشکلات و حاشیه هایی همراه شد. به نحوی که این فصل از سریال که در نوروز ۹۹ روی آنتن رفت، ناتمام ماند و دو قسمت باقی مانده هم در روزهای پایانی سال ۹۹ بنا بر وعده سازندگان تولید و پخش شد.
این دو قسمت، پایانی بود بر مجموعه های «پایتخت» که هنوز که هنوز است به فصل هفتم نرسیده و حاشیه هایی چون دستمزد برخی عوامل و ممنوع التصویری عده ای دیگر، باعث شد که سیروس مقدم سراغ ساخت پروژه هایی در شبکه نمایش خانگی برود و تا امروز هم خبری از ساخت آن برای نوروز ۱۴۰۱ نباشد.
«بچه مهندس»
«بچه مهندس» سریالی است که تا کنون در چهار فصل تولید شده و ساخت فصل پنجم آن نیز در حال بررسی است. فصل نخست سریال «بچه مهندس» در سال ۹۷ به روی آنتن شبکه دو رفت.
«بچه مهندس» روایتگر داستان زندگی کودکی به نام جواد جوادی است که در نوزادی توسط مادرش به پرورشگاه سپرده می‌شود. فصل نخست سریال عموما در محیط پروشگاه روایت شده است. یونا تدین در این فصل نقش کودکی جواد جوادی را بازی کرده است. در ادامه فصل دوم نیز که روایتگر نوجوانی جواد جوادی و علاقه‌اش به دختری به نام مژگان که از کودکی در پرورشگاه با او بزرگ شده است بود، به فاصله چند ماه از فصل نخست پخش شد.
در فصل سوم «بچه مهندس» که روایتگر دوران دانشجویی جواد جوادی است، روزبه حصاری در نقش جوادی ظاهر شده است. انتقادی که به این سریال در فصل سوم وارد شد، تغییر ناگهانی مسیر قصه به سمت مسائل امنیتی و سیاسی و حتی تغییر شخصیت زن مقابل جواد جوادی بود. به طوری که جوادی با وجود عشق چندین ساله‌اش به مژگان یا همان «مومو»، در دانشگاه به همکلاسی‌اش ابراز علاقه کرده و مژگان خارج رفته را پس می‌زند! او همچنین به واسطه پدر نامزدش وارد مسائل سیاسی و امنیتی می‌شود.
در فصل چهارم به علت به توافق نرسیدن روزبه حصاری با سازندگان، محمدرضا رهبری جایگزین او برای ایفای نقش جواد جوادی شد.
فصل اول به قلم سجاد ابولحسنی و دیگر فصل ها به قلم حسن وارسته نوشته شده‌اند. همچنین سه فصل نخست را علی غفاری کارگردانی کرده و کارگردانی فصل چهارم به احمد کاوری سپرده شد. سعید سعدی نیز تهیه کننده این سریال است.
فرهاد قائمیان، ثریا قاسمی، برزوارجمند، مرحوم پرویز پور حسینی، مرحوم کریم اکبری مبارکه، اندیشه فولادوند، عباس جمشیدی فر، بهاره رهنما، نفیسه روشن و سوگل طهماسبی از بازیگران «بچه مهندس» هستند.
اکنون طرح «بچه مهندس ۵» در صداوسیما، در دست بررسی قرار دارد.
«از سرنوشت»
«از سرنوشت» نیز محصول شبکه دو است که سه فصل از آن به روی آنتن رفته و فصل چهارم نیز در دست تولید قرار دارد. محمدرضا خردمندان و علیرضا بذرافشان این مجموعه تلویزیونی را کارگردانی کرده و علی اکبر تحویلیان تهیه کننده آن است.
فصل نخست «از سرنوشت» همچون «بچه مهندس» در پرورشگاه روایت شده و مسائل و زندگی کودکان پرورشگاهی را روایت می‌کند. سهراب شخصیت اصلی داستان است که با هاشم دوستی نزدیکی دارد. در فصل نخست کودکی سهراب در پرورشگاه روایت می‌شود. لیلا بلوکات، مجید واشقانی، پوریا پور سرخ، فریبا نادری و مهدی صبایی از دیگر بازیگران این سریال هستند. در فصل‌های دوم و سوم دارا حیایی و کیسان دیباج نقش نوجوانی و بزرگسالی سهراب و هاشم را ایفا کرده و فاطیما بهارمست نیز در نقش همسر هاشم ایفای نقش کرده است.
هم اکنون فصل چهارم «از سرنوست» در حال ساخت است و عمده‌ترین مسأله‌ای که در این فصل از سریال دنبال می‌شود، موانع تولید داخلی بر سر راه جوانان است.
«نون خ»
سریال «نون خ» به کارگردانی سعید آقاخانی، تهیه کنندگی مهدی فرجی و نویسندگی امیر وفایی، در سه فصل تولید و پخش شده و ساخت فصل چهارمش نیز در دستور کار قرار دارد.
«نون خ» را به لحاظ ژانر کمدی آن و نیز بهره گیری از فضا و لهجه یکی از قومیت‌های کشور، می‌توان با «پایتخت» که دقیقا چنین موقعیتی را ایجاد کرده مقایسه کرد.
همانطور که «پایتخت» قصه خانواده‌ای شمالی با لهجه‌ی محلی همان خطه را روایت می‌کند، «نون خ» نیز به روایت زندگی مردی از دیار کرمانشاه با لهجه کردی می‌پردازد. نخستین فصل این سریال در نوروز ۹۸ به روی آنتن رفت و پس از آن تلویزیون برای نوروزهای بعدی نیز آنتن خود را در اختیار «نون خ» قرار داد. اما به گفته برخی عوامل، «نون خ ۴» به نوروز ۱۴۰۱ نمی رسد و احتمالا برای نوروز ۱۴۰۲ تولید خواهد شد.
سعید آقاخانی نقش اول سریال ایفا می‌کند و هدیه بازوند، سیروس میمنت، ندا قاسمی، نسیرین مرادی، علی صالحی، کاظم نور بخش، علی صادقی و شقایق دهقان از دیگر بازیگران سریال «نون خ» هستند.
«نون خ» سعی کرده در هر فصل متناسب با موضوعات سیاسی و اجتماعی روز، انتقاداتی را در قالب شوخی بیان کند، به عنوان مثال در فصل سوم سریال پرداختن به مسئله کرونا در دستور کار قرار گرفت با این همه برخی سانسورهایی که گریبانگیر این سریال شد، عده ای را متعجب و گله‌مند کرد.
«روزگار جوانی»
سریال «روزگار جوانی» در سال ۱۳۷۷ به کارگردانی اصغر توسلی و شاپور قریب به روی آنتن شبکه تهران رفت و با استقبال مخاطبان مواجه شد. امین حیایی، نصرالله رادش، کیهان ملکی و بهزاد خداویسی از بازیگران این سریال بودند که با محوریت زندگی جوانان ساخته شد. فیلم نامه فصل نخست این سریال را اصغر فرهادی نوشت.
دو فصل اول به فاصله یک سال به روی آنتن رفته‌اند اما فصل سوم این سریال چندین سال بعد، یعنی در سال جاری توسط اصغر توسلی ساخته شد. این فصل نیز با بازی بازیگرانی جوان و کمتر شناخته شده، به زندگی جوانان و دانشجویان پرداخت اما نتوانست همچون دو دهه قبل توجه مخاطبان را به خود جلب کند. بیوک میرزایی بازیگری است که از فصل های گذشته به فصل سوم هم آمد و در آن ایفای نقش داشت.
«دردسرهای عظیم»
سریال «دردسرهای عظیم» در دو فصل در سال‌های ۹۳ و ۹۴ از شبکه سه سیما پخش شد. جواد عزتی و الناز حبیبی بازیگران اصلی این سریال بودند. لطیف با بازی جواد عزتی پسر جوان سربه راهی است که ناخواسته درگیر ماجراهایی عجیب می‌شود. او قرار است به طور ساختگی با بهار با بازی الناز حبیبی نامزد کند اما در نهایت آن‌ها به هم علاقه‌مند شده و در این مسیر درگیر مشکلاتی نیز می‌شوند.
مریم سعادت، مهدی هاشمی، مرحوم حسین محب اهری، فریده سپاه منصور، مهلقا باقری، سولماز غنی و امیرحسین صدیق از دیگر بازیگران این سریال هستند.
«ستایش»
سریال «ستایش» به کارگردانی سعید سلطانی و با بازی داریوش ارجمند، نرگس محمدی و مهدی سلوکی در سه فصل ساخته شده است. مهدی پاکدل نیز در فصل اول ایفای نقش کرده است. آرمان زرین کوب تهیه کننده و سعید مطلبی نویسنده این سریال هستند.
فصل اول سریال داستان زندگی دختری از طبقه متوسط به نام ستایش «نرگس محمدی» و پسری ثروتمند به نام طاهر «مهدی پاکدل» را روایت می کند. فصل دوم و سوم چندین سال بعد و دوران میانسالی ستایش و درگیری او با پدر شوهرش را روایت می‌کند.
حدیث میرامینی در فصل دوم این سریال نقش نازگل، دختر ستایش را ایفا کرد اما در فصل سوم لاله مرزبان جایگزین او شد.
گریم صورت شخصیت ستایش با بازی نرگس محمدی تا مدت‌ها سوژه منتقدان، رسانه ها و کاربران فضای مجازی بود. و این دقیقا همان انتقادی بود که به سریال «کیمیا» با بازی مهراه شریفی نیا هم وارد شد. اضافه کردن تنها یک عینک به صورت بازیگران زن جوان برای نمایش آن ها در میانسالی، سبب شد تا گریم این دو بازیگر تا مدت‌ها مورد انتقاد قرار بگیرد.
«زیر آسمان شهر»
سریال «زیر آسمان شهر» یکی از سریال‌های خاطره انگیز تلویزیون در اوایل دهه هشتاد است. مهران غفوریان کارگردان و تهیه کننده این سریال بود و رضا عطاران نویسندگی آن را بر عهده داشته است.
مهران غفوریان، حمید لولایی، کیومرث ملک مطیعی، کامران ملک مطیعی و ملکه رنجبر از بازیگران این سریال هستند.
یوسف تیموری در این سریال نقش فولاد، پسر حمید لولایی را ایفا می کرد اما در ادامه به دلایلی مجید صالحی جایگزین او شد و در داستان، عمل جراحی فولاد علت این تغییر عنوان شد.
در فصل دوم برزو ارجمند هم به بازیگران اضافه شده و فصل سوم «زیر آسمان شهر» در سال ۱۳۸۱ با بازیگران جدیدی به روی آنتن رفت. اکبر عبدی، رضا ژیان و رامین پرچمی از بازیگران این فصل از سریال هستند.
ملکه رنجبر و کیومرث ملک مطیعی در قالب یک زوج مسن، از بازیگران ثابت «زیر آسمان شهر» بودند که اکنون هر دو از دنیا رفته‌اند.
مهران مهام سال گذشته در گفت وگویی اینگونه عنوان کرد که قرار بود سریال «زیر آسمان شهر ۴» را با کمک رضا عطاران در مقام مشاور کارگردان بسازیم و مهران غفوریان آن را کارگردانی کند، حتی در جلسه هایی که داشتیم چهارچوب کلی قصه، شخصیت ها، آدم های آپارتمان را طراحی کرده بودیم، اما عملا ساخت این سریال منتفی شد.
«گاندو»
«گاندو» عنوان یک مجموعه تلویزیونی محصول گروه فیلم و سریال شبکه سه سیما در سبک اجتماعی، اکشن و امنیتی است که نخستین قسمت آن در ۱۵ خرداد ۱۳۹۸ با کارگردانی جواد افشار و نویسندگی آرش قادری پخش شد و در ۱۵ تیر ۹۸ به پایان رسید.
فصل دوم این مجموعه تلویزیونی با نام «گاندو ۲» از ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ در ۱۳ قسمت از شبکه سه پخش شد و به دلیل موضوعات مطرح شده در آن با انتقادهایی از سوی نمایندگانی از دولت دوازدهم همراه بود و در پایان ناگهانی ۱۳ قسمت فصل دوم، وعده داده شد که سریال پس از انتخابات ادامه خواهد یافت. شبکه سه در تیرماه ۱۴۰۰ بار دیگر «گاندو» را بدون اعلام قبلی و از قسمت اول روی آنتن فرستاد و پخش تا شهریور ماه ادامه یافت.
«مسافر زمان»
«مسافر زمان» به کارگردانی مسعود نوابی و تهیه کنندگی ذبیح‌الله اجاقلو، نخستین بار در سال ۱۳۸۲ به روی آنتن شبکه دو رفت و فصل دومش به فاصله چند سال بعد در سال ۱۳۸۸ پخش شد.
این سریال فضایی تخیلی دارد و سفر انسان به گذشته را روایت می کند. در هر فصل به طریقی شخصیت‌های سریال درگیر سفر در زمان می‌شوند.
در فصل نخست «مسافر زمان»، صبا کمالی، برزو ارجمند، زهره حمیدی، بهزاد فراهانی و علیرضا خمسه ایفای نقش کرده‌اند. در فصل دوم نیز زیبا بروفه، نیما فلاح، علی دهکردی، جعفر دهقان و اسماعیل محرابی بازی داشته اند. مسعود نوابی «مسافر زمان ۲» را سریالی دارای قصه‌ای تاریخی در بستری طنز دانسته است که مخاطبان را با وقایع دوران ساسانیان آشنا می‌کند.
