دوسال پیش، روز سیزدهم دی یک ملت عزادار شد. ترور شهید سردار حاج قاسم سلیمانی داغ سنگینی بود که هنوز هم تسکین نیافته است و برای پرداختن به شخصیت این شهید مستندهای زیادی ساخته شده است. یکی از این آثار که با حمایت سازمان هنری اوج ساخته شده و مدت ۲۲ ماه زمان صرف ساخت آن شده، مستند «۷۲ ساعت» با کارگردانی مصطفی شوقی است.
با همزمان شدن سالروز شهادت سردار سلیمانی و اکران این مستند، با مصطفی شوقی گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
مسیر سفرها برای ساخت مستند «۷۲ ساعت» فقط به عراق بود؟
ما سفرهای متعددی به سوریه، عراق و لبنان داشتیم، دلیلش هم این بود که مسیر حاج قاسم از سوریه به لبنان و دوباره سوریه بود و بعد از آن به عراق بازگشتند تا آن واقعه رخ داد. برای ساخت این مستند، تمام مسیرهایی که حاج قاسم طی کرده‌اند را رفتیم و با آخرین آدم‌هایی که با ایشان جلسه و دیدار داشتند ملاقات کردیم. در میانه کار ما متوجه شدیم که قبل از اینکه حاج قاسم سفر خودشان را آغاز کنند، یک ماهی در عراق حضور داشتند و این موضوع بسیار برای من جای سوال داشت که وقتی مسئله داعش در عراق مطرح نبود، چرا ایشان در آنجا حضور داشتند و این پرسش تبدیل به یک دغدغه مهم و اصلی برای من شد و تلاش کردم که به پاسخ این پرسش برسم.
به پاسخی هم برای این موضوع رسیدید؟
بله، در فیلم پاسخ این سوال داده شده است و چون می‌خواستیم به پاسخ برسیم به نوعی عراق و ماجراهایش، تبدیل به گرانیگاه روایت ما شد. به نوعی باید گفت که ماجرای ترور سردار سلیمانی را باید در عراق و ماجراهایش جست‌وجو کنیم. زمانی که وارد عراق شدیم یک داستان موازی را در کنار داستان اصلی دنبال کردیم و آن هم این بود که حاج قاسم چه نگاهی به عراق داشت، برای آنجا چه کاری انجام می‌داد و چه ایده‌ای درباره آن محدوده داشت و تا حدودی هم به این سوالات پاسخ دادیم.
مستند «۷۲ ساعت» چهل روز پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی یعنی در سال ۱۳۹۸ کلید خورد اما ساخت آن دو ماه پیش پایان یافت. ساخت این مستند چند ماه زمان برد و چرا پس از دو سال آماده نمایش شد؟
ساخت این مستند ۲۲ ماه طول کشید و تمام این مدت ما درگیر تولید بودیم. بسیاری از مواقع ما روزها منتظر می‌ماندیم تا یک نفر را ببینیم و شاید یکی از شاخصه‌های اصلی این مستند، حضور فرماندهان مستشاری ما در سوریه و عراق است که فکر می‌کنم تا کنون چنین موردی را نداشتیم. از همان ابتدا هم شیوه‌ای را در پیش گرفتیم که در ایران بسیار کم انجام می‌شود و آن شیوه آرشیو_بازسازی است. یعنی ما در همه مکان‌هایی که حاج قاسم حضور داشت، یک دوربین شاهد که از نظر تصویری هم چندان منظم نیست داشتیم.
یعنی این مستند روایت‌گر نیست و آرشیوی است؟
خیر، فرم ما آرشیو_ بازسازی است. به طور مثال صحنه شهادت حاج قاسم را بازسازی نکردیم، چون صحنه‌های دوربین مداربسته آن موجود است که برای اولین‌بار در این مستند می‌بینید. تصاویر و فیلم‌های بعد از ترور حاج قاسم در این مستند موجود است که برای اولین‌بار به نمایش درآمده است. تصویر از حاج قاسم کم است با این حال ما سعی کردیم از فیلم‌های دیده نشده استفاده کنیم.
ساخت این مستند یک پروژه امنیتی تلقی می‌شود؟
ما یک مستند قصه‌گو ساختیم که بخشی از آن یک قصه امنیتی را روایت می‌کند. تمام افرادی که با ما همکاری کردند عاشق حاج قاسم بودند و با رعایت ملاحظات همکاری بسیار خوبی با ما داشتند. در این فیلم با ۷۰ نفر مصاحبه کردم که تنها روایت ۲۳ نفر از آنها وجود داد و دلیلش هم این است که روایت این افراد به قصه‌ای که من می‌خواستم نزدیک‌تر بود و این موضوع هیچ ارتباطی به مسائل سیاسی و امنیتی نداشت.
ما خواستیم ابعاد مختلفی از حاج قاسم را نشان دهیم. من درباره کسی فیلم ساختم که قهرمان ایران است و در تاریخ ۵۰۰ سال اخیر ایران کسی مانند او وجود ندارد و او واقعا یگانه است.
اگر سازمان هنری اوج نبود، آیا باز هم مستند «۷۲ ساعت» ساخته می‌شد؟
خیر، اگر سازمان هنر اوج نبود، هیچ‌وقت این فیلم ساخته نمی‌شد و من برای ساخت این مستند و نمایشش از هفت خان رستم عبور کردم. ساخت این پروژه خیلی سخت بود با این حال اگر همکاری نهادهای مختلف از جمله اوج نبود این کار مثل خیلی از کارها ساخته نمی‌شد و من واقعا از آنها باید تشکر کنم، گرچه نمی‌توانم نامشان را بیاورم. چهره‌هایی مقابل دوربین حاضر شدند که در هر هیچ شرایطی نباید مقابل دوربین می‌آمدند اما به خاطر سردار این کار را کردند و آنچه در ۷۲ ساعت می‌بینید ما حصل عشق و ارادت تعداد زیادی از افراد به سردار دل‌هاست.
