چند روز پیش فیلمی در فضای مجازی از سیدجواد هاشمی منتشر شد که در آن سرمایه‌گذاری روی ملک در دبی را تبلیغ می‌کرد و مشخصات یک شرکت داخلی به‌نام داماک را که کارگزار این نوع سرمایه‌گذاری است، به مخاطبان می‌داد. این اتفاق چنان موجی از انتقادات را به‌سمت جواد هاشمی سرازیر کرد که او بلافاصله ناچار به عذرخواهی از مخاطبانش شد.
سیدجواد هاشمی هنرپیشه‌ای است که از اولین روز‌های حضور جلوی دوربین، در نقش شهدای دفاع مقدس و شخصیت‌های مذهبی و مهربان ظاهر شده بود و در ایام مذهبی، خصوصا عزاداری‌های محرم یا ماه مبارک رمضان، به‌عنوان مجری برنامه‌های مذهبی و مناسبتی در تلویزیون ظاهر می‌شد. تبلیغ خرید ملک در دبی با عباراتی مثل لایف‌استایل دبی چنین و چنان است، با چیزی که جامعه ایران از شخصیت او سراغ داشت، تناقض شدیدی پیدا می‌کرد. این بازیگر نقش شهید کشوری، با همان لحنی که در ماه رمضان از مردم طلب دعای خیر در حق همدیگر می‌کرد، سرمایه‌گذاری روی ملک در دبی را تبلیغ می‌کرد که چنین چیزی برای مردم و مخاطبان واقعا اشک‌آور بود.
البته پیش از این هم حضور هنرپیشه‌های ایرانی در تبلیغات بازرگانی با انتقاداتی مواجه شده بود و پاسخی که به انتقادات مردم در این زمینه داده می‌شد، معمولا اقتباس ساده‌سازی و سطحی‌شده‌ای از گزاره‌های لیبرال است که زندگی و رفتار هرکس به خودش مربوط است و... البته تاکید بر این نکته که فلان شخص بازیگر است و نباید نقش‌های او را با شخصیت واقعی‌اش اشتباه گرفت، پاسخ دیگری است که در این خصوص مطرح می‌شد، این درحالی است که اساسا هنرپیشه‌ها بدون هواداری مردم هیچ قیمتی برای تهیه‌کنندگان، کارگزاران تبلیغات و به‌طور کل تمام کسانی که به هرنحو پولی به آن‌ها می‌پردازند، نخواهند داشت.
بر این اساس یک بازیگر نمی‌تواند هم از هواداری هواداران بهره ببرد و به شهرت برسد و هم در زمان مقتضی بگوید که نظر مردم درباره هر رفتاری که من انجام می‌دهم بی‌مورد است. از طرف دیگر جواد هاشمی فقط بازیگر نقش‌های مذهبی نیست و سال‌هاست با حضور در رویداد‌های مختلف و انجام مصاحبه‌های گوناگون خودش را هم به‌واقع چنین نشان داده است و بر همین اساس بلافاصله پس از به‌راه افتادن یک موج منفی علیه اقدامی که کرده بود، از مردم عذرخواهی کرد.
پیج اینستاگرام شرکت داماک با تعداد قابل‌توجهی از هنرپیشه‌ها و ورزشکاران ایرانی چنین کلیپ‌هایی ساخته است. یک نگاه کلی به فهرست کسانی که در این تبلیغات حضور داشته‌اند، مروری کلی بر نام بسیاری از پیشکسوتان یا حتی میانسالان عرصه بازیگری ایران هم خواهد بود؛ کسانی که در سال‌های اخیر کار‌های کمتری از آن‌ها جلوی دوربین می‌بینیم. وقتی جواد هاشمی از بازی در یک آگهی بازرگانی به این سرعت عذرخواهی می‌کند، به آن معناست که در شرایط خاص، ناچار به انجام آن شده و خیلی از اعضای فهرست بلندبالای بازیگرانی که برای داماک تبلیغ کرده‌اند هم می‌توانستند چنین شرایطی داشته باشند. در ادامه گفتگو با سه نفر از هنرپیشه‌هایی را می‌خوانید که در تبلیغات داماک حضور داشته‌اند.
رضا توکلی هنرپیشه‌ای است که حضور همکارانش در چنین آگهی‌هایی را از سر ناچاری و تنگنا‌های مالی می‌داند و سینمای ستاره‌محور دست‌ساز دولت را که باعث می‌شود فقط تعدادی از هنرپیشه‌ها متنعم باشند و باعث می‌شود هنرپیشه‌ها تقریبا در ۴۰ سالگی بازنشسته شوند را عامل این وضعیت می‌داند.
مهوش وقاری می‌گوید که تنگنای مالی نداشته، اما برای دیده شدن تن به چنین کاری داده است. او می‌گوید در حرفه بازیگری اگر کسی یک مدت دیده نشود، فراموش خواهد شد و شرایطی که برای پیشکسوتان در سال‌های اخیر پیش آمده را یکی از عوامل حضور خیلی از آن‌ها در چنین تبلیغاتی می‌داند، اما سومین نفر پندار اکبری و جوان‌تر از افراد دیگر هم است. او مدافع کاری است که خودش و همکارانش انجام داده‌اند و حتی درباره اینکه آیا تبلیغ یک تجارت درصورتی‌که منجربه خروج ارز از کشور شود، کار صحیحی هست یا نه، می‌گوید چه کسی گفته که خرید مسکن در دبی صرفا موجب خروج ارز از ایران می‌شود؟ شاید کسی در آنجا خانه خرید و کار صادرات از ایران به دبی را سامان داد.... اکبری البته از اینفلوئسنر‌ها و شاخ‌های مجازی که جنس‌های نامطمئن را تبلیغ می‌کنند انتقاد کرد و مشکلاتی که بسیاری از هنرمندان دارند هم توسط او مورد اشاره قرار گرفت. داماک که گفته می‌شود دونالد ترامپ هم یکی از سهامداران آن است، در شرایطی که بر اثر شروع کرونا بازار ملک دچار رکود جدی شده و خیلی از ایرانی‌هایی که روی املاک در خارج از کشور سرمایه‌گذاری می‌کردند را از این کشور عربی حاشیه خلیج‌فارس به‌سمت بازار املاک ترکیه برد، با به‌کارگیری بسیاری از هنرپیشه‌ها و ورزشکاران ایرانی در پیج اینستاگرامش، سعی در جذب سرمایه‌های ایرانی به‌سمت دبی دارد.
واضح است که شرایط اقتصادی ایران در وضعیتی نیست که بتوان با موضوعی مثل خروج ارز از کشور و سرمایه‌گذاری‌های غیرمولد در بازار همسایگان، به‌راحتی کنار آمد. اما مساله وضعیت نابسامان بخشی از هنرمندان ایرانی که بسیاری از آن‌ها را ناچار می‌کند در تبلیغات چنین شرکتی همراهی کنند، بحثی جداگانه است که باید به آن رسیدگی شود. گفتنی است، برای تنظیم این گزارش تعداد گفتگو‌های بیشتری انجام شد که باقی‌شان به‌دلیل بی‌سرانجامی و عدم تمایل مصاحبه‌شوندگان منتشر نمی‌شود. در جریان این گفتگو‌ها مشخص شد عموما چهره‌های پیشکسوت سینما و تلویزیون ایران که برای هنر اصالت بیشتری قائل هستند، حتی اگر در تبلیغات چنین شرکتی یا شرکت‌های مشابه آن بازی کرده باشند، نسبت‌به کار خود احساس مسئولیت دارند و موضع تدافعی اتخاذ نمی‌کنند و آن را از سر ناچاری می‌شمارند. اما در نسل جدیدتر استدلال‌های غلط و ضعیف و مبتذلی با این محتوا که کار هرکس به خودش مربوط است یا پول درآوردن جرم نیست، درباره اینکه تعدادی از هنرپیشه‌ها، سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها روی املاک دبی را تبلیغ کرده بودند ارائه می‌شد و آن‌ها زیر بار هیچ نقدی نرفتند.
توکلی: ما سلبریتی نیستیم
رضا توکلی، هنرپیشه تئاتر، سینما و تلویزیون ایران درباره حضور هنرمندان در تبلیغات بازرگانی گفت: «اگر چنین چیز‌هایی از هنرمندان می‌بینیم، برای این است که چاره‌ای ندارند. هنرمندان خوبی داریم که وجود آن‌ها وقف مردم شده است. ولیکن هنوز از نظر معیشتی مشکل دارند. از سوی دیگر بسیاری از هنرپیشه‌ها هستند که بدون پشتوانه و سابقه‌ای و با داشتن چند نمونه‌کار طنز آیتمی، الان تبلیغات می‌گیرند و ۵ میلیارد تومان دریافت می‌کنند.»
توکلی در ادامه با اشاره به اینکه درآمد‌های سرشار و امکانات ویژه تنها در اختیار عده کمی از بازیگران است گفت: «کنتراست عجیبی بین هنرمندان اتفاق افتاده است و سطح زندگی‌ها تفاوت دارد. یک هنرپیشه در ایران، در ۴۰ سالگی بازنشسته می‌شود، ولی کسانی هم کار می‌کنند که آن‌ها را نمی‌شناسیم. الان آقای پورعرب را برای بازی در یکی دو سکانس دعوت می‌کنند. نه‌فقط ایشان که بسیاری از هنرمندان این چنین هستند، اما هنرپیشه تازه از راه رسیده، آلبالو و گیلاس می‌چیند! چه کسانی پشت این افراد هستند؟ علنی و عملی دیدم چه کسانی پشت پرده هستند و اندازه و ظرفیت این افراد چیست.»
این هنرپیشه در ادامه با تشریح بیشتر درخصوص وضعی که موجب حضور هنرمندان پیشکسوت در تبلیغات بازرگانی می‌شود، گفت: «هنرمندان قدیمی کار‌های مناسبتی در تلویزیون و سینما داشتند. الان رابطه و بده‌بستان است. به نظر من یک‌سری زد و بند اتفاق می‌افتد و از احوال آن‌ها مشخص است. وقتی هنرمندی را اسم می‌برید که اصالت فرهنگی دارد و به لحاظ معلومات و اطلاعات فرهنگی غنی است، مطمئنا مورد علاقه مردم هم هست. حتی اگر در شرایط بد اقتصادی باشد باید ظاهر خود را برای مردم حفظ کند. عده محدودی به این افراد لقب سلبریتی داده‌اند. همه مردم می‌دانند این افراد چه کسانی هستند و چه حمایتی می‌شوند و از سوی چه کسانی آمده‌اند. مردم هم کاری نمی‌توانند انجام دهند و مجبور هستند کار‌های این افراد را تماشا کنند. عده محدودی از بازیگران که سلبریتی هستند حمایت می‌شوند و توجه‌ای به عده دیگر نمی‌شود که باید زندگی آن‌ها نیز بگذرد و مشکل مالی نداشته باشند و وقتی این بازیگر کار تبلیغی انجام می‌دهد همگی به او خرده می‌گیرند. بانک‌ها و کارخانه‌ها را تعطیل کردند. استثمار از این شیوه علنی‌تر نمی‌شود. تولید ما تعطیل شده و همانند تولید فیلم انحصاری شده است. یک‌سری افراد در این ۸ سال چه اقداماتی انجام دادند؟ برای هنرمندان در این دولت چه کاری انجام شد؟»
وی در ادامه افزود: «قدیمی‌های ما کجا هستند؟ هنرمندان تحصیلکرده ما کجا هستند؟ دل مردم می‌سوزد وقتی از سوی فلان مسئول، بازیگر به فلان سریال معرفی می‌شود. تهیه‌کننده و کارگردان در این شرایط چه کار کنند؟ آن‌ها می‌خواهند فیلم خود را بسازند. به دلیل اینکه هنرمندان و بازیگران سازماندهی درستی ندارند و هر کسی می‌آید و می‌رود، در نتیجه بسیاری از هنرمندان ما به سمت تبلیغات می‌روند. بسیاری از بازیگران که فوق‌العاده هستند یکباره بازنشسته می‌شوند و کار‌ها به سمتی می‌رود که از این افراد استفاده نمی‌شود. اخیرا رابرت دنیرو فیلمی بازی کرده که «جنگ با پدربزرگ» نام دارد. به دوستان گفتم اگر رابرت دنیرو در ایران بود نهایتا می‌توانست نقش پدرشوهر کسی را بازی کند، به او ۴ سکانس می‌دادند که بگویند هست. این واقعیت است. در هند هم اولویت مردم سینماست، چون تزریق روابط فرهنگی را از طریق هنر هفتم می‌توانند داشته باشند. چرا سینمای ما بی‌دروپیکر شده است؟ عملکرد وزیر فرهنگ و ارشاد را بررسی کنید که چه اقداماتی انجام داد؟ ۴ مجوز فیلم دادن کاری دارد؟ ۸-۷ سخنرانی کردن عملکرد محسوب می‌شود؟ باید ببینید چه کسانی تحصیل کرده‌اند، چه کسانی سینه‌سوخته این عرصه هستند و چه کسانی تفکر و خلاقیت دارند؟ باید این افراد را در میدان بیاورید. وظیفه وزیر این است.»
توکلی در ادامه به تصور غلطی که عده محدودی از سلبریتی‌ها نسبت به کلیت جامعه هنرپیشه‌ها ایجاد کرده‌اند، ادامه داد: «در خیابان به هنرمندان می‌گویند، سلبریتی‌ها مالیات خود را پرداخت کنید. حتی صفر کشکولی می‌گفت که چنین چیزی به او گفته‌اند. لازم است این تفکیک برای مردم جا بیفتد. سلبریتی‌هایی هستند که ثروتمند هستند، ولی تعداد این افراد به یک درصد هم نمی‌رسد که در یک تشکیلات رابطه‌محور، از یک جا‌هایی از سیستم دولتی حمایت می‌شوند.»
مهوش وقاری: چرا من نه؟!
مهوش وقاری، بازیگر سینما و تلویزیون این گزاره را قبول ندارد که حضور هنرمندان در تبلیغات‌های اینچنینی فقط به خاطر مسائل مالی است. او در این‌باره گفت: «من این را قبول ندارم که از هنرمندانی در تبلیغات استفاده شده که بیکار هستند یا قرار بوده از آن‌ها حمایت شود؛ چون تا جایی که از زندگی و فعالیت‌های هنری این دوستان که در تبلیغات حضور دارند، مطلع هستم خیلی پرکارند و وضع خوبی دارند.»
وقاری درمورد شکل‌گیری این فرم حضور هنرمندان در تبلیغات گفت: «خاطرم هست که زمانی مرحوم مشایخی در یک آگهی تبلیغاتی حضور داشتند که تصویرش در بزرگراه‌ها هم دیده می‌شد. در آن زمان خیلی‌ها نقد‌های زیادی به این رویه تبلیغاتی داشتند و حتی تا مدتی می‌گفتند نباید از هنرمندان برای حضور در تبلیغات استفاده شود. اما در این یکی، دو سال شاهد اتفاقات دیگری بودیم که حضور بازیگران و هنرمندان برای تبلیغات بیشتر شده است. اوایل ادعا می‌کردند این کار‌ها برای کمک یا حمایت از بازیگران است، اما وقتی من پوستر‌ها یا هرکدام از این تبلیغ‌ها را نگاه می‌کردم، در اکثر آن‌ها هنرمندانی هستند که وضع مالی خوبی دارند.»
وی ادامه داد: «عموما سود حضور در تبلیغات بازرگانی بیشتر نصیب ستاره‌ها و چهره‌های مشهور می‌شود تا پیشکسوتان و باقی اهالی سینما. یادم هست یک‌بار با من تماس گرفتند تا در یک تبلیغ بازرگانی حضور داشته باشم. از من پرسیدند چه مبلغی می‌خواهی دریافت کنی و من گفتم، چون تا به‌حال چنین کاری انجام نداده‌ام، از مبلغ خبر ندارم. خود آن شخص با اسم بردن از یک چهره مشهور به من گفت که او برای بازی در یک تبلیغ فلان مبلغ را دریافت کرده و پس از آن گفت اگر به شما فلان مبلغ (که خیلی پایین بود) پرداخت شود، خوب است. من دیدم که انگار در اینجا هم قرار نیست شأن انسان‌ها رعایت شود. این درست به حضور ما در پروژه‌هایی می‌ماند که وقتی برای کار به دفاتر فیلمسازی دعوت می‌شویم، به ما می‌گویند برای بازیگران این پروژه فلان مقدار بودجه در نظر گرفته شده که ۹۸ درصد آن به یکی، دو بازیگر ستاره می‌رسد و دو درصد باقی‌مانده را بین تمام بازیگران تقسیم می‌کنند. به‌عبارتی تبلیغات هم تابعی از دستمزد‌هایی است که در سینما پرداخت می‌شود.
ما هم خیلی از اوقات حضور در پروژه‌ها را با همین دستمزد‌های کم پذیرفته‌ایم، چون انسان بالاخره میل به کار کردن دارد. حتی یک دوره آمدند و سعی کردند نابازیگران را جایگزین بازیگران کنند تا همان دستمزد را هم مجبور نباشند بدهند. ما هم برای برون‌رفت از این قضیه تصمیم گرفتیم حتی با بودجه‌های ناچیز، هرطور شده در پروژه‌ها حضور داشته باشیم. البته در تمام این مدت، ستاره‌ها جایگاه خودشان را داشتند؛ به‌خصوص بعد از اینکه مافیا در ایران جای پای خودش را باز کرد.»
این بازیگر سینما و تلویزیون در بخش دیگری از صحبت‌هایش به دلیل قابل‌تاملی برای حضور هنرمندان در تبلیغات اینترنتی اشاره کرد و گفت: «فارغ از همه مسائل مالی که برخی هنرمندان ممکن است گرفتار آن باشند باید این نکته را هم بگویم که حرفه بازیگری ازجمله مشاغلی است که باید بازیگر دیده شود و به محض اینکه از جلوی چشم‌ها دور شد، حذف می‌شود. برای همین یکی از دلایلی که یک بازیگر می‌خواهد در یک تبلیغات حضور داشته باشد، این است که از دیده نشدن می‌ترسد.»
این بازیگر به فعالیت برخی شبکه‌های ماهواره‌ای در مطرح کردن بعضی چهره‌های سینمایی هم اشاره کرد و گفت: «الان برنامه‌های ماهواره‌ای را داریم مثل من‌وتو که مدام به شبکه‌های اجتماعی بازیگران و چهره‌های مشهور سرک می‌کشند و مدام افرادی که دنبال جنجال هستند را در جلوی چشم همه می‌گذارند. وقتی اسم این‌ها مدام از این شبکه‌های ماهواره‌ای تکرار می‌شود، طبیعی است که خواه‌ناخواه مطرح و مشهور می‌شوند. اما من بازیگر یا هنرمند دیگری که دنبال هیاهو و جنجال نیست و بی‌حاشیه هستم، امکان دیده شدن را در هیچ کجا نداریم.»
وی درمورد حضورش در تبلیغات فروش زمین در دبی گفت: «من اصلا فکر نمی‌کردم اینقدر واکنش داشته باشد. فقط یک‌بار از ما خواستند این کلیپ را منتشر کنم. شاید هم هیچ علاقه‌ای به این مدل تبلیغ کردن نداشته باشم، اما وقتی می‌بینیم همه دارند چنین کاری را می‌کنند من هم از خودم می‌پرسم پس چرا من نه؟! شاید دیگران چندین برابر من پول بگیرند، اما هدف من هیچ دغدغه مالی نبود و بیشتر تجربه حضور در یک تبلیغات بود. ضمن اینکه وقتی دیدم، خیلی از دوستان این کار را پذیرفتند، من هم این کار را قبول کردم.»
