استان فارس با 2 هزار و 822 اثر تاریخی ثبت شده در فهرست ملی رتبه نخست را در میان استان‌های کشور دارد، علاوه بر این استان فارس 4 اثر ثبت جهانی در فهرست یونسکو دارد که سبب شده سالانه گردشگران زیادی از داخل و خارج از کشور برای بازدید از این مکان‌های دیدنی وارد استان فارس شوند.
این آثار که در همه شهرستان‌های استان فارس پراکنده هستند اما شیراز به عنوان مرکز استان هر ساله بیشترین تعداد گردشگر را به خود اختصاص می‌دهد به همین دلیل در این گزارش به طور مختصر جاذبه‌های گردشگری شیراز و استان فارس معرفی می‌شود.
ارگ کریم خان زند
مجموعه زندیه شاخص‌ترین بناهای تاریخی در شیراز هستند که از آن جمله می‌توان به ارگ کریم خان اشاره کرد. این بنا به دستور کریم خان زند ساخته شده و محل حکومت پادشاهان سلسله زند بوده است.
بنای ارگ ترکیبی از دو معماری مسکونی و نظامی است. بخش درونی ارگ با ایوان‌ها و اتاق‌های نقاشی شده، آبنماها و باغچه‌ها از ظرافت خاصی برخوردار است. سه ضلع شمال، جنوب و غرب هر یک دارای یک ایوان و شش اتاق مسکونی در دو طرف آن است. ضلع شرقی شامل حمام خصوصی و برخی امکانات خدماتی است.
موزه پارس
موزه پارس در میانه بازار وکیل و ارگ کریم‌خانی قرار دارد و آرامگاه کریم خان زند در این مکان قرار گرفته است. کریم خان زند در میان باغ نظر، عمارت هشت ضلعی زیبایی، ساختمان کلاه فرنگی ساخت که در روزگار او این عمارت باشکوه محل پذیرایی از میهمانان، سفیران خارجی وانجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بوده است.
ساختمان کلاه فرنگی شیراز یا همان موزه پارس در باغی با سروهای آزاد، درخت‌های نارنج و بنایی با معماری کاملا ایرانی قرار دارد و نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی با کاشی نگاره‌های گل و مرغ تزیین شده و در بالای عمارت اسپرها و لچکی‌های کاشی‌کاری شده بنا را زیبا کرده است.
آثار موجود در موزه پارس به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم می‌شود. برخی از اشیا موزه از دوران قبل از تاریخ مانند کوزه‌ها و اشیا سفالی درکنار سوزن دوزی‌های دوره صفویه و زندیه قرار گرفته که بنوعی تلفیقی از دودوران تاریخی حاکم بر سرزمین پارس است .
موزه سنگ هفت تنان
این بنا نیز از یادگران دوران زندیه در شیراز است. یکی از بناهای که کریم خان در شیراز احداث کرد، باغی مصفا در دامنه کوه چهل مقام به نام هفت تنان است که در زبان عامه مردم هفت‌تن نامیده می‌شود. بقعه هفت‌تنان در سه راهی بلوار هفت‌تنان قرار دارد و علت نامگذاری آن این است که قبر هفت نفر از عارفان و درویشان قرن‌های گذشته در میانه حیاط آن قرار دارد.
این بنا تا سال‌ها پیش، خانقاه بود و اکنون چند سالی است که به موزه سنگ تبدیل شده و نمونه‌هایی از سنگ‌های تاریخی و کتیبه‌های کهن در آن نگه‌داری می‌شود.
آرامگاه حافظ و سعدی
در 4 کیلومتری شمال شرقی شیراز در دامنه کوه فهندژ در انتهای خیابان بوستان و در مجاورت باغ دلگشا آرامگاه ابومحمد مُصلِح بن عَبدُالله مشهور به سعدی شیرازی قرار دارد. این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بوده که وی اواخر عمرش را در آنجا می‌گذرانده و سپس در همانجا دفن شده‌است و برای نخستین بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس‌الدین محمد صاحبدیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره‌ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد.
پس از اینکه کریم خان زند بر سر کار آمد دستور داد بنایی بر قبر سعدی ساخته شود که در دوران پهلوی اول تعمیر و مرمت شد. ساختمان به سبک ایرانی است. بنای آرامگاه از بیرون به شکل مکعبی است اما در داخل هشت ضلعی با دیوارهایی از جنس مرمر و گنبدی لاجوردی است.
نخستین بنای آرامگاه حافظ به دستور میرزاابوالقاسم گورکانی حکمران فارس در سال 865 قمری ساخته شد. در آن زمان شمس‌الدین محمد یغمایی وزیر ابوالقاسم گورکانی، بر فراز قبر حافظ عمارت و گنبدی ساخت که جلوی آن نیز حوض آب قرار داشت.
در زمان شاه عباس صفوی این آرامگاه مورد مرمت قرار گرفت پس از آن در دوره زندیه کریم‌خان به علت خرابی‌های این بنا ساختمان زیبایی به سبک بناهای آن دوره بر مدفن خواجه شیراز ساخت. در سال 1316 شمسی با طرح آندره گدار معمار مشهور فرانسوی با حفظ 4 ستون دوره زندیه به شکل امروزی تجدید بنا شد.
حرم شاهچراغ(ع)
حضرت احمدبن‌موسی(ع) که برای یاری امام رضا (ع) به ایران آمده بود به دست حاکم وقت فارس به شهادت رسید. پس از آن در اوایل قرن هفتم نخستین بنا بر مزار این امامزاده بزرگوار ساخته شد تا اینکه در سال 745 هجری قمری، زمانی که شیراز به دست ملک اسحاق بن محمود رسید.
مادر او «تاشی خاتون» که زنی صالح و پاک دامن بود پس از تشرف به مرقد شریف دستور داد مرقد ایشان را ترمیم و گنبدی بزرگ و زیبا بر روی مرقد ایشان بنا کنند. پس از آن حاکمان و دولت‌های مختلف بر توسعه این حرم مطهر اقدام کردند.
مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک یکی از مساجد قدیمی شیراز است که به‌سبب رنگ صورتی به کار رفته در آن ، به مسجد صورتی هم معروف است. این مسجد در محله گود عربان و در جنوب خیابان لطفعلی خان زند شیراز واقع شده و از نظر رنگ، طرح و نقش در ایران بی‌نظیر است.
مسجد نصیرالملک به‌دستور میرزا حسن‌علی، ملقب به نصیرالملک از بزرگان دوره قاجار ساخته شد و معماری آن کار محمدحسن معمار بوده است که ساخت آن حدود 12 سال، از سال 1293 تا 1305 خورشیدی، طول کشیده است. این مسجد صحن وسیعی دارد که در شمال مسجد قرار گرفته است و در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ است که سقف آن با کاشی‌های رنگارنگ مزین شده است.
تخت جمشید
استان فارس یادگارانی از دورانی کهنتر را نیز در خود جای داده است از جمله در60 کیلومتری شهرستان مرودشت میراث جهانی تخت جمشید قرار دارد. ساختمان تخت جمشید در زمان داریوش اول در حدود 518 قبل از میلاد ، آغاز شد. نخست صفه یا تختگاه بلندی را آماده کردند و روی آن تالار آپادانا و پله‌های اصلی و کاخ تچرا را ساختند.
پس از داریوش، پسرش خشایارشاه تالار دیگری را به نام تالار هدیش را بنا کرد و طرح بنای تالار صد ستون را ریخت. اردشیر اول تالار صد ستون را تمام کرد. اردشیر سوم ساختمان دیگری را آغاز کرد که ناتمام ماند. این ساختمان‌ها روی پایه‌هایی ساخته شــده که قسمتـی از آنها صخره‌های عظیم و یکپارچه بوده و یا آنها را در کوه تراشیده‌اند.
معماری هخامنشی، هنری است از نوع تلفیق و ابداع که از سبک معماری‌های بابل و آشور و مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو اقتباس شده و با هنرنمایی و ابتکار روح ایرانی نوع مستقلی را از معماری پدید آورده است . هخامنشیان با ساختن این بنای عظیم می‌خواستند عظمت شاهنشاهی بزرگ خود را به جهانیان نشان دهند.
نقش رستم
نقش رستم، از جایگاه‌های مقدس دوران باستانی بوده است. در این منطقه، آثاری از سه دوره تاریخی ایلامی، هخامنشی و ساسانی بر سینه کوه سنگ‌تراشی شده است. آرامگاه پادشاهان هخامنشی در بخش بالایی کوه و همانند یکدیگر کنده شده‌اند.
آرامگاه‌ها به ترتیب از راست به چپ عبارت است از خشایارشا، داریوش اول، اردشیر اول و داریوش دوم. رو به روی این آرامگاه‌ها، بنای مکعب شکلی دیده می‌شود که متعلق به دوران هخامنشیان است و کعبه زرتشت نامیده می‌شود.
نخستین پادشاهان ساسانی که از پارس برخاستند، به علت دلبستگی فراوان به زادگاه خویش و برای بزرگداشت آیین‌هایی مانند توجیه معنوی، کسب قدرت یا پیروزی بر دشمن، نقوشی را در دامن این کوه به یادگار گذاشته‌اند.
نقش رجب
در شمال تخت جمشید، نقوشی از دوران ساسانیان در پس رفتگی کوه حجاری شده که به نقش رجب معروف است. سه نقش در دامنه کوه رحمت کنده شدند که این نقش‌ها از سمت چپ به راست عبارت است از: شاپور اول و خانواده‌اش، تاجگذاری اردشیر اول و تاجگذاری شاپور اول.
بیشاپور
در فاصله 23 کیلومتری شمال غربی کازرون ، در مجاورت رودخانه شاپور و در کنار جاده شاهی که پایتخت ساسانیان یعنی تیسفون را به تخت جمشید و تخت جمشید را به شوش متصل می‌ساخت، شهر تاریخی بیشاپور ساخته شد که به جهت نزدیک بودن به سواحل جنوبی خلیج فارس برای ساسانیان بسیار با اهمیت بوده است.
بیشاپور با 200 هکتار وسعت، از شهرهای مهم آن زمان بوده و اهمیت ارتباطی داشته است. این شهر از قدیمی‌ترین شهرهایی است که تاریخچه ساخت آن به صورت مکتوب در سنگ نوشته‌ای موجود است. این شهر تا قرن هفتم هجری آباد و مسکونی بوده و پس از آن ویران شده و دارای گنجینه‌ای از آثار ارزشمند دوره ساسانی مانند معبد آناهیتا است.
این شهر را می‌توان در ردیف بزرگترین شهرهای دوره ساسانی به حساب آورد که با شهرهای مهم جهان آن روز مثل انطاکیه و بیزانس رقابت داشته است.
تنگ چوگان
تنگ چوگان در 23 کیلومتری شهر کازرون و روبهروی شهر باستانی بیشاپور واقع شده و رودخانه شاپور در جهت شمال شرقی به جنوب غربی از دل این تنگه می‌گذرد و چشمه زیبای ساسان در قسمتی از این تنگه فوران می‌کند.
این تنگ طبیعی و تاریخی در کنار ویرانه‌های شهر تاریخی بیشاپور قرار دارد و دارای 3 روستای تنگ چوگان بالا، تنگ چوگان پایین، تنگ چوگان وسطا است. راه دسترسی اهالی به این روستاها جاده‌ی آسفالته‌ای است که از قسمت جنوبی چوگان وارد می‌شود. بر اساس شواهد تنگ چوگان محل بازی سنتی چوگان، توسط شاهان ساسانی بوده است. غار پر آوازه شاپور و تندیس (پیکره سنگی) زیبای شاپور در میان دیوارهای غربی آن واقع شده است.
کاخ اردشیر بابکان
کاخ اردشیر بابکان یا آتشکده فیروزآباد در دوران اردوان پنجم آخرین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان بنیان‌گذار سلسله ساسانی در سده 3 میلادی ساخته شد. این کاخ از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری فیروزآباد است و از کاخ‌های ییلاقی اردشیر بوده که از سنگ پاره و ملات گچ ساخته شده است.
گچ بری و تزیینات تالارها بسیار زیبا و باشکوه هستند و به کاخ تچر در پارسه شباهت دارد. کاخ فیروزآباد نخستین بنای طاق و گنبددار عهد ساسانی است که با یک اسلوب معماری اصیل ملی با سنگ‌های نیمه تراش میخکی ساخته شده و طاق و گنبد هم از سنگ و سبک آن هم ایرانی است.
ستون‌های چهارگوش و نیمه ستون همه از سنگ میخکی در این ساختمان به کار رفته و این نوع ستون سازی در بناهای اشکانی نیز دیده شده است. درون بنا و روی سنگ‌ها را با گچ‌بری‌های عالی که ویژه معماری عهد ساسانی بوده، مزین شده است.
قلعه دختر
قلعه دختر در 6 کیلومتری جاده فیروزآباد به شیراز در دامنه کوهی مشرف به جاده قرار دارد. تمام قلعه از سنگ‌های درشت ساخته و سنگ‌های نما تراشیده شده‌اند ولی سنگ‌های پی‌ها و داخل دیوارها از قلوه سنگ‌های درشت رودخانه‌ای تشکیل شده است. بزرگی بنای این قلعه، مبهوت‌کننده است و دیوارهای بلند آن با همه شکستگی و ریخته شدن، هنوز هم شکوهی خیره‌کننده دارند.
قلعه دختر، نشان ظهور امپراتوری ساسانی و افول دولت اشکانی است. این قلعه از سه جهت شمال، غرب، جنوب با صخره کوهستانی با ارتفاع غیر قابل نفوذ محصور است و بر هر صخره با روی بلند و برج‌های دیده‌بانی ساخته شده در سمت شرق با فاصله بیش از یک کیلومتر از قلعه دیوار سنگی محکمی کشیده شد تا مانع ورود افراد شود.
مجموعه پاسارگاد
آرامگاه کورش که پیشتر مشهور به «مشهد مادر سلیمان» بود. در سال 1820 پس از پژوهش‌های باستان‌شناسی، هویت اصلی بنا به عنوان آرامگاه کوروش بزرگ مشخص شده‌است و چون گوهری در میان شهرستا پاسارگاد خودنمایی می‌کند. این آرامگاه نزدیک 530 تا 540 پیش از میلاد از سنگ آهکی به رنگ سفید ساخته شده‌است.
بنای آرامگاه میان باغ‌های سلطنتی قرار داشته و از سنگ‌های بزرگ، که درازای پاره ای از آنها به هفت متر می‌رسد، ساخته شده‌است. تخته سنگ‌های آرامگاه با بست‌های فلزی معروف به بست دم چلچله‌ای، به هم پیوسته بوده، که بعدها آنها را کنده و برده‌اند و اکنون جایشان به صورت حفره‌هایی دیده می‌شود که بیشترشان را بازسازی کرده‌اند.
بازار قیصریه لارستان
بازار قیصریه لار عنوان کهن‌ترین بازار ایران است که به‌رغم قدمت و اصالتی که دارد کاربری خود را حفظ کرده و همچنان مهمترین معاملات تجاری جنوب کشور در این بازار انجام می‌شود.
بازارهای وکیل شیراز (متعلق به دوره زندیه) و قیصریه اصفهان (متعلق به دوره صفویه) در میدان نقش جهان با الگوبرداری از بازار قیصریه لارستان احداث شده است. بازار قیصریه لارستان براساس کتاب بازارقیصریه دکتر ضیاء توانا با ارائه دلایل و مستندات متعلق به سال 85 (هـ.ق) یعنی قرن اول اسلام است.
بازار قیصریه لار به‌گونه‌ای ساخته شده که ارتباط آن با کنیسه (مسجد جامع امروزی)، حمام، دو کاروانسرا، تیمچه‌های متعدد اطراف بازار وجود داشته است این بازار را می‌توان به عنوان نخستین بازار تاریخی ایران دانست و قابلیت ثبت در فهرست جهانی را دارد.
قلعه اژدها پیکر
قلعه اژدهاپیکر در غرب شهر تاریخی لار قرار دارد. قدمت آثار و بقایای آن به دوره ساسانی باز می‌گردد. استحکامات و تأسیسات داخلی آن چنان محکم و استوار بوده که در قدیم آن را «طلسم کیانی» می نامیدند، بر فراز این کوه، چاهی از دل سنگ تراشیده شده که به«دولاب» مشهور است.
مقبره مادر نادر هم دارای اتاقی چهارگوش به همراه گنبدی مخروطی شکل و در مجاورت قلعه اژدهاپیکر واقع شده است. لازم به ذکر است که در این مقبره کسی دفن نشده و این بنا را مردم هم عصر نادرشاه در لار و به یادبود مادر درگذشته او ساخته‌اند تا به این ترفند از پرداخت خراج و مالیات به وی خلاص شوند.
این بناهای تاریخی و باستانی تنها بخشی از مهمترین آثار و جاذبه‌های گردشگری استان فارس است که هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کنند.
همچنین می‌توانید متن عربی این گزارش را در اینجا مشاهده کنید.
