سیستان و بلوچستان یکی از مهم ترین مناطق کشور با وجود نخلستان های فراوان در تولید خرما به شمار می رود به طوری که از نظر وسعت نخلستان ها می توان به عنوان اولین استان و از نظر میزان تولید دومین استان یاد کرد.
این روز ها عدم وجود امکانات لازم از قبیل سردخانه، بسته بندی، نگهداری و صادرات از مهم ترین موانع پیش روی این محصول گران مایه در سیستان و بلوچستان به شمار می رود و سبب شده دست های درازی به سوی آن دراز و به نام دیگران ثبت شود.
کشت 70 نوع خرما در سیستان و بلوچستان
استان سیستان و بلوچستان از مهمترین تولید کنندگان و صادر کنندگان و زودرس ترین خرما در میان استانهای کشور محسوب می شود.
70 رقم خرما در سیستان و بلوچستان تولید می شود که مهمترین آنها ربی، مضافتی، زاهدی، دسکی، رنگنو، هلیله، کلگی، شکری و سنگ شکن است.
خرمای ربی یکی از مهمترین و بهترین ارقام خرمای سیستان و بلوچستان است که هم اینک بیش از یک چهارم تولید این محصول در استان یعنی حدود 59 هزار تن را به خود اختصاص داده است و این رقم جزو اقلام گوشتی و نیمه خشک طبقه بندی می شود که نیاز به سردخانه ندارد.
همچنین ارقام مضافتی سیستان و بلوچستان بیش از یک دوم سطح خرما یعنی حدود 131 هزار تن و سایر ارقام نیز یک چهارم یعنی حدود 28 هزار تن باقیمانده نخیلات استان را شامل می شود.
برند مشخص و بسته بندی مناسب یکی از مهمترین فاکتورها برای دستیابی به فروش مناسب هر محصول است که متاسفانه به دلیل نبود برند مشخص و کمبود شرکت های بسته بندی مناسب در سیستان و بلوچستان شاهد هستیم دسترنج کشاورزان استان یا توسط تجار سایر استان ها خریداری و با نام و نشان دیگر و یا توسط تجار کشورهای دیگر به صورت فله ای خریداری و بعد از بسته بندی با برند دلخواه با قیمت های بالا در سطح دنیا و کشور عرضه می شود.
6هزار اشتغال زایی نتیجه تولید خرما در نیکشهر
مرداد ماه 94 بود که حبیب رییسی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان با بیان اینکه سه هزار و 900 هکتار از اراضی کشاورزی نیکشهر تحت کشت خرماست گفت: به طور متوسط از هر هکتار بیش از هفت و نیم تن مضافتی و بالغ بر پنج و نیم تن خرما در سال برداشت می شود.
وی با بیان اینکه در شهرستان نیکشهر 40 نوع خرما تولید می شود که هشتاد درصد آن مضافتی می باشد عنوان کرد: تولید خرما در شهرستان نیکشهر برای 6 هزار نفر ایجاد اشتغال کرده است.
وی افزود: سنتی بودن باغات، هزینه های بالای تولید از قبیل عملیات داشت، گرده افشانی و برداشت و همچنین کمبود آب را بخشی از مشکلات پیش روی خرماکاران به منظور دستیابی به محصول بیشتر می باشد.
دسترنج کشاورزان بلوچ در جیب دلالان خارجی
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان در گفت و گو با یکی از رسانه ها گفت: این استان با وجود تولید بهترین خرما متاسفانه به علت نبود سرمایه گذاری مناسب و مشارکت کمرنگ بخش خصوصی جایگاه مناسب و بالایی در بازارها ندارد در حالی که استان هایی با رتبه پنجم و ششم تولید خرما، به سبب بسته بندی و فرآوری وضعیت مناسب تری در مقایسه با این استان دارند.
نادر میرشکار بیان کرد: در سیستان و بلوچستان هم اینک بیش از 45 واحد صنعتی در زمینه خرما در حال فعالیت هستند که از این تعداد 39 واحد سردخانه 100 تنی تا پنج هزار تنی با ظرفیت 51 هزار و 850 تن،13 واحد بسته بندی 400 تا هشت هزار تنی با مجموع ظرفیت 36 هزار و 750 تن و دو واحد فرآوری شیره و شکلات خرما با ظرفیت 10 هزار و 200 تن فعالیت دارند.
وی ادامه داد: متاسفانه به دلیل نبود برند مشخص و بسته بندی محصول خرمای تولیدی، قسمت عمده خرمای استان به صورت فله به کشورهای حوزه خلیج فارس و بعضی از کشورهای همسایه منتقل و پس از بسته بندی به نام همان کشورها به اقصی نقاط دنیا صادر می شود که این امر ارزش افزوده ای را که بایستی نصیب باغداران و صنعتگران ایرانی کند به جیب بازرگانان خارجی سرازیر می کند.
وی گفت: بسته بندی محصول و داشتن برند مشخص در صنعت فروش و صادرات اهمیت زیادی دارد که متاسفانه به دلیل کمبود شرکت های بسته بندی مناسب در استان شاهد بسته بندی نامناسب این محصول در کارگاههای محلی هستیم.
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان افزود: نداشتن بنیه قوی مالی خریداران و صادر کنندگان استان مبنی بر خرید توافقی قبل از عمل آوری محصول که سبب کاهش قدرت رقابت با دیگر تجار شده، بسته بندی های موجود که به صورت حلبی، کیسه، سبدی و کارتن انجام می شود، افزایش هزینه های تولید، پشتوانه محدود مالی باغداران، عدم بستر سازی مناسب برای ذخیره سازی و خرید که سبب می شود تولید کننده اجبارا محصول را در بازه زمانی خاص به فروش برساند و افزایش هزینه های حمل و نقل و ضایعات خرما به دلیل فقدان سردخانه و نبود مراکز بسته بندی در نزدیکی مزارع از دیگر چالش های خرمای سیستان و بلوچستان است.
وی تصریح کرد: از دیگر موانع و چالش ها کمبود فناوری و تجهیزات پیشرفته در سیستان و بلوچستان که این مهم تولید انواع بسته بندی را برای محصولات جانبی مانند شیره، سرکه، شهد، عسل، تمبر، الکل و شکلات خرما با مشکل روبه رو کرده، سنتی بودن تمامی مراحل تولید از گرده افشانی تا برداشت و وجود نداشتن قوانین بازدارنده از عرضه فله ای خرما به کشورها و استان های همجوار که باعث فروش خرما بر روی نخیلات شده و صادر کنندگان آن را به صورت فله به کشورها و استان های همجوار صادر و به همین دلیل ارزش افزوده حاصله به صادر کننده تعلق نمی گیرد.
اقدامات لازم برای برندسازی خرمای ایران آغاز شده است
مدیرکل دفتر حمایت از مالکیت صنعتی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز در این زمینه اظهار کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت بر حسب وظیفه در حوزه تجارت که تصمیم دارد محصولات منحصربفرد ایران را که امتیاز صادرات دارند و یکی از آنها خرما است، را در سازمان جهانی مالکیت فکری ثبت کند.
محمود میرصالحی افزود: وظیفه این سازمان جهانی مالکیت فکری ثبت جهانی کالاهای کشورهای مختلف است که ثبت جهانی کالاهای ایرانی از سال 90 به صورت جدی آغاز شد.
وی با بیان اینکه اقدامات لازم برای ثبت جهانی کردن خرمای ایران در دستور کار قرار دارد، گفت: حفظ شهرت و جایگاه محصولات داخلی، افزایش درآمد و بهره‌وری بیشتر برای کشاورزان از جمله مزایای ثبت جهانی محصول خرما است.
محمود میرصالحی با بیان اینکه سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، فارس، اهواز و خوزستان از جمله استان‌هایی هستند که بیشتر تولیدات خرما را در کشور دارند، ادامه داد: باید برای محصول خرمای هر منطقه از کشور برندسازی کرده و ابتدا مقدمات ثبت داخلی آن را انجام و سپس آن را در فهرست محصولات جهانی ثبت کنیم.
ارزآوری خرمای ربی برای سیستان و بلوچستان
مدیرکل دفتر توسعه صادرات کالا سازمان توسعه تجارت ایران نیز در این زمینه اظهار کرد: کالاهایی که از حوزه تولید برای صادرات می‌آید باید مشخصات داشته باشد که در مورد خرما باید به مدیریت تولید بیشتر توجه کنیم و بر برداشت محصول نیز نظارت بیشتر داشته باشیم به گونه‌ای که با کمترین دست‌خوردگی و آلودگی کار برداشت صورت بگیرد.
محمود بازاری با بیان اینکه باید از نظر کمی و کیفی شاخصه‌های مورد نظر خریدار خارجی را فراهم کنیم، گفت: رقم ربی خرما در سیستان و بلوچستان یکی از محصولاتی است که می‌تواند ارزآوری خوبی برای این استان داشته باشد، باید برای توسعه سطح زیرکشت این نوع از خرما بیشتر تلاش کنیم.
وی با بیان اینکه در تمام مراحل تولید اگر معیارها و شاخصه‌های بازار فروش را رعایت نکنیم به ویژه در بخش کشاورزی با مشکل مواجه می‌شویم، افزود: فروش محوری در حوزه تولید خرما بسیار مهم است.
این مسئول ادامه داد: باید برای خرمای سیستان و بلوچستان به ویژه رقم ربی که مورد پسند بازار خارجی است، سند چشم‌انداز داشته باشیم و مشخصی کنیم که در 10 سال آینده باید از نظر صادرات این رقم خرما باید به کجا برسیم و چه کارهایی باید انجام دهیم.
مدیرکل دفتر توسعه صادرات کالا سازمان توسعه تجارت ایران اضافه کرد: کارگروه صادرات استان می‌تواند این موضوع را مورد توجه و بحث و بررسی قرار دهد تا چشم‌انداز مناسب این محصول تهیه شود.
