در مورد جنگ و تلفات آن زیاد صحبت می‌شود، اما به جنگ رسانه‌ای شاید کمتر پرداخته می‌شود، در حالی که اخبار منفی و عمدتا شایعه بیشتر از جنگ واقعی امنیت روح و روان و افکار عمومی را نشانه می‌گیرد و در مقابل، اذهان در مقابل آن بی دفاع هستند.
در چنین روز‌هایی که ویروس کرونا اولین حرف را در دنیا می‌زند، کرونا آب‌گل آلودی است که رسانه‌های معاند سعی در ماهی گیری از آن را دارند، لذا انتشار گسترده اخبار جعلی و نادرست در فضای مجازی در بستر شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی جریان‌های زیادی را ایجاد کرده است.
اکنون که ۲۰۰ و اندی روز از ورود کرونا به ایران می‌گذرد، اخبار جعلی زیادی را شنیدیم که در ابتدا بسیاری از افکار عمومی را دچار نگرانی کرد و به نوعی جو حاکم در کشور را اندکی به هم ریخته است. بنابر باور کارشناسان در دوران کرونا با دو جریان مواجه هستیم، نخست بحث انتشار ویروس از جهت سلامتی و بحث دیگر اطلاعات غلط و درستی که با هم ترکیب و منتشر می‌شود. از آنجایی که شایعات و اخبار و اطلاعات نادرست در چشم بر هم زدنی از این گوشه به آن گوشه دنیا می‌رسند و از طرف دیگر فریب دهنده بودن رخت و لباسی که اخبار نادرست، شناساسی خبر واقعی از غیر واقعی کمی سخت بود.
گوشه‌ای از فیک نیوز‌های کرونایی در ایران
در ماجرایی مثل شیوع ویروس کرونا که پای جان انسان‌ها در میان است، برخی از رسانه‌های وابسته و سازمان یافته به راحتی با انتشار یک باور نادرست سلامت گروهی بزرگ از مردم را به خطر می‌اندازد، بسیاری قربانیان این ماجرا با اتکا به توصیه‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی به شکل حقایق پزشکی عرضه می‌شوند، دچار مشکل شده‌اند. در این زمینه در برخی شبکه‌های اجتماعی گفته می‌شد که چه چیز‌هایی برای کرونا خوب و چه چیز‌هایی بد است، مثلا سیر بخورید تا کرونا از شما فراری شود، تا می‌توانید فلان ویتامین را مصرف کنید یا خوردن لیموترش و عسل مطرح می‌شد تا مردم را با کالا‌های زیادی درگیر کنند. جالب تر اینکه در برخی از خبرهای فیک توصیه می‌شد نوشیدن مواد ضدعفونی‌کننده صنعتی یا ادرار هم کمک کننده خواهد بود!
از دیگر موضوعاتی که بازار داغ فیک نیوزها در این ایام را رونق می‌داد ترس مردمی بود که با ویروس مهاجم و ناشناخته‌ای روبه‌رو شده‌اند همراه بود و از آنجایی که بسیاری در شبکه‌های اجتماعی به فکر مال اندوختن هستند، لذا انواع محصولاتی که با استفاده از رواج همین اطلاعات نادرست و جعلیات تبلیغ شده‌اند را به فروش می‌رساندند.
همچنین شبکه ضد نظام و ضد مردمی «من و تو» با استناد به فیلم ارسالی از یک خانم در سنندج، چاله‌هایی که توسط سازمان سیما و منظر شهرداری و بسیج سازندگی استان کردستان برای هفته درختکاری در تپه پیرچنار حسن آباد این شهر و در دامنه کوه آبیدر کنده شده بود را به صورت رسمی در شبکه تلویزیونی خود به عنوان قبور ویژه متوفیان کرونا معرفی کند که سخره صد‌ها هزار نفر در فضای مجازی و هزاران نفر در فضای حقیقی را به دنبال داشت.
اخبار دیگری که در این حوزه گفته می‌شد، شایعاتی در مورد اجساد فوت شده‌گان در بیمارستان‌ها و تلنبار شدن آنها بود، یعنی تصاویری را منتشر می‌کردند که اکثر این تصاویر یا جعلی بود یا موضوع دیگری را جا می‌زدن که بیان کنند تعداد اجساد خیلی زیاد است و بیشتر بدنبال هراس افکنی بودند.
یکی دیگر از اخباری که رسانه‌های غیررسمی در فضای مجازی به آن دامن زدند شایعه اعمال قرنطینه اجباری در خانه‌ها بود و همین امر موجب ایجاد موج نگرانی در میان مردم شد. پس از انتشار این خبر بلافاصله مردم دست به کار شدند و با هجوم با فروشگاه‌ها در صدد تأمین مایحتاج خود برای چندین هفته بر آمدند.
از دیگر اخبار فیکی که در این ایام دیده شد، خبر کمبود کیت تشخیص ویروس کرونا در برخی بیمارستان‌های ایران بود، این در حالیست که بنابر گفته رئیس جمهور ایران برای انجام تست تشخیص کرونا نه تنها به خودکفایی رسیده است و نیازی به کمک خارجی ندارد، بلکه کشورمان علی رغم تحریم‌های شدید آمریکا، کیت‌های تشخیص ویروس کرونای جدید ساخته و آنها را به کشور‌های زیادی صادر کرده است.
موضوع دیگر درباره پرشدن ظرفیت بیمارستان‌ها متمرکز بود. جریان سازی رسانه‌ها در زمینه اخبار جعلی تاکید بر این محور گفتمانی بود که ایران بیشترین آمار کرونایی را دارد و به نوعی تلاش می‌کردند ایران را به عنوان کانون شیوع کرونا در منطقه و خاورمیانه بازنمایی کنند و در نهایت ایجاد دلسردی در پرستاران و پزشکان محور دیگر اخبار جعلی بود.
تعارف یک لیوان آب گل آلود آمریکا به ایران!
در ابتدای شیوع کرونا آمریکا مدعی کمک به ایران شد در حالی که اگر واقعا چنین قصدی داشت باید تحریم‌های اعمالی علیه ملت ما را بر می‌داشت یا حداقل آن را کاهش می‌داد.
حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان فروردین ماه در این باره گفت که «اینکه آمریکایی‌ها می‌گویند در شرایط سختی کرونا حاضریم به ایران کمک کنیم از دروغ‌های بزرگ تاریخ است، آمریکا مانند فردی است که آمده سرچشمه را گرفته و نمی‌گذارد کسی به طرف آب زلال چشمه برود و یک لیوان آب گل آلود را گرفته و تعارف می‌کند و می‌گوید که من آمده‌ام کمک کنم و می‌دانم شما تشنه هستید».
او همچنین تاکید کرد که «آمریکا اگر قصدکمک دارد چکمه خود را از مسیر راه بردارد و از مسیر راه فعالیت ملت ایران کنار برود. واشنگتن برای فروش نفت ایران و گردش بانکی ما مشکل ایجاد کرده و هم برای دارو، غذا، مواد اولیه و اشتغال مشکل ایجاد کرده است. آمریکایی‌ها مسئول بخشی از بیکاری مردم ایران هستند؛ آنها مسئول ایجاد سختی‌ها و مشکلات در بخشی از زندگی مردم و مشکلات بر سر راه سرمایه در گردش برای کارخانه‌ها، هستند».
روحانی بیان کرد که آمریکا مسئول ایجاد کمبود برخی دارو‌های مورد نیاز مردم ماست، برخی از انسان‌هایی که بخاطر نداشتن شغل در یک شرایط فوق العاده در حال زندگی هستند به خاطر اقدامات آمریکا است.
رئیس جمهور معتقد است که «آنها مسئول بزرگترین جنایات در این منطقه و ایران و به معنای واقعی کلمه تروریست هستند، در این شرایط که افکار و زیربنای تفکر غلط و تروریستی آنها برای دنیا آشکارتر شده است، می‌گویند ما حاضریم در کرونا کمک کنیم که مفهوم همان یک لیوان آب گل آلودی است تعارف می‌کنند، اما نمی‌گویند ما چشمه‌های اصلی را بر روی ملت ایران بسته است».
دوران صعود و نزول اخبار جعلی کرونا در ایران
هادی البرزی پژوهشگر ارتباطات در اظهار نظری حول محور اخبار جعلی کرونا گفت که از ۲۸ بهمن که شیوع کرونا در کشورمان اعلام شد، طبق آخرین آمار، ۱۳۰۰ خبر جعلی در سه هفته اول منتشر شد. یکی از مهمترین حوزه‌هایی که در اخبار جعلی دیده شد، بحث تعداد آمار مبتلایان و قربانیان کرونا بود که این موضوع را به ذهن متبادر می‌ساخت که ایران مرکز شیوع کرونا در منطقه و جهان است.
او همچنین در ادامه می‌گوید که بعد از فروردین اخبار جعلی شیب نزولی پیدا کرد، چون آگاهی‌های مردم نسبت به این بیماری یا بحث علائم کرونا بیشتر شد. یکی از موضوعاتی که درباره آن پرداخته می‌شود، بحث شخصی سازی اطلاعات است که فواید زیادی دارد، اخبار جعلی شبیه یک اسکناس تقلبی است که افراد حرفه‌ای آن را از اسکناس واقعی تشخیص می‌دهد، اما کاربران زود باور می‌تواند فریب بخورند.
درست است که ایران در آغاز نبرد خود علیه ویروس کرونا از کمبود تجهیزات پزشکی و کیت‌های تشخیص این ویروس رنج می‌برد و تحریم‌های آمریکا مانع کمک گرفتن کشورمان از خارج می‌شد، اما شرکت‌های ایرانی از این فرصت استفاده کردند و اقدام به تولید همه تجهیزات پزشکی مورد نیاز ایرانی‌ها کردند و اکنون صادرات محصولات تولید شده این کشور که در مبارزه با کرونا مورد استفاده قرار می‌گیرد، به ۴۰ کشور جهان از جمله آلمان آغاز شده است.
با توجه به آنچه در مورد بازار داغ فیک نیوزها گفته شد، امروز مسئولان باید با جدیتی بیشتر از هر زمان، حداقل در این مورد، بحران کنونی را تبدیل به فرصتی برای برچیدن بساط کاسبان بحران‌های مختلف کنند.
دیر یا زود این روز‌های منحوس کرونایی نیز تمام می‌شود و از این بحران نیز گذر خواهیم کرد، اما باید در مورد برخورد قاطع با افرادی که در این روز‌ها شرایط را بر مردم سخت تر کردند، راهکار اساسی اندیشیده شود.
