زمانی که اروپایی‌ها در پی یافتن سرزمین‌های جدید و کشور گشایی به سرزمین‌های شرقی حمله کردند، به دلیل عقب ماندگی و قرن‌ها غوطه وری در عصر تاریک (قرون وسطی) و در مقابل، تمدن و تجهیزات پیشرفته شرق، شکست خوردند؛ اما این شکست سر آغاز فصل جدیدی در قاره سبز شد.
اخبار سیاسی - اگرچه اروپایی‌ها در فتح سرزمین‌های شرقی ناکام ماندند، اما با دیدن تمدن و پیشرفت این کشورها، کم کم به کتابخانه‌ها دسترسی پیدا کردند که موجب شکل گیری مجدد علوم جدید و فاصله گرفتن از خرافات در این ملل شد؛ این کشورها پس از آن سیر صعودی پیشرفت را طی کردند تا زمانی که انگلستان در قرن ۱۷ تبدیل به رهبر کشورهای غربی شد؛ اما این معادله هم در قرن ۱۹ بهم خورد و مهاجرانی که به قاره ناشناخته رفته و کشور آمریکا را تشکیل داده بودند، رهبری غرب را به عهده گرفتند.
پیشرفت غرب به گونه‌ای بود که به مرور کشورهای دیگر را به روش‌های متفاوت به ویژه تحریم مجبور به همراهی با سیاست‌های خود کرده و این روند تا مدت‌های طولانی ادامه داشت؛ اما امروزه برخی کشورها که هر روز به آمارشان اضافه می‌شود، حاضر به تبعیت از فرمان‌های آمریکا و اروپا نیستند؛ بنابراین غرب هم در راستای فشار آوردن بر کشورهای استقلال طلب، تحریم‌های متفاوتی را علیه آنها اعمال می‌کند که ایران هم یکی از این کشورهاست؛ هرچند با توجه به تعدد کشورهای تحت تحریم، راه تبادل و تجارت بر آنها کاملا مسدود نشده است.
راه‌های پیش روی کشورهای تحت تحریم برای تجارت
با توجه به اینکه بسیاری از کشورها مانند ایران از نظر ارزی و مبادلات بانکی هم تحریم شده‌اند، نمی‌توانند مبادلات مالی خود را به راحتی انجام دهند؛ برخی کارشناسان معتقدند حتی کشورهای تحریم شده بانکی هم می‌توانند راه‌هایی را برای دور زدن تحریم‌ها پیدا کنند؛ آنها معتقدند از طریق تجارت با ارز ملی یا تهاتر دولت‌ها می‌توانند چرخ اقتصاد خود را در شرایط تحریم هم بچرخانند.
تهاتر به طور کلی به مبادله کالا با کالا گفته می‌شود و کسانی که این راه حل را برای دور زدن تحریم‌ها معرفی می‌کنند، معتقدند ما در مقابل صادرات کالا به کشورهای دیگر می‌توانیم کالا‌های مورد نیاز خود را وارد کنیم تا بخشی از نیازهای خود را برطرف کنیم، محسن پاک آیین دیپلمات سابق کشورمان با اشاره به راه حل تهاتر اظهار می‌کند که «یکی از راه حل‌های دور زدن تحریم‌ها بحث تهاتر است، به این معنا که مبادله به صورت جنس در مقابل جنس و یا پول در مقابل پول انجام شود که اکنون هم در حال اجراست؛ برای مثال ما در کشوری کار مهندسی انجام می‌دهیم و در مقابل وجه آن کالا دریافت می‌کنیم یا بالعکس، دولت دیگری در کشور ما خدماتی ارائه می‌دهد و ما در مقابل کالا داده یا متقابلا در بخش‌هایی از آن کشور خدمات ارائه می‌دهیم.»
بنابراین به عقیده پاک آیین تهاتر به مبادله کالا با کالا محدود نشده و می‌توان در ازای گرفتن خدمات هم خدماتی ارائه داد؛ اگرچه برخی معتقدند این راه حل برای تجارت میان دولت‌ها کارایی دارد و تجار حاضر به استفاده از این راه نیستند، اما باز هم عده زیادی معتقدند از این طریق می‌توان بخشی از نیازهای کشور را تامین کرد.
اما تنها راه دور زدن تحریم‌ها تهاتر نیست و عده دیگری هم راه مبادله با ارز ملی را پیشنهاد می‌کنند؛ پاک آیین در این رابطه توضیح می‌دهد «کشورهای تحریم شده از سوی آمریکا می‌توانند با استفاده از پول ملی تبادلات خود را انجام دهند؛ برای مثال ایران و کشور‌هایی مانند ترکیه، روسیه، آذربایجان، ارمنستان و افغانستان راحت‌تر می‌تواند با پول ملی مبادله انجام دهد که البته تا حدودی هم انجام شده است.»
او اضافه می‌کند «برای مثال زمانی که بنده در جمهوری آذربایجان سفیر بودم، تجارت با ریال و منات انجام می‌شد؛ مثلا اگر تاجر آذربایجانی قصد داشت کالا و یا مصالح ساختمانی از ایران خریداری کند، وجه خود را به ریال پرداخت می‌کرد و بالعکس اگر از ایران کسی قصد خرید از آذربایجان را داشت، وجه کالا را به منات، پول ملی این کشور پرداخت می‌کرد؛ هدف ایجاد ارتباط کارگزاری میان بانک‌هاست، می‌توانیم با برخی بانک‌های کوچک و متوسط که پیرامون ما هستند ارتباط برقرار کرده تا از این طریق در مبادله پول و کالا به ما کمک کنند.»
با استفاده از این راه حل‌ها قاعدتا می‌توانیم حداقل بخش قابل توجهی از نیازهای خود را برطرف کنیم.
کدام کشورها تحریم هستند؟
حدودا ۲۱ کشور جهان از پیشرفته تا در حال توسعه و از آسیا تا قاره آمریکا تحت تحریم‌های اروپا و ایالات متحده هستند که می‌توانند با یکدیگر مبادلاتی را انجام دهند؛ به صورت کلی مبادله با کشوری که تحت تحریم شورای امنیت نیست و تنها از سوی کشوری خاص مانند آمریکا تحریم شده است، از لحاظ بین‌المللی منع قانونی ندارد؛ نمونه آن هم ارسال محموله‌های نفتی ایران به ونزوئلا بود که هر دو کشور هم در تحریم‌های شدید آمریکا به سر می‌برند، گرچه واشنگتن از این اقدام به شدت عصبانی بود، اما به دلیل قانونی بودن آن کاری از دستش بر نیامد.
برخی کارشناسان هم معتقدند اگر کشور‌هایی که تحریم هستند با یکدیگر متحد شوند، می‌توانند خود با تامین نیازهای یکدیگر کشورهای تحریم کننده را ناکام بگذارند؛ البته امروزه هم تاثیر تحریم‌ها کم شده و مانند گذشته کشورها را در تنگنا قرار نمی‌دهد؛ پاک آیین در این رابطه عقیده دارد «اصل مهمی که پس از تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه کشورهای مختلف اعمال شده، این است که تحریم‌ها دیگر کارایی سابق را ندارند؛ اگرچه امروزه تحریم‌ها می‌تواند تاثیرات اندکی روی اقتصاد کشورها بگذارد، ولی نمی‌تواند به گونه‌ای عمل کند که اهداف کشور تحریم کننده تامین شود؛ حدود ۲۱ کشور در جهان هستند که از طرف آمریکا یا اروپا تحریم شده‌اند، اما آنها می‌توانند با همکاری یکدیگر تحریم‌ها را مدیریت کنند». شاید هم دلیل کاهش تاثیر تحریم‌ها استفاده افراطی از آن باشد.
به طور کلی در ساختار تصمیم گیری مقامات کاخ سفید بهره گیری از ابزار تحریم جایگاه بسیار ویژه‌ای را به خود اختصاص داده و روسای جمهور آمریکا تمایل زیادی به استفاده از آن علیه کشورهای مستقل دارند. اما این ترفند در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ افزایش یافته است؛ او به صورت افراطی به استفاده از تحریم اقتصادی و جنگ تجاری روی آورده و کشورهای زیادی را از جمله چین، ایران، ترکیه، پاکستان، یمن، کره شمالی، سوریه، کوبا، ونزوئلا، روسیه، کلمبیا و... را برای همراه کردن با خود تحریم کرده است.
اما امروزه که آگاهی کشورها بیشتر شده است، تحریم در حال تبدیل شدن به ابزاری فرسوده علیه کشورها خواهد بود، اما با این حال تاثیر آن زمانی به صفر می‌رسد که کشورها راه اتحاد در مقابل یکجانبه گرایی در مقابل غرب را در پیش بگیرند.
