آژانس بینالمللی انرژی اتمی در آخرین گزارش خود از افزایش اورانیوم غنی شده به بیش از ۱۳۰۰ کیلوگرم خبر داد.
اخبار سیاسی- متن کامل گزارش آژانس انرژی اتمی به شرح زیر است:
شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی
GOV/۲۰۲۰/۲۶،
۵ ژوئن ۲۰۲۰
توزیع محدود
راستی آزمائی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت
گزارش مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی
A. مقدمه
۱. این گزارش مدیرکل به شورای حکام و به موازات آن به شورای امنیت سازمان ملل متحد (شورای امنیت) در خصوص اجرای تعهدات مرتبط هستهای جمهوری اسلامی ایران (ایران) ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و در خصوص موضوعات مرتبط با راستی آزمائی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت میباشد. این (گزارش) همچنین اطلاعاتی درخصوص موضوعات مالی، و مشورتها و تبادل اطلاعات آژانس با کمیسیون مشترک ایجاد شده توسط برجام، ارائه میدهد.
B. سابقه
۲. در تاریخ ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵، چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس، ایالات متحده آمریکا، بهمراه نماینده عالی اتحادیه اروپا برای امور خارجی و سیاست امنیتی (E۳/EU+۳) و ایران در مورد برجام توافق کردند. در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ شورای امنیت قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) را به تصویب رساند که در آن از جمله از مدیرکل درخواست نمود که "راستی آزمائی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هستهای ایران برای کل دوره تعهدات یادشده درچارچوب برجام را برعهده گیرد" ((GOV/۲۰۱۵/۵۳ and Corr.۱, para.۸. در اوت ۲۰۱۵، شورای حکام به مدیرکل اجازه داد تا راستی آزمائی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هستهای ایران همانگونه که در برجام پیش بینی شده را انجام داده و بر همین اساس برای کل دوره تعهدات یادشده در پرتو قطعنامه شماره ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت سازمان ملل، منوط به در اختیار داشتن منابع مالی و منطبق با رویههای پادمانی استاندارد آژانس، گزارش ارائه نماید. شورای حکام همچنین اجازه داد که آژانس با کمیسیون مشترک همچنانکه در سند GOV/۲۰۱۵/۵۳ و اصلاحیه یک آن آمده، مشورت و تبادل اطلاعات نماید.
۳. در دسامبر ۲۰۱۶ و ژانویه ۲۰۱۷ مدیرکل نه (۹) سند، که از سوی همه اعضای کمیسیون مشترک تهیه و به تایید رسیده و متضمن روشنگریهائی برای اجرای اقدامات مرتبط هستهای ایران مندرج در برجام برای دوره زمانی آن بود را با کشورهای عضو در میان گذاشت.
۴. در ۸ می ۲۰۱۹، ایران بیانیهای منتشر کرد که از جمله حاوی این مطلب بود که «.. در راستای اعمال حقوق خود، همانطور که در بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام مصرح است، شورای عالی امنیت ملی ایران دستوری مبتنی بر توقف برخی اقدامات ایران ذیل برجام از امروز صادر کرد.» ,
۵. در ۵ ژانویه ۲۰۲۰، ایران اعلام نمود که برنامه هستهای اش دیگر "موضوع هیچگونه محدودیت در حوزه عملیاتی نخواهد بود" و اینکه ایران به همکاری با آژانس "همانند گذشته" ادامه خواهد داد. تا این تاریخ، آژانس هیچگونه تغییر در اجرای تعهدات هستهای ایران تحت برجام، مرتبط با این اعلامیه، یا در سطح همکاری ایران با فعالیتهای نظارت و راستی آزمایی آژانس تحت برجام مشاهده ننموده است.
۶. با این وجود، باید توجه شود که در ۱ ژوئن ۲۰۲۰، ایران به آژانس اطلاع داد که تصمیم گرفته است تا اجرای یک تعهد هستهای دیگر در حوزه تحقیق و توسعه ماشینهای سانترفیوژ مرتبط با اعلان مورخ ۵ سپتامبر ۲۰۱۹ خود را متوقف نماید (به بند ۲۳ این گزارش مراجعه شود).
۷. علیرغم آثار شیوع COVID-۱۹ بر ترتیبات سفر، آژانس به فعالیتهای راستیآزمایی و نظارت خود در ایران ادامه داده است. این مهم، عمدتاً به دلیل قراردادهای منعقده توسط آژانس بهرهبرداری از خدمات هواپیماهای چارتر برای انتقال بازرسان به/از ایران بوده است. هزینه این ترتیبات از محل حمایتهای فرابودجهای دولتهای عضو تامین شد و اجرای آن به واسطه همکاری استثنائی دولت اتریش و ایران تسهیل شد.
۸. هزینه سالانه تخمینی آژانس برای اجرای پروتکل الحاقی ایران و برای راستی آزمایی و نظارت تعهدات مرتبط هستهای ایران به شرح مندرج در برجام مبلغ ۲/۹ میلیون یورو در سال میباشد. برای سال ۲۰۲۰ منابع مالی فرابودجهای برای مبلغ ۴ میلیون یورو از ۲/۹ میلیون یورو لازم است. تا تاریخ ۲۸ مه ۲۰۲۰، مبلغ ۲/۴ میلیون یورو منابع مالی فرابودجهای برای تامین هزینه فعالیتهای مرتبط با برجام برای سال ۲۰۲۰ و بعد آن در دسترس است.
C. فعالیتهای راستی آزمایی و نظارت بر برجام (JCPOA)
۹. از تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ (روز اجرای برجام) آژانس اجرای تعهدات مرتبط هستهای ایران ذیل برجام را منطبق با رویههای پادمانی استاندارد آژانس و به شیوهای بیطرفانه و عینی راستی آزمایی و نظارت نموده است، آژانس از زمان انتشار گزارش فصلی مارس ۲۰۲۰ مدیرکل، بشرح ذیل گزارش میدهد.
C.۱. فعالیتهای مربوط به آب سنگین و بازفرآوری
۱۰. ایران ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک (رآکتور IR-۴۰) را طبق طراحی اولیه آن پیگیری نکرده است. ایران قرصهای اورانیوم طبیعی، میلههای سوخت یا مجموعههای سوخت طراحی شده به صورت ویژه برای راکتور IR-۴۰ طبق طراحی اولیه را تولید یا آزمایش نکرده و همه قرصهای سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعههای سوخت موجود در انبار تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده است (بندهای ۳ و ۱۰).
۱۱. ایران به اطلاع رسانی به آژانس در خصوص موجودی آب سنگین در ایران و تولید آب سنگین در کارخانه تولید آب سنگین (HWPP) ادامه داده و به آژانس اجازه داده است که بر میزان ذخایر آب سنگین ایران و مقدار آب سنگین تولید شده در HWPP نظارت نماید (بند ۱۵). همانطور که قبلا گزارش شده است، در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹، آژانس راستی آزمائی نمود که مقدار تولید شده آب سنگین ایران بیش از ۱۳۰ متریک تن میباشد (بند ۱۴). در ۱۱ می ۲۰۲۰ آژانس راستی آزمائی نمود که مقدار تولید شده و مورد استفاده آب سنگین ایران ۱۳۲.۶ متریک تن بوده است.
۱۲. ایران فعالیتهای مربوط به بازفرآوری را در رآکتور تحقیقاتی تهران (TRR) و تأسیسات تولید ایزوتوپ مولیبدن، ید و زنون (MIX) و یا در هر تأسیسات اعلام شده دیگر به آژانس، انجام نداده است (بندهای ۱۸ و ۲۱).
C.۲. فعالیتهای مرتبط با غنی سازی و سوخت
۱۳. ایران به غنی سازی UF۶ در کارخانه غنی سازی سوخت (FEP) و کارخانه غنی سازی آزمایشی (PFEP) (بخش C.۳ این گزارش را ببینید) و کارخانه غنی سازی فردو (FFEP) ادامه داده است همچنانکه قبلاً گزارش شده است در ۸ جولای ۲۰۱۹ آژانس راستی آزمایی کرد که ایران شروع به غنی سازی UF۶ با غنای بالاتر از ۳.۶۷ درصد از اورانیوم ۲۳۵ کرده است (بند ۲۸). از آن زمان تا کنون، ایران اقدام به غنی سازی اورانیوم تا ۴.۵ درصد از اورانیوم ۲۳۵ کرده است. ایران همچنین به انجام فعالیتهای غنیسازی خاص که مطابق با برنامه تحقیق و توسعه دراز مدت خود نیست، آنچنانکه در تاریخ ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ به آژانس اعلام شده بود، ادامه داده است. (پارگراف ۵۲)
۱۴. در کارخانه غنی سازی سوخت (FEP) در نطنز ایران همچنان بیش از ۵۰۶۰ سانتریفیوژ IR-۱ به صورت نصب شده در ۳۰ آبشار به شکل پیکره بندی شده در واحدهای عملیاتی در زمان توافق پیرامون برجام به صورت نصب شده وجود نداشته است (بند ۲۷). ایران ۹۶ سانتریفیوژ IR-۱ را از میان سانتریفیوژهای در حال نگهداری در انبار به منظور جایگزینی با سانتریفیوژهای آسیب دیده یا خراب نصب شده در FEP خارج کرده است (بند ۲۹.۱).
۱۵. در PFEP همچنانکه قبلاً گزارش شده است، ایران اتصالات بالای ماشینها را به نحوی تغییر داد که محصول و پسماند در پنج آبشار تحقیق و توسعه، به صورت جدا از هم جمع آوری میشوند. (خطوط ۲، ۳، ۴، ۵ و ۶) (بند ۳۲ و ۴۲)، که تمامی آنها برای غنیسازی UF۶ مورد استفاده قرار گرفتند. (نگاه کنید به بخش C۳ این گزارش.)
۱۶. در FFEP آژانس راستیآزمایی کرده است که مواد هستهای از ۶ نوامبر ۲۰۱۹ وجود داشته و ایران در یک بال (واحد ۲) کارخانه از ۹ نوامبر ۲۰۱۹، غنیسازی اورانیم را انجام داده است. (بند ۴۵). از ۲۲ ژانویه ۲۰۲۰، ایران از شش آبشارُ حاوی ۱۰۴۴ سانترفیوژ IR-۱ برای غنیسازی UF۶ استفاده کرده است. (بند ۴۶) در ۳۰ مه ۲۰۲۰، آژانس راستیآزمایی کرد که در FFEP در فضای باقیمانده واحد۲، ۱۲ سانترفیوژ IR-۱ در یک ساختار ۱۶ تایی و یک سانترفیوژ IR-۱ در ساختار تکی به منظور اجرای «تحقیق و توسعه اولیه برای تولید ایزوتوپهای پایدار» نصب شدهاند. در مجموع، آژانس راستیآزمایی نمود که ۱۰۵۷ سانترفیوژ IR-۱ در واحد ۲ FFEP نصب شدهاند. (بند ۴۶)
۱۷. همه سانتریفیوژها و زیرساختهای مربوطه در انبار، تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده اند (بندهای ۲۹، ۴۷، ۴۸ و ۷۰). آژانس دسترسی منظم به ساختمانهای مرتبط در نطنز شامل همه FEP و کارخانه نیمه صنعتی غنی سازی (PFEP) را ادامه داده و دسترسی روزانه طبق درخواست آژانس انجام شده است (بند ۷۱). آژانس کماکان دسترسی منظم به FFEP، از جمله دسترسی روزانه در صورت درخواست، داشته است. (بند ۵۱)
۱۸. در تاریخ ۳۰ می ۲۰۲۰، آژانس راستی آزمایی کرد که کلیه میلههای سوخت پرتودهی شده در TRR در ایران از میزان پرتودهی کمتر از ۱ رم بر ساعت (در یک متر در هوا) برخوردار نیستند.
۱۹. در ۲۳ آوریل ۲۰۲۰، آژانس تحویل بخش دوم از ۵ کیلوگرم U۳O۸ غنیشده تا ۲۰ درصد U-۲۳۵ موجود در صفحههای نیمه ساخته سوخت TRR را از سوی یک دولت دیگر در ایران راستیآزمایی کرد.
۲۰. ایران هیچکدام از تأسیسات اعلام شده را به منظور تبدیل مجدد صفحات سوخت یا ضایعات به UF۶ مورد استفاده قرار نداده و از ساخت تأسیسات جدید بدین منظور به آژانس اطلاعی نداده است (بند ۵۸).
C.۳. تحقیق و توسعه، تولید و موجودی سانتریفیوژ
۲۱. همانطور که قبلا گزارش شد، ایران در تاریخ نوامبر ۲۰۱۹ پرسشنامه اطلاعات مربوط به طراحی را برای PFEP به روزرسانی نمود، که شامل فهرستی از تمامی سانترفیوژهای مورد استفاده در PFEP میشد.
۲۲. در تاریخ ۱ ژوئن ۲۰۲۰ آژانس راستی آزمایی کرد که ایران همچنان در حال جمعآوری اورانیم غنی شده از طریق تزریق UF۶ در آبشارهایی تا ۲۰ سانترفیوژ IR۴، ۱۰ سانترفیوژ IR۵ و ۱۰ سانترفیوژ IR۶ و یک آبشار دیگر از ۲۰ سانترفیوژ IR۶ و ۲۰ سانترفیوژ IR۶s و ۱۰ سانترفیوژ IR-s از خطهای دو و سه تحقیق و توسعه میباشد. سانترفیوژهای تکی زیر نیز با UF۶ آزمایش شده، ولی از آنها اورانیم غنیشده جمع آوری نشده است، یک سانترفیوژ IR۲m، یک سانترفیوژ IR۳، دو سانترفیوژ IR۴، یک سانترفیوژ IR۵، سه سانترفیوژ Ir۶، یک سانترفیوژ IR۶m، یک سانترفیوژ IR۶s، یک سانترفیوژ IR۶sm، یک سانترفیوژ IR۷، دو سانترفیوژ IR۸، یک سانترفیوژ IR۸s، یک سانترفیوژ IR۸b، دو سانترفویژ IRs و یک سانتریفیوژ IR۹. در ۱ ژوئن ۲۰۲۰، آژانس راستیآزمایی نمود که ایران، همچنین به جمعآوری اورانیم غنی شده از خطوط ۴ و ۵ و ۶ (بندهای ۳۲ تا ۴۲) تحقیق و توسعه از طریق تزریق UF۶ به یک آبشار ۱۶۴ تایی سانترفیوژهای IR۴، یک آبشار ۱۶۴ تایی سانترفیوژهای IR۲m و یک آبشار ۱۳۵ تایی سانترفیوژهای IR۶ ادامه میدهد.
۲۳. در ۱ ژوئن ۲۰۲۰، ایران به آژانس اطلاع داد که برای سازگارسازی PFEP جهت فعالیتهای تحقیق و توسعه، بهرهبردار قصد دارد تا تمامی محفظههای غیرفعال سانترفیوژها و لولهکشیهای مرتبط با آن در آبشار شماره یک را بردارد و آبشار شماره یک PFEP در آینده نزدیک برای فعالیتهای تحقیق و توسعه تغییر مییابد و DIQ مربوطه بر همین اساس اصلاح خواهد شد. (بند ۴۱)
۲۴. در ۲۷ مه ۲۰۲۰، آژانس راستی آزمایی نمود که برای دوره چهار تا ۱۰ روز، ایران آزمایش مکانیکی ۴ سانترفیوژ IR۴ را به طور همزمان و تا ۱۰ سانترفیوژ IR۶ را به صورت همزمان انجام داده است. این آزمایشها در مرکز تحقیقاتی تهران و در یک کارگاه در نطنز بودند، انجام داده است. (بند ۴۰) از ۱۸ مه ۲۰۲۰ ایران از یک مکان جدید، فراتر از آنها که در برجام مشخص شده است، برای آزمایش مکانیکی استفاده کرده است.
۲۵. ایران اظهارنامههای مربوط به تولید و موجودی لولههای روتور سانتریفیوژ و بیلوز (Bellows) را به آژانس ارائه نموده و اجازه راستی آزمایی اقلام در موجودی را به آژانس داده است (بند ۸۰.۱). آژانس نظارت مداوم شامل استفاده از اقدامات نظارتی و مراقبتی containment and surveillance measures را انجام داده و راستی آزمایی نموده که تجهیزات اعلام شده برای تولید لولههای روتور و بیلوزها برای تولید سانتریفیوژ نه فقط برای فعالیتهای مشخص شده در برجام بلکه برای فعالیتهایی فراتر از آنچه در برجام مشخص شده است، مانند نصب آبشارهای جدید که در بند قبل توضیح داده شد (بند ۸۰.۲)، استفاده شده اند. ایران هیچگونه سانتریفیوژ IR-۱ را برای جایگزینی با آنهایی که خراب شده و یا از کار افتاده اند، تولید نکرده است. (بند ۶۲)
۲۶. همه لولههای روتور اعلام شده، بیلوزها و مجموعههای روتور شامل لوله روتورها و بیلوزهایی از جمله آنهایی که از روز اجرا تولید شده اند، تحت نظارت مداوم آژانس قرار داشته اند (بند ۷۰). در ۱۸ مه ۲۰۲۰ آژانس راستی آزمایی نمود که ایران با استفاده از فیبر کربن، که تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی مداوم آژانس نبوده است، لولههای روتور تولید کرده است. فرایند تولید لوله روتورها و بیلوزها تحت نظارت مداوم آژانس میباشد.
C۴. ذخایر اورانیم غنیشده:
۲۷. همچنان که قبلا گزارش شده است در اول جولای ۲۰۱۹ آژانس راستی آزمایی کرد که کل موجودی ذخیره شده اورانیوم غنی سازی شده ایران از میزان ۳۰۰ کیلوگرم UF۶ غنی شده تا میزان ۳.۶۷ درصد اورانیوم ۲۳۵ (یا معادل آن در اشکال مختلف شیمیایی) فراتر رفته است (بند ۵۶). میزان ۳۰۰ کیلوگرم UF۶ معادل با ۲۰۲.۸ کیلوگرم اورانیوم میباشد.
۲۸. تا تاریخ ۲۰ می ۲۰۲۰، آژانس راستی آزمایی نمود که بر اساس برجام و مصوبات کمیسیون مشترک، میزان کلی ذخیره اورانیوم غنی شده ایران در FEP، PFEP و FFEP ۱۵۷۱.۶ کیلوگرم (۵۵۰.۷ + کیلوگرم از زمان گزارش فصلی پیشین) بوده است. این ذخیره شامل ۱۵۴۶.۷ کیلوگرم اورانیوم در شکل UF۶، ۹.۷ کیلوگرم به شکل اوکسیدهای اورانیم و تولیدات بینابینی، ۷.۷ کیلوگرم، به کل میلهها و ترکیبات سوخت و ۷.۵ کیلوگرم به شکل پسماند مایع و جامد.
۲۹. مجموع ذخایر اورانیم غنیشده شامل ۲۱۵.۱ کیلوگرم اورانیم غنیشده تا ۳.۶۷ درصد U۲۳۵، که تا قبل از ۸ ژوئیه ۲۰۱۹ تولید شده است و ۱۳۵۶.۵ کیلوگرم اورانیم غنیشده تا ۴.۵ درصد U۲۳۵ که از ۸ ژوئیه ۲۰۱۹ تا کنون تولید شده است. مورد آخر که تماماً به شکل UF۶ است شامل ۴۸۳.۱ کیلوگرم از اورانیم غنیشده بالاتر از ۲ درصد U۲۳۵ که در خطوط ۲ و ۳ تحقیق و توسعه PFEP تولید شده میباشد.
D. اقدامات شفاف سازی
۳۰. ایران کماکان به آژانس اجازه داده تا از نظاره گرها و مهر و مومهای الکترونیکی آنلاین در زمینه غنی سازی استفاده نماید تا بدینوسیله وضعیت آنها در اماکن هستهای به بازرسان آژانس مخابره و جمع آوری خودکار ثبت سوابق اندازه گیری توسط ادوات اندازه گیری نصب شده آژانس تسهیل گردد (بند ۶۷.۱). ایران بنا به درخواست آژانس نسبت به صدور روادید درازمدت برای بازرسان منصوب آژانس اقدام نموده و برای آژانس در اماکن هسته ای، محل کار مناسب فراهم نموده و استفاده از محل کار در مکانهای نزدیک سایتهای هستهای در ایران را تسهیل نموده است (بند ۶۷.۲).
۳۱. ایران کماکان به آژانس اجازه داده - تا از طریق اقدامات مورد توافق با ایران، از جمله از طریق اقدامات مراقبتی و نظارتی containment and surveillance measures - بر تمامی کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) تولید شده در ایران یا بدست آمده از دیگر منابع و انتقال آنها به تاسیسات تبدیل اورانیوم (UCF) در اصفهان (بند ۶۸)، نظارت نماید. همچنین، ایران تمامی اطلاعات ضروری برای قادر نمودن آژانس جهت راستی آزمایی تولید کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) و موجودی انبار UOC تولید شده در ایران یا بدست آمده از هر منبع دیگری را ارایه نموده است (بند ۶۹).
E. سایر اطلاعات مرتبط
۳۲. ایران همچنان به اجرای موقت پروتکل الحاقی موافقتنامه پادمانها بر اساس ماده ۱۷ (b) پروتکل الحاقی، تا زمان لازم الاجرا شدن آن ادامه میدهد. آژانس به ارزیابی اظهارنامههای ایران ذیل پروتکل الحاقی ادامه داده است.
۳۳. همچنانکه قبلاً گزارش شد، در ژانویه ۲۰۱۹، آژانس ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر در مکانی که توسط ایران به آژانس اظهار نشده بود، شناسایی کرده است. طی ژانویه ۲۰۲۰ متعاقب اطلاعاتی که از سوی ایران در خصوص منشاء احتمالی ذرلات اورانیم طبیعی ساخت بشر کشف شده ارائه شد، آژانس از دو تاسیسات اعلام شده ایران نمونهبرداری محیطی انجام داد. اعلام نتایج این نمونهبرداریهای به دلیل عدم امکان اعلام نتیجه آزمایشگاههایی که در شبکه آزمایشگاههای تحلیلی مشارکت دارند در نتیجه شیوع ویروس کرونا به تعویق افتاده است.
۳۴. راستی آزمایی و نظارت آژانس بر سایر تعهدات مرتبط هستهای ایران ذیل برجام، شامل تعهداتی که در بخشهای D، E، S و T ضمیمه یک برجام تصریح شده، ادامه دارد.
۳۵. طی مقطع زمانی این گزارش، آژانس در یکی از جلسات گروه کاری خرید کمیسیون مشترک شرکت نموده است. (برجام، ضمیمه چهار - کمیسیون مشترک، بند ۶.۴.۶).
F. خلاصه
۳۶. آژانس به راستی آزمائی عدم انحراف مواد هستهای اعلام شده در تاسیسات هستهای و مکانهای خارج از تاسیسات که بطور معمول مورد استفاده قرار میگیرند (LOFs) و از سوی ایران درچارچوب موافقت نامه پادمانهای آن اظهار شده، ادامه میدهد. ارزیابیها در خصوص نبود فعالیتها و مواد هستهای اظهارنشده برای ایران کماکان ادامه دارد.
۳۷. از روز اجرا، آژانس به نظارت و راستی آزمائی اجرای تعهدات مرتبط هستهای از سوی ایران بر اساس مفاد برجام پرداخته است.
۳۸. مدیرکل به گزارش دهی به طور مقتضی ادامه خواهد داد.