هفته معلم ، علاوه بر آن‌که فرصت خوبی برای پاسداشت مقام و شأن شریف‌ترین افراد جامعه است، بهانه خوبی برای پرداختن به برخی مسائل و مشکلات ساختاری و عملکردی وزارت آموزش‌وپرورش هم هست. هرچند دغدغه‌های مسئولان کشور نسبت به مشاغل مختلف کم نیست، اما واضح است که معلمان باید در اولویت باشند، چراکه امانتی که به دست آن‌ها سپرده شده، مزیت و اولویت دارد. «معلم، امانت‌داری است که [امانت او] غیر از همه امانت‌هاست؛ انسان امانت اوست. امانت‌های دیگر را اگر کسی خیانت به آن بکند، خلاف کرده است، اما امانت اگر انسان باشد، اگر خدای‌نخواسته به این امانت خیانت شد، یک‌وقت می‌بیند خیانت به یک ملت است.» *
یک. به‌جرئت می‌توان گفت سازمان متولی امر تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان در کشور ما، از ناکارآمدترین غیر چابک‌ترین و بی‌ثبات‌ترین دستگاه‌های کشور است. سکان‌دار وزارت آموزش‌وپرورش تنها در دو دهه اخیر
۱۰ بار تغییر کرده، درحالی‌که این عدد برای وزارت امور خارجه ۴، وزارتخانه‌های بهداشت و نفت ۶ و وزارت علوم ۷
است.از سوی دیگر از میان کارکنان ۹۰۰ هزارنفری وزارت آموزش‌وپرورش (به‌جز معلمان آزاد و سربازمعلم ها که خود بیش از ۲۵۰ هزار نفرند)، ۳۷ درصد در بخش‌های ستادی مشغول به کارند، درحالی‌که استاندارد این مسئله، اختصاص ۷۵ درصد نیروی انسانی به معلمان و ۲۵ درصد به فعالان بخش‌هایی با مسئولیت‌های ستادی و کیفیت‌بخشی است.
دو. وزارت آموزش‌وپرورش، چون کار بر زمین‌مانده زیاد و به نسبت عائله‌اش، بودجه بسیار کمی دارد، معمولا در تمام دولت‌ها، یکی از آخرین وزارتخانه‌هایی است که وزیرش معرفی می‌شود، از میان نخبگان و مدیران توانمند، کم‌تر کسی حاضر به پذیرش مسئولیت آن است و گاهی اوقات احساس می‌شود بی‌صاحب و به حال خود رها شده است. همه این مشکلات و مجموعه مسائلی که از آن به‌عنوان کلاف پیچیده آموزش‌وپرورش یاد می‌شود، ازآن‌روست که نگاه زمامداران به این بخش، هزینه‌ای است و آموزش‌وپرورش را چاه ویل بودجه می‌بینند که هرچه در آن ریخته شود، بازهم کفاف نمی‌دهد؛ این در حالی است که اتفاقا بخش تعلیم و تربیت، بهترین و دقیق‌ترین محل برای سرمایه‌گذاری است و هر ریالی که در این دستگاه، به‌طور صحیح تزریق شود، از اتلاف بودجه‌های کلانی در آینده جلوگیری خواهد کرد. چقدر می‌خواهیم هزینه کنیم تا کارکنان ادارات کشور، انضباط اداری بیاموزند، کار مردم را بهتر راه بیندازند، دستگاه‌هایمان بهره‌ور باشند، مصرف انرژی بهینه شود، الگوی صحیح مصرف ترویج شود، کمک به هم نوع فراگیر شود، رزمایش همدلی در جامعه شکل بگیرد، آسیب‌های اجتماعی به حداقل برسد، تفکر کارآفرینی و تولید محور همگانی شود، خرید کالای داخل افتخار هر ایرانی باشد، خانواده محوری، کتاب‌خوانی، سبک زندگی ایرانی و اسلامی و صدها ارزش دیگر در جامعه ساری و جاری شود و نابهنجاری‌ها از میان مردم رخت بربندد؟
در هرکدام از این بخش‌ها چقدر هزینه کرده‌ایم و چه عایدمان شده؟ محل درست هزینه برای چنین مواردی آموزش‌وپرورش بوده که ما به‌جای این‌که آن را همچون بانکی بدانیم که هر تومان سرمایه‌گذاری در آن، در آینده هزارها تومان به ما برمی‌گرداند، آن را دستگاهی هزینه‌ای تلقی کرده‌ایم.
سه. متأسفانه باید گفت نظام ضعیف گزینش در وزارت آموزش‌وپرورش، همچنان برقرار و بلکه درحال افزایش است، گاهی کسانی بر کرسی شریف معلمی تکیه می‌زنند که نه ازنظر علمی و نه اخلاقی و شخصیتی، صلاحیت ندارند هیچ امانتی به آن‌ها سپرده شوند تا چه رسد به این‌که این امانت بخواهد حساس‌ترین و پیچیده‌ترین موجود عالم یعنی انسانی در سنین کودکی و نوجوانی باشد. حتی در نظام‌های آموزشی مادی و تهی از معنای دنیا هم، رسیدن به شغل معلمی، یکی از سخت‌ترین کارهاست و از همین روست که از منزلت بالایی هم برخوردار است، حال ما که باید تعلیم و تربیت نقطه قوتمان باشد
در چه وضعیتی قرار داریم؟!
چهار. بدتر از همه این اشکالات، آدرس غلطی است که متولیان آموزش‌وپرورش کشور می‌دهند. نتیجه کوتاه‌مدت وضعیت ضعیفی که در سه بند اول شرح آن رفت، در کنار مشکلاتی همچون مسائل معیشتی معلمان، اشکالات دانشگاه فرهنگیان، مسئله
سرباز معلم‌ها و چند مورد دیگر، چیزی جز پایمال شدن مفهوم والای عدالت آموزشی نیست. جالب آن‌که وزیر پیشین آموزش‌وپرورش که عمر صدارتش هم چندان نپایید
یکی از اهداف خود را برخورد با مافیای چند هزارمیلیاردی آموزش اعلام می‌کرد و هیچ متوجه نبود که اگر مافیا و بخش غیررسمی شکل می‌گیرد، ازآن‌روست که بخش رسمی درست عمل نمی‌کند. همان وقت هم برایشان نوشتم که جناب وزیر! برخورد را از خودتان و معاونین و منصوبانتان آغاز کنید. مع الاسف، چنین افکاری پیش‌ازاین هم وجود داشت و هنوز هم دوام دارد. مسئله دیگر بی‌اطلاعی سطوح عالی وزارت آموزش‌وپرورش نسبت به آن چیزی است که در کف این حوزه رخ می‌دهد. سخنگوی گروه امنیت ملی مجلس گفته هنوز در مجلس که بالاترین سطح برگزاری جلسه در کشور است، یک جلسه آنلاین با حضور اکثریت نمایندگان شکل نگرفته، حال ۱۴ میلیون دانش‌آموز در شهر و روستا چطور باید از سامانه «شاد» استفاده کنند؟
پنج. در این ایام ویروس زده، اشاره‌ای کوتاه به کرونا و حواشی آن گریزناپذیر است. برخی دستگاه‌ها و ستاد ملی مبارزه با کرونا در مواجهه با این بیماری، نمره بالایی نمی‌گیرند درحالی‌که رفتار نجیبانه و آرامش کم‌نظیر شهروندان ما نسبت به سایر ملل دنیا مثال‌زدنی است. در حوزه آموزش‌وپرورش هم هرچقدر متولیان و سیاست‌گذاران عملکردی غیرقابل‌قبول دارند، معلمان و مربیان بی‌ادعا باید قدر ببینند و بر صدر بنشینند. روزشان گرامی!
پی‌نوشت: صحیفه امام خمینی/ج۱۴/ص ۳۵
سیدمحمد بحرینیان
