اتفاقات هفته‌های اخیر در بازار نفت موجب شده تا قیمت این کالای استراتژیک دستخوش تغییرات مهم و اساسی شده و به‌تبع آن اثرات مستقیمی بر کشورهای صاحب نفت و نیز مصرف‌کنندگان عمده آن در جهان از خود برجای بگذارد. رکود حاکم بر این صنعت و در ادامه فراگیری کرونا نیز مزید بر علت شده تا این روند، شتاب بیشتری گرفته و بازار جهانی نفت را بیش از همیشه ملتهب نماید. در این زمینه ذکر نکات زیر برای آشنایی با شرایط امروز این محصول خالی از لطف نیست.
الف- بدون مکزیک، اوپک، اوپک پلاس و گروه G20 در مورد کاهش عرضه نفت به توافق رسیدند. بر اساس توافق صورت گرفته برای ماه‌های می و ژوئن ٢٠٢٠، مجموع کاهش تولید ٢٣کشور اوپک و غیر اوپک
حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز و برای ماه جولای تا آخرسال ٢٠٢٠ میلادی، هشت میلیون بشکه در روز و برای ژانویه ۲۰۲۱ تا آوریل همان سال، ٦ میلیون بشکه در روز کاهش تولید و عرضه خواهیم داشت. کشورهای ایران، لیبی و ونزوئلا نیز به دلیل شرایط خاصشان از کاهش تولید نفت معاف شده‌اند.
ب- مکزیک کاهش تولید ۴۰۰ هزار بشکه‌ای خود را هنوز نپذیرفته است. ۴۰۰ هزار بشکه شاید تأثیر زیادی برای بازگشت به قیمت‌های قبل نباشد، اما اشکال زمانی شکل می‌گیرد که دیگران نیز همین کار را خواهند کرد و فروپاشی توافق را شاهد خواهیم بود که منجر به سقوط بیشتر قیمت نفت خواهد شد.
ج- درصورتی‌که مکزیک به این توافق بپیوندد نباید انتظار خیلی بالایی داشته باشیم که مثلا قیمت نفت در برخی تحلیل‌های خوش‌بینانه به ۷۰ یا ۸۰ دلار برسد، چراکه:
۱- تقاضای جهانی نفت به دلیل رکود و کرونا بیش از ۲۰میلیون بشکه کاهش یافته است، بنابراین اگر بخواهیم به قیمت‌های گذشته بازگردیم عرضه‌کنندگان برای نجات بازار باید بیش از ۲۰میلیون بشکه عرضه را کاهش دهند. توجه داشته باشید که مجموع تولید اوپک بالای ۳۰ میلیون بشکه در روز است. به‌عبارت‌دیگر برای بازگشت به قیمت‌های بالا بایستی کل تولید اوپک را تعطیل کنیم که نشدنی است.
۲- نکته دیگر تولید نفت شیل آمریکاست؛ در قیمت‌های کنونی هیچ صرفه اقتصادی برای استخراج نفت از این نوع مخزن نفتی وجود ندارد، چراکه تولید هر بشکه نفت شیل حداقل ۲۸ دلار هزینه دارد. بر همین اساس این نگرانی وجود دارد که با کاهش عرضه نفت از سوی سایر تولیدکنندگان، قیمت نفت به بالای ۳۰ دلار رسیده و مجددا تولید نفت شیل به حالت گذشته برگردد. تاکنون علامتی از کاهش جدی در تولید نفت شیل آمریکا که ۱۳میلیون بشکه در روز است مشاهده نمی‌شود.
۳- برخی مدعی‌اند سعودی ها ذخایر داخلی خود را نیز خالی کرده و در حال صادرات ۱۸ میلیون بشکه در روز هستند، به نحوی که این اقدام اجاره نفتکش ها را چندین برابر کرده است، لذا بازارها اشباع و ذخایر استراتژیک کشورهای مصرف‌کننده نیز لبریز شده و کاهش تولید نیز تا ماه‌ها اثری در افزایش جدی در قیمت نفت نخواهد داشت.
۴- درحال حاضر روسیه پذیرفته که ۱/۵ میلیون بشکه تولید خود را کاهش دهد. کرملین یک ماه پیش زیر بار کاهش ۱/۵ میلیون بشکه نرفت، اکنون چه اتفاقی رخ‌داده که باید کاهش کنونی را بپذیرد؟
۵- کرونا هنوز تمایل ندارد گریبان جهان و اقتصاد کشورها را رها کند. اگر این ویروس بخواهد به وضعیت کنونی ادامه دهد و بشر همچنان از رفع این معضل ناتوان باشد بعید نیست دنیا با رکودی عمیق‌تر در عرصه اقتصاد مواجه باشد که کاهش تقاضا را موجب خواهد شد و قیمت نفت مجددا به سمت پایین میل خواهد کرد.
بر این اساس اگر نه خوش‌بینانه و نه بدبینانه بلکه به‌صورت واقع‌بینانه به بازار نگاه کنیم ممکن است با کاهش‌های حداقلی که صورت می‌گیرد قیمت نفت بین ۲۰ تا ۴۰دلار در حدفاصل سال های ۲۰۲۰تا۲۰۲۱ نوسان داشته باشد.
این‌همه را داشته باشید که دولت محترم، بودجه سال ۱۳۹۹ را برای کسب بیش از ۱۸ میلیارد دلار درآمد حاصل از صادرات نفت بسته بود که برای کسب این درآمد رسما اعلام کرده یک‌میلیون بشکه نفت باقیمت ۵۰ دلار خواهد فروخت. در همان مقطع تصویب بودجه، بسیاری به مجلس و دولت ایراد گرفتند که تحقق صادرات حتی نصف یک‌میلیون بشکه نفت با توجه به فشارهای کاخ سفید امکان تحقق ندارد. در حال حاضر نیز که با رکود جهانی و کرونا روبه رو هستیم فروش ۵۰ دلاری هر بشکه نفت نیز تا پایان سال ۲۰۲۱ تحلیلی خام تلقی می‌شود.
مجتبی توانگر
