تقویم قانونی کشور با رسیدن به نیمه آذر هر سال، دولت را به ارائه لایحه یک ماده‌ای بودجه سالانه موظف کرده است که نه تنها هیئت دولت، بلکه تمامی لایه‌های نظام قانونی، اداری و حکومتی کشور را به حرکت و تکاپو وا می‌دارد تا از این بودجه سهمی نصیبشان شود.
اخبار سیاسی- مجلس شورای اسلامی به عنوان متولی بررسی و تصویب این لایحه، بازیگر مهم و اثرگذاری است؛ بر اساس ماده ۱۸۲ آیین نامه داخلی پارلمان، با ارائه لایحه بودجه از سوی رئیس جمهوری اسلامی به صحن علنی و پس از چاپ و انتشار متن آن، نمایندگان تا ۱۰ روز و کمیسیون‌های تخصصی به طور همزمان تا ۱۵ روز فرصت اظهار نظر و پیشنهاد به کمیسیون تلفیق بودجه دارند. همچنین با پایان مدت ۱۵ روزه، نمایندگان کمیسیون تلفیق بودجه هم تا حدود ۱۵ روز باید به بررسی لایحه بپردازند که البته قانون به آنها اجازه داده است با موافقت هیأت رئیسه مجلس، مدت بررسی را به همان میزان ابتدایی تمدید کنند.
آیین نامه داخلی خانه ملت تصریح کرده است که معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی باید با تنقیح و انتشار مصوبات کمیسیون تلفیق، متن لایحه را به نمایندگان بدهد تا آنها وارد مسیر ۱۰ روزهای شوند و نظر خود را به معاونت مذکور اعلام کنند. پایان فرصت یاد شده به معنای ورود لایحه همیشه پرحرف و حدیث بودجه به صحن مجلس است تا تمام نمایندگان مردم و در کنارشان، همه اعضای شورای نگهبان به صورت علنی، بند به بند پیکر بودجه را تصویب، رد و یا تأیید کنند.
همچنین بخشی از ماده ۱۸۳ این آیین نامه می‌گوید که جلسات مجلس برای رسیدگی به بودجه سالانه باید بلاانقطاع در تمام ایام هفته غیر از جمعه و تعطیلات رسمى، حداقل روزى چهار ساعت برگزار شود و تا موقعى که شور و مذاکره پایان نیافته و رأى مجلس گرفته نشده است، از دستور خارج نمى‌‌شود.
در چهار سال اخیر، بودجه چه زمانی ابلاغ شد؟
اما دوم اسفند امسال، انتخابات و بهار مجلس یازدهم است که به نظر می‌رسد نمایندگان پیش از انتخابات، چند روزی کاملاً در بحبوحه تبلیغات خواهند بود. نگاهی به اخبار دولتی و پارلمانی ۴ سال گذشته نشان می‌دهد بودجه کشور در روز‌ها و ساعت‌های پایانی سال تصویب و ابلاغ می‌شود؛ بودجه‌ای که هر سال با هزار موافق و مخالف از کارشناس و غیر آن رو‌به‌رو است.
بودجه ۹۸ پس از تأیید و تطابق با مصلحت‌های نظام از سوی مجمع تشخیص آن، ۲۶ اسفند از سوی ریاست مجلس به رئیس جمهور و دو روز بعد در ۲۸ اسفند ۹۷ از سوی آقای روحانی به سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شد. به علاوه آقای لاریجانی در ۲۶ اسفند ۹۶، بودجه ۹۷ را به رئیس جمهور و رئیس دولت هم فردای آن روز به دستگاه‌های مربوط ابلاغ کرد.
پیشتر هم روند ابلاغ بودجه در سال ۹۶ در روزهای ۲۶ و ۲۸ اسفند ۹۵ بود. البته در تصویب و بررسی بودجه ۹۵ یک تأخیر تعجب برانگیز و استثنا هم وجود داشت که ابلاغش از سوی دولت در تاریخ ۱ خرداد ۹۵ اتفاق افتاد. اکنون هم کمتر از دو ماه تا پایان سال باقی است و سؤالی که در ذهن متبادر می‌شود، دلیل تأخیر‌ها و ضرب الاجل‌ها در ارائه و ابلاغ این لایحه است.
ابلاغ‌های بیان شده در حالی اتفاق افتاده است که بودجه سال پیش بیست و هفتم بهمن، بودجه ۹۷ هشتم بهمن، بودجه ۹۶ در هشتمین روز اسفند در صحن علنی آمده است تا آخرین پیشنهادها برای اقتصاد یک سال آینده کشور بررسی شود.
موافقانی که زمان بررسی بودجه را مناسب می‌دانند
دو روز مانده به پایان دی ماه امسال، علی اصغر یوسف نژاد گفته بود که «طبق زمان بندی مشخص شده، بررسی بودجه سال ۹۹ در صحن علنی به بعد از برگزاری انتخابات مجلس موکول شده است.» نایب رئیس کمیسیون تلفیق بودجه ۹۹ همچنین پس از تشریح نظام بررسی بودجه در قانون اظهار کرده بود که «نمایندگان مطابق زمان‌بندی پیش می‌روند و پس از تعطیلی مجلس، فرصت چهارم اسفند تا روزهای پایان سال ویژه بررسی بودجه است؛ این لایحه پس از تبدیل شدن به قانون از ۱ فروردین ۹۹ باید اجرایی شود.»
بهروز بنیادی دبیر کمیسیون تلفیق هم نظری همسو با یوسف نژاد دارد؛ او می‌گوید «بررسی بودجه در صحن علنی به صورت همزمان با بررسی‌های شورای نگهبان اتفاق میفتد و با ثبت نظر‌ها و پیشنهادها در سامانه‌های آنلاین و ارائه آنها داخل صحن، در صورت لزوم اصلاح لایحه رخ می‌دهد.»
او تأکید کرد که «وقتی زمان ارائه و برنامه‌ریزی برای بودجه نیاز به تغییر دارد که نمایندگان و شورای نگهبان در زمان‌های جداگانه وظیفه خود را انجام دهند و زمان بیشتری صرف شود؛ در حال حاضر، بودجه در مسیر درستی حرکت می‌کند.»
حاجی دلیگانی: باید با زودتر قرار دادن زمان ارائه بودجه، فرصت بررسی بیشتر ایجاد شود
از سوی دیگری، حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده شاهین شهر و میمه و از اعضای کمیسیون تلفیق با بیان اینکه اگر لایحه از سوی دولت زودتر تحویل داده شده بود، بررسی‌ها هم زودتر می‌توانست آغاز شود، گفت «البته این نهاد تقریباً در موعد مقرر این کار انجام داد؛ اما پس از ۱۵ روز فرصت ارائه نظر و حدود یک ماه مدت بررسی، کار کمیسیون تلفیق در اواسط هفته دوم بهمن پایان می‌یابد.»
او ادامه داد که «نمایندگان به ویژه هفته پیش از انتخابات دوم اسفند به امور تبلیغاتی می‌پردازند؛ قطعاً بحث بودجه مهم‌تر است و با انتخابات تداخل دارد.»
حاجی دلیگانی تصریح کرد «می‌توان این اشکال را به زمان بندی وارد دانست و به نظرم باید با زودتر قرار دادن زمان ارائه بودجه، فرصت بررسی بیشتر ایجاد شود.»
بر اساس تقویم برگزاری جلسات صحن علنی، از روز یکشنبه سیزدهم تا سه شنبه ۲۹ بهمن ماه زمان حضور منتخبان مردم در حوزه انتخابیه به دلیل شروع دهه فجر و انتخابات مجلس است و اگر پایان کار کمیسیون تلفیق در روز یکشنبه ۷ بهمن باشد، نمایندگان خانه ملت باید با دسترسی به متن منتشر شده مصوبات، تا ۱۰ روز به ارائه نظرهای خود بپردازند؛ می‌توان به تقریب، پایان این مهلت را اوایل نیمه دوم و هفته سوم بهمن ماه دانست که در آن زمان، مجلس شورای اسلامی هم تا ۵ اسفند به تعطیلات می‌رود. در کنار این مسئله، فرصت شورای نگهبان برای تأیید یا رد مصوبه‌ها هم مطرح است؛ اگرچه این نهاد نظارتی همزمان به صورت غیر رسمی نتایج کار خانه ملت را بررسی کند، باز هم نمی‌توان از صَرف وقت و زمان غافل شد.
نگاهی دوباره به بررسی زمان بندی ارائه و تصویب بودجه سال آینده بین نهاد‌های اجرایی، قانونی کشور و همینطور محاسبه تعداد ساعت‌هایی که در آخرین روزهای سال برای بودجه کشور صرف می‌شود، به استفاده بهینه از وقت نظام قانونگذاری و رسیدگی به چندین طرح و لایحه که پس از انتخابات به فراموش‌خانه پارلمان می‌روند، کمک خواهد کرد.
