حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس جمهور صبح روز سه شنبه چهاردهم آبان ماه با حضور در کارخانه نوآوری آزادی اظهار کرد: کارخانه‌هایی که معمولا افتتاح می‌کنیم یا فولاد است یا مس و پتروشیمی و از این قبیل است، اما امروز وارد یک فاز جدیدی شدیم.
اخبار سیاسی- این کارخانه با همه کارخانه‌هایی که قبلا افتتاح می‌کردیم متفاوت است؛ این کارخانه، کارخانه نوآوری است. رئیس جمهور کشورمان گفت: امروز به سازمان انرژی اتمی دستور می‌دهم از فردا تزریق گاز به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ در فردو آغاز شود.
فردای آن روز یعنی چهارشنبه ۱۵ آبان آغاز گام چهارم کاهش تعهدات برجامی ایران بود. بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران از تزریق گاز به سانتریفیوژ‌ها در ساعت دوازده شب همان روز خبر داد و گفت: چند ساعت طول می‌کشد تا وضعیت سانتریفیوژ‌ها به مرحله پایداری برسد و تا روز شنبه (۱۸ آبان) که مجددا بازرسان آژانس خواهند آمد، ما به مرحله‌ای می‌رسیم که حدود چهار و نیم درصد غنی سازی خواهیم داشت.
اما در واکنش به اقدام اخیر ایران مبنی بر اجرایی کردن گام چهارم، امروز خبرِ نشست اتحادیه اروپا درباره ایران و اوضاع منطقه غرب آسیا بر خروجی رسانه‌ای جهان قرار گرفت. اتحادیه اروپا اعلام کرد که وزیران خارجه این بلوک سیاسی در نشست روز دوشنبه خود که در شهر «بروکسل» بلژیک برگزار می‌شود، در مورد ایران و وضعیت منطقه غرب آسیا هم گفت‌وگو می‌کنند. در بیانیه اتحادیه اروپا در مورد سرفصل‌های مورد بحث در نشست شورای وزیران خارجه، عنوان شده است که وضعیت ایران، غرب آسیا، عملیات ترکیه در سوریه و همچنین اوضاع داخلی سه کشور افغانستان، سودان و ونزوئلا مورد بحث قرار می‌گیرد.
در این بیانیه در مورد ایران آمده است: « این شورا وضعیت امنیت منطقه‌ای در خلیج [فارس] و ایران را مورد بحث قرار می‌دهد. وزرا در مورد کمک‌های اتحادیه اروپا به ثبات‌سازی در این منطقه، گفت‌وگو خواهند کرد.»
همزمان، وزارت خارجه فرانسه هم در بیانیه‌ای در مورد نشست روز دوشنبه، از اوضاع ایران و منطقه خلیج فارس به عنوان یکی از موضوعات مورد بحث یاد و ادعا کرد: « وزرا بار دیگر بر اتحاد خود در ارتباط با مسئله ایران و تعهدشان به برجام تأکید خواهند کرد. این نشست همچنین فرصتی خواهد بود تا در مورد کمک‌های بالقوه اتحادیه اروپا به تلاش‌ها برای کاهش تنش در منطقه خلیج [فارس]، گفت‌وگو کنند.»
این، اولین نشست شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا پس از اعلام عملی شدن گام چهارم کاهش تعهد جمهوری اسلامی ایران نسبت به توافق هسته‌ای و آغاز غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات «فردو» است. با وجود ابراز نگرانی اتحادیه اروپا از این گام، تهران تأکید کرده در صورتی که وعده اروپا برای جبران آثار تحریم‌های یکجانبه آمریکا محقق نشود، به مسیر کنونی که با استناد به بند توافق هسته‌ای آغاز شده، ادامه داده و بیش از پیش از اجرای تعهدات برجامی فاصله می‌گیرد. اتحادیه اروپا اعلام کرد که وزیران خارجه این بلوک سیاسی در این نشست در مورد ایران و وضعیت منطقه غرب آسیا هم گفت‌وگو می‌کنند.
ایران در حال حرکت به سوی بی‌معنا شدن برجام است
تحلیلگران سیاسی بر این باورند، نشانه‌ای مبنی بر اینکه اروپایی‌ها تمایل و ابزاری برای انجام تعهدات خود در صحنه بین المللی داشته باشند وجود ندارد، به همین دلیل به نظر می‌رسد ما تقریبا در حال رفتن به سمتی هستیم که برجام بی معنا خواهد شد و به تعبیرآقای کمالوندی «جز پوسته‌ای از آن باقی نخواهد ماند.
در واقع یک سری اقدامات در سطح دیپلماسی مخفی بین کشور‌ها در حال انجام است و با تعبیری که آقای روحانی به کار برده‌اند، «ارتباطات پشت پرده‌ای که بین ایران و کشور‌های۱+۴وجود دارد که ممکن است با کاهش تعهدات برجامی کشورمان تشدید شود، چراکه ایران در حال رساندن سطح بحران به بالاترین سطح است.
کارشناسان معتقدند که غنی سازی در سایت فردو بدین معناست که ایران تعهدات اساسی خود را کنار می‌گذارد و وارد یک سری حوزه‌های خط قرمز اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها می‌شود. هدف کشورمان این است که حداکثر فشار را به اتحادیه اروپا وارد کند. ممکن است فشار حداکثری کشورمان نهایتا منجر به یک سری توافقاتی در کنار برجام یا حتی بیرون از توافق هسته‌ای باشد و ایران و کشور‌های دیگر را به سمت یک توافقات جدیدی سوق دهد.
با وجود ابراز نگرانی اتحادیه اروپا از این گام، تهران تأکید کرده است، در صورتی که وعده اروپا برای جبران آثار تحریم‌های یکجانبه آمریکا محقق نشود، به مسیر کنونی که با استناد به بند توافق هسته‌ای آغاز شده، ادامه داده و بیش از پیش از اجرای تعهدات برجامی فاصله می‌گیرد.
اما اردیبهشت ماه امسال گام‌های کاهنده تعهدات برجامی جمهوری اسلامی ایران در ذیل استراتژی مقاومت فعال برداشته شد، در حال حاضر اتحادیه اروپا و خصوصا تروئیکای اروپایی به مرحله‌ای رسیدند که به قول مقامات کشور باید یک تصمیم قاطعانه و تعیین کننده در خصوص برجام بگیرند.
اروپا باید تصمیمی قاطعانه در خصوص برجام بگیرد
اگر اتحادیه اروپا نخواهد یا نتواند تعهدات خود را در قبال برجام و جمهوری اسلامی ایران تضمین و اجرایی کنند، قطعا با برداشته شدن گام‌های بعدی از سوی جمهوری اسلامی ایران مواجهه خواهد شد. تنها راهی که پیش روی اتحادیه اروپا برای نجات برجام قرار دارد، عمل به تعهدات است و این موضوع باید در پروسه‌ای فارغ از دخالت‌های ایالات متحده آمریکا انجام گیرد، تاریخ نشان داده که حتی در مواردی که اتحادیه اروپا می‌توانست اقدامی در قبال توافق هسته‌ای انجام دهد، مثل اجرایی کردن و عملیاتی سازی ساختار اینستکس، تحت تاثیر لابی‌هایی که بین لودریان وزیر خارجه فرانسه و پمپئو وزیر خارجه آمریکا به وجود آمد، آن را عملیاتی نکرد. تاثیرپذیری اتحادیه اروپا از ایالات متحده آمریکا مسئله‌ای بوده که تاکنون باعث ایجاد خلل در عملیاتی شدن تعهدات برجامی اروپا شده است.
برخی دیگر از کارشناسان سیاسی معتقدند، در این نشست قطعا نگرانی‌های از سوی اتحادیه اروپا در قبال برجام مطرح خواهد شد و حتی ممکن است اروپا در بیانیه خود اعلام کند که ما کماکان برای حفظ ثبات منطقه و حفظ توافق هسته‌ای تلاش خواهیم کرد.
قطعا صدور بیانیه‌های سوری اتحادیه اروپا معضلی را حل نخواهد کرد و باعث می‌شود که بازی بیشتر پیچیده شود، بهترین پیشنهادی که از سوی دستگاه دیپلماسی ایران و سیاست خارجی کشورمان می‌توان به مقامات اروپایی مطرح کرد، این است که با یک رویکرد واقع بینانه بر روی تعهداتی که در قبال برجام و ایران دارند تمرکز و آن‌ها را عملیاتی کنند. جمهوری اسلامی ایران خصوصا با گام چهارمی که برداشت، نشان داد که در قبال برداشتن گام‌های کاهنده تعهدات برجامی خودش تا زمانی که طرف‌های مقابل به تعهدات خود عمل نکنند کاملا جدی و مصمم است.
