اخبار سیاسی- بعد از اتمام نشست گروه G20 در ژاپن و تائید بیانیه تهیه شده از سوی میزبان در باره تغییرات اقلیم توسط کشورهای حاضر البته به جزء آمریکا ، اینگونه وانمود می‌شود که همه کشورهای حاضر در نشست که 85 درصد اقتصاد جهان را شکل می‌دهند به موافقت نامه تغییر اقلیم پاریس، پایبند بوده‌اند. این درحالی است که شواهد و قرائن نشان می‌دهد که این کشور برخلاف آنچه که در چنین نشست‌هایی ادعا می‌کنند، خود جزء ناقضان این توافق هستند.
آیا اجماع جهانی در اجرایی شدن موافقت‌نامه پاریس وجود دارد؟
به گزارش افکارنیوز، بررسی عملکرد برخی از کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه، نشان می‌دهد که هنوز اجماعی عملی بر سر این موافقت‌نامه شکل نگرفته است. برای نمونه اصلی‌ترین مشوق کشورهای درحال‌توسعه برای پیوستن به موافقت‌نامه پاریس، دریافت کمک‌های بین‌المللی برای جبران خسارت‌های اقتصادی ناشی از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و نیز انطباق با شرایط تغییرات آب و هوایی است. چراکه برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، باید مصرف منابع انرژی کاهش یابد. برای کشورهای درحال‌توسعه که اقتصادشان مبتنی بر صنایع انرژی بر است، این موضوع به معنای کاهش تولید است.
در همین راستا، کشورهای توسعه‌یافته متعهد به کمک 100 میلیارد دلاری سالانه تا سال 2020 به کشورهای درحال‌توسعه شده‌اند. این طرح تابه‌حال با شکست روبرو شده است؛ زیرا که به گزارش صندوق سبز اقلیم (GCF) تا ژانویه سال 2019 تنها 10.3 میلیارد دلار به این صندوق کمک شده است. این درحالی است که آمریکا به عنوان کشوری که مطابق سهم انتشار باید بیشترین سهم را در ارائه این کمک ها می داشت از موافقت‌نامه پاریس خارج شده است. این خروج در اعطای کمک های بین المللی آن چنان تاثیر گذار بود که کشوری مانند ترکیه که به امید دریافت کمک‌های بین المللی می‌خواست به موافقت نامه مذکور بپیوندد در این امر تعلل به خرج داه است.
در همین راستا اردوغان ، رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که خروج آمریکا از توافق پاریس به معنای به خطر افتادن جبران خسارت کشورهای درحال‌توسعه ونیز کمک 100 میلیارد دلاری کشورهای از سوی کشورهای توسعه‌یافته است و به همین دلیل، احتمال دارد که ترکیه به توافق پایبند نباشد. این همه در حالی است که آمریکا در زمان دولت باراک اوباما که یکی از پشتیبانان اصلی توافق تغییر اقلیم پاریس بود، متعهد به کاهش 26 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای ظرف ۱۰ سال آینده بود. زیان اقتصادی مبنی حذف بیش از 6 میلیون فرصت شغلی در صورت کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی پاریس هستند.
موضوع مهم دیگر عملکرد کشورهای دارنده منابع انرژی ازجمله عربستان، کویت و روسیه به همراه آمریکا در چهل و هشتمین نشست کمیته بین‌الدولی تغییرات اقلیم (IPCC) در کره جنوبی و اجلاس 24 کنوانسیون تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC) در ورشو لهستان است. این کشورها در نشست کره جنوبی مانع تصویب کاهش 25 درصدی کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت نفت و گاز شدند. همچنین عربستان و کویت در نشست ورشو نیز با تلاش‌های خود اجازه صدور بیانیه را ندادند تا این نشست بدون نتیجه پایان یابد. بنابر نکات گفته شده نمی‌توان ادعا کرد که در مورد عمل به موافقت نامه پاریس اجماع عملی وجود دارد، اجماعی هم اگر هست صرفا در حد بیانیه خوانی است. در ادامه عملکرد برخی از کشورهای دایه دار کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انسان ساخت را بررسی می‌کنیم.
عمل کرد نامناسب کشورهای توسعه‌یافته در موافقت‌نامه پاریس
شواهد نشان می‌دهد که کشورهای توسعه‌یافته به‌خصوص کشورهای گروه G20 باوجود ماندن در توافق تغییر اقلیم پاریس به تعهدات خود در این توافق عمل‌نکرده‌اند. طبق گزارش گروه شفافیت اقلیمی (climatetransparency) که در بازه زمانی 2017 تا 2018 انجام‌شده است، کشورهای توسعه‌یافته، نه‌تنها اقدام به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نکرده‌اند بلکه با اختصاص یارانه انرژی در بخش صنعت، تولید گازهای گلخانه‌ای را افزایش نیز داده‌اند. روسیه نیز باوجود امضاء توافق‌نامه تغییر اقلیم پاریس در اجلاس بیست و یکم کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC) بررسی این توافق در مجلس دوما را به سال 2019 موکول کرد.
در طرف دیگر، لهستان به عنوان میزبان COP24، 80 درصد برق خود را از زغال سنگ که اصلی ترین منبع انتشار گازهای گلخانه‌ای است، تولید می‌کند. از سوی دیگر آلمان که در نشست اخیر G20 از حامیان اصلی بیانیه حمایت از موافقت نامه پاریس بود، وابستگی زیادی در تولید انرژی به زغال سنگ دارد. به طوری که در حال تخریب یکی از بزرگترین جنگل های خود برای ایجاد معدن زغال سنگ است. در سوی دیگر، بررسی‌ها نشان از سرمایه گذاری ژاپن به عنوان میزبان نشست و تهیه کننده بیانیه در حوزه فناوری مربوط به زغال سنگ دارد به طوری که سالانه بیش از 5 میلیارد دلار برای گسترش این فناوری هزینه می‌کند.
کشورهای درحال‌توسعه بی‌رغبت نسبت به اجرای موافقت‌نامه پاریس
علاوه بر کشورهای ذکرشده کشورهای دیگری مانند ونزوئلا، افغانستان و پاکستان، عملی کردن تعهدات خود را به دریافت کمک‌های مالی و فناوری از کشورهای توسعه‌یافته مشروط کرده‌اند. از طرف دیگر کشورهای همسایه و رقبای نفتی ایران مانند عربستان و قطر تعهداتی غیرقابل ارزیابی و کیفی ارائه کرده‌اند. برای مثال قطر صرفا تعهداتی در حوزه‌های حمل نقل و ساختمان داده است. در سوی دیگر ماجرا کشورهایی مانند عراق و عمان به‌عنوان رقبای نفتی ایران در بازارهای منطقه و جهان هنوز به‌صورت رسمی به این موافقت‌نامه نپیوسته‌اند.
بنابراین، اجماع جهانی به معنای پایبندی کشورها به تعهدات خود و اجرای موافقت‌نامه پاریس وجود ندارد. چراکه کشورهای تأثیرگذار صنعتی یا از توافق خارج‌شده‌اند و یا تابه‌حال اقدام جدی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام نداده‌اند.
پایبند نماندن کشورهای توسعه‌یافته به تعهدات خود هزینه پایبندی کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران را که خواهان ماندن در توافق هستند را بسیار بالا خواهد برد. چراکه کمک‌های تعیین‌شده در توافق پاریس انجام نخواهد شد بنابراین هزینه اجرای پروژه‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌طور کامل بر عهده خود دولت خواهد بود. موضوع دیگر عقب ماندن اقتصاد ایران نسبت به سایر رقبا در میزان توسعه است که وابستگی بیشتر ایران به کشورهای توسعه‌یافته را در پی خواهد داشت. ایران می‌تواند برای جلوگیری از این آسیب‌ها تعهدات خود را به‌صورت مشروط انجام دهد تا در صورت انجام نشدن تعهدات طرف‌های مقابل، اجباری در انجام تعهدات زیان‌آور نداشته باشد.
موافقت‌نامه تغییر اقلیم پاریس در نشست بیست و یکم کنوانسیون تغییرات اقلیم سازمان ملل متحد (COP21) در پاریس در راستای جلوگیری از افزایش بیش از 2 درجه‌ای دمای کره زمین به تائید اولیه کشورهای حاضر در نشست رسید. بر اساس مبانی علمی این موافقت‌نامه که هنوز به اجماع جهانی نیز نرسیده است و بزرگترین منتقدان آن آمریکا و روسیه است، گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت، عامل اصلی گرمایش زمین است. بر همین اساس موافقت‌نامه پاریس، کشورهای عضو را موظف به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کرده است. بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که این اقدام می‌تواند تأثیرات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران که اقتصاد مبتنی بر صنایع انرژی‌بر دارند، داشته باشد. چراکه منابع انرژی مانند نفت و گاز از چاهک‌های اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت هستند به همین دلیل از اهداف بلندمدت موافقت‌نامه پاریس، حذف این منابع انرژی از چرخه انرژی جهان است.
وضعیت ایران در موافقت نامه پاریس
این همه در حالی است که ایران به عنوان کشور اول دارنده ذخایر نفت وگاز در جهان در سند تعهدات ملی (NDC) خود متعهد به کاهش 4 درصدی بدون شرط و 12 درصدی مشروط انتشار گازهای گلخانه ای شده است. سازمان محیط زیست به عنوان متولی اصلی بررسی موافقت نامه پاریس در در گزارشی که در آبان سال ۹۵ در مورد ابعاد اقتصادی اجرای تعهدات کشور در موافقت‌نامه پاریس منتشر کرد. بر اساس این گزارش در صورت کاهش ۱۲ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای، کشور با کاهش ارزش تولید به میزان ۱۸۰۰۷۸ میلیارد ریال (بر پایه قیمت های سال ۱۳۸۳) معادل ۷ درصد حجم کل اقتصاد رو برو خواهد شد.
از طرف دیگر سازمان محیط‌زیست با ارائه نکردن سند تعهدات ملی (NDC) به بهانه الزام‌آور نبودن آن، تلاش کرد تا هر چه سریع‌تر این موافقت‌نامه را در داخل به تصویب برساند که این مسئله با ایراد شورای نگهبان روبرو شد و این شورا در بررسی‌های خود خواستار ارسال سند تعهدات ملی شد. از این موافقت به مجلس بازگشت داده شد در این راستا در بهمن‌ماه 97 کمیسیون کشاورزی با حضور کلانتری، رئیس سازمان محیط‌زیست، مصوبه‌ای مبنی بر ارائه سند تعهدات جدید از سوی سازمان محیط‌زیست به مجلس ظرف 10 روز گذراند.
شریعت نژاد، دبیر کمیته محیط‌زیست کمیسیون کشاورزی دراین‌باره اظهار داشت: «مقرر شد سازمان محیط‌زیست طی 10 روز آینده با مشورت دستگاه‌های مختلف، تعهداتی که ایران در قالب برنامه مشارکت ملی (NDC) می‌تواند ارائه دهد را تنظیم و برای بررسی به مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ارائه دهد و مرکز پژوهش‌ها نیز 10 روز فرصت دارد تا توانایی کشور در اجرای این تعهدات را ارزیابی کند.»
قابل‌ذکر است باگذشت بیش از 5 ماه از زمان مصوبه فوق، سازمان محیط‌زیست هنوز سند تعهدات ملی را به مجلس ارائه نکرده است.
