بازخوانی حوادث سال پایانی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، هر بار موجب طرح ادعاها و واکنش‌هایی از سوی افراد مختلف شده است.
اخبار سیاسی- حجت‌الاسلام رازینی رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح در سال 67 به تازگی در گفتگو با سایت جماران به موضوع تشکیل دادگاه ویژه تخلفات جنگ به دستور امام خمینی (ره) پرداخته است.
او در این گفتگو در پاسخ به سوالی مبنی برمطرح شدن درخواست اعدام جمعی از فرماندهان سپاه به دلیل سقوط فاو، می‌گوید: "اگر تاریخ را نگاه کنید، این قضیه بعد از فاو است و اصلاً به سپاه مربوط نمی‌شود. آن گله‌مندی‌ها از ارتش بود و در مسأله مهران هم که عقب نشینی شده بود، ما با این دستور امام افراد را محاکمه کردیم. ما در جبهه شمال‌غرب و غرب مواردی از رسیدگی طبق این دستور امام داشتیم." البته وی در ادامه تصحیح کرده است که ممکن است از هر دو گروه یعنی ارتشی‌ها و سپاهی‌ها بوده باشند.
حجت‌الاسلام رازینی در این گفتگو تاکید کرده است که در دوران دفاع مقدس و به غیر از کودتای نوژه نه در سپاه و نه در ارتش تخلفات وسیعی صورت نگرفته است.
پس از انتشار گفتگوی حجت‌الاسلام رازینی سایت بی‌بی‌سی فارسی در گزارشی تلاش کرد تا حوادث سال پایانی جنگ را متوجه سپاه و فرماندهی آن بداند.
در گزارش سایت بی‌بی‌سی فارسی آمده است: "مسئولیت بخش مهمی از شکست‌های پایان جنگ، چه در هنگام از دست رفتن متصرفات ایران در داخل خاک عراق تا پیش از پذیرش قطعنامه و چه در مقطع پیشروی‌های عراق تا نزدیکی اهواز پس از پذیرش قطعنامه، متوجه سپاه پاسداران می‌شد. حداقل تا آنجا که به شخص آیت الله خمینی مربوط می‌شود، تردیدی وجود نداشت که نارضایتی او، در درجه اول متوجه فرماندهی سپاه بوده."
بدین منظور به پیام امام خمینی به سپاه در تاریخ اول مرداد 1367 اشاره شده است. پیامی که پس از پذیرش قطعنامه 598 و حمله مجدد عراق به مرزهای جنوبی ایران و پیش از حمله منافقین به مرزهای غربی کشور صادر شد.
این پیام که البته در صحیفه امام خمینی (ره) نیامده و توسط حاج سیداحمد خمینی به صورت تلفنی برای فرمانده سپاه قرائت شده چنین است: "این نقطه حیاتی کفر و اسلام است. یعنی نقطه شکست یا پیروزی، یا اسلام یا کفر است و باید متر به متر جنگید و هیچی از هیچکس پذیرفته نیست و اینجا نقطه‌ای است که یا موجب می‌شود سپاه حیات پیدا کند دوباره در کشور و یا برای همیشه یک سپاه ذلیل و مرده‌ای بشود."
بی‌بی‌سی فارسی همزمانی صدور این پیام امام خمینی با دستور امام به حجت‌الاسلام رازینی رئیس وقت سازمان قضایی نیروهای مسلح برای تشکیل "دادگاه ویژه تخلفات جنگ در کلیه مناطق جنگى" را نارضایتی امام خمینی از نیروهای مسلح و به خصوص سپاه قلمداد کرده است.
** ادغام ارتش و سپاه در برابر حیات سپاه
هرچند بی‌بی‌سی فارسی تلاش دارد همزمانی صدور پیام امام به سپاه را با دستور امام به حجت‌الاسلام رازینی را هم‌راستا قلمداد کند، اما تحلیلگران و پژوهشگران تاریخ دفاع مقدس نظر دیگری دارند.
آنان معتقدند این بند از پیام امام مبنی بر اینکه "اینجا نقطه‌ای است که یا موجب می‌شود سپاه حیات پیدا کند دوباره در کشور و یا برای همیشه یک سپاه ذلیل و مرده‌ای بشود" معطوف به تلاش هاشمی رفسنجانی برای ادغام ارتش و سپاه است و این پیام در حمایت از سپاه و حیات آن است.
از سال 1365 و پس از متوقف شدن جلسات مجمع عقلا به دستور امام خمینی که ریاست آن را حجت‌الاسلام روحانی (رئیس وقت کمیسیون دفاع مجلس) برعهده داشت، موضوع ادغام نیروهای مسلح و ایجاد ارتش نوین مطرح شد.
پژوهشگران تاریخ جنگ معتقدند که پیام امام مبنی بر اینکه "اینجا نقطه‌ای است که یا موجب می‌شود سپاه حیات پیدا کند دوباره در کشور و یا برای همیشه یک سپاه ذلیل و مرده‌ای بشود" معطوف به تلاش هاشمی رفسنجانی برای ادغام ارتش و سپاه است و این پیام در حمایت از سپاه و حیات آن است.
بر اساس خاطرات هاشمی رفسنجانی، موضوع ادغام نیروهای مسلح اولین بار توسط آیت الله منتظری مطرح شد. هاشمی در خاطرات 14 اردیبهشت 65 آورده است: "شب مهمان آقای منتظری بودیم. ایشان طرحی برای ادغام نیروهای مسلح و ارتش و سپاه و ژاندارمری و کمیته‌ها و شهربانی ارائه داد. اصل ایده مورد قبول همه بود ولی در زمان و کیفیت آن، نیاز به مطالعه بیشتر دیده شد."
هاشمی در سال 67 به طور جدی موضوع ادغام ارتش و سپاه را دنبال می‌کرد. او در سال‌های پایانی عمر خود در گفتگویی ضمن تایید کردن تلاش‌های خود برای ادغام ارتش و سپاه ادعا کرد که "این اقدام به دستور امام (ره) بود و در حکم جانشینی فرمانده کل قوای من نیز آمده بود. ما در جنگ هم به این نتیجه رسیده بودیم." ادعایی که شمخانی آن را رد کرد و گفت: "موضوع ادغام به مرحله تصمیم‌گرفتن امام (ره) نرسیده بود."
هاشمی رفسنجانی که تلاش داشت ارتش و سپاه را ادغام کند در خاطرات خود آورده است که در سال 65 منتظری موضوع ادغام ارتش و سپاه را مطرح کرد.
ضمن اینکه در حکم انتصاب هاشمی رفسنجانی به جانشینی فرمانده کل قوا، موضوع ادغام کامل ارتش و سپاه مطرح نشده و امام تنها در دو بند به موضوع ادغام اشاره فرموده‌اند. نخست اینکه انسجام و ادغام مورد قبول و صحیح در ادارات و سازمان‌های مربوط و پشتیبانی‌کننده برای هماهنگی نیروهای مسلح به وجود آید و دوم اینکه برای جلوگیری از به کار گرفتن امکانات در موارد غیرضروری، حذف یا ادغام سازمان‌ها و تشکیلات تکراری و غیرضروری انجام بگیرد.
امام خمینی در حکم خود ادغام جزئی، ضروری و صحیح را مطرح کردند و این با آن چیزی که هاشمی دنبال می‌کرد (ادغام کامل ارتش و سپاه) تفاوت داشت. جالب اینکه هاشمی در خاطرات روز 23 شهریور 67 (پس از پایان جنگ) عنوان کرده است که امام "با ادغام امکانات پشتیبانی موافق‌اند اما در حال حاضر ادغام ارتش و سپاه را صلاح نمی‌دانند."
هاشمی رفسنجانی حتی پیش از آنکه با حکم امام خمینی (ره) و با پیشنهاد آیت الله خامنه‌ای به جانشینی فرمانده کل قوا برسد، در فکر ادغام ارتش و سپاه بوده است. او در خاطرات خود در روز 19 اردیبهشت 67 و 20 روز پییش از انتصاب به جانشینی فرمانده کل قوا آورده است: "طرح ادغام ارتش و سپاه را که در ذهن دارم، با آقایان شمخانی و سنجقی و آقا محمدی در میان گذاشتم آن‌ها استقبال کردند."
یکی از افرادی هم که هاشمی را همراهی می‌کرد، حسن روحانی بود. هاشمی در خاطرات خود در تاریخ 9 مرداد 67 آورده است: "دکتر [حسن] روحانی آمد و راجع به طرح ادغام نیروهای زمینی ارتش و سپاه مذاکره کردیم؛ وحدت نظر داشتیم. بنا شد بیشتر بحث شود."
پس از رحلت امام خمینی (ره) نیز تلاش‌های هاشمی برای ادغام ارتش و سپاه ادامه یافت که رهبر انقلاب مخالفت کردند و سپاه به حیات خود ادامه داد. به گفته سرلشکر صفوی فرمانده اسبق کل سپاه رهبر انقلاب معتقد بودند که "ارتش و سپاه دو بازوی مسلح انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران هستند که باید به همین صورت باقی بمانند و طبق وظایف قانون اساسی با همکاری یکدیگر ادامه دهند."
