دولت محلی «جبل طارق» روز سیزدهم تیر ماه اعلام کرد نیروی دریایی انگلیس نفتکش «گریس-۱» را که حامل نفت خام ایران بوده توقیف کرده است. ادعا شد که مقصد این نفتکش پالایشگاه بانیاس در سوریه بوده و به همین دلیل ناقض تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه سوریه بوده است.
اخبار سیاسی- «فابیان پیکاردو» رئیس منطقه جبل‌طارق که تحت حاکمیت بریتانیا قرار دارد چند روز پیش در گزارشی به پارلمان این منطقه مدعی شد که تمام تصمیماتی که در رابطه با توقیف نفتکش گریس-۱ گرفته شده، مستقل و بدون هیچ فشار یا ارتباطی با کشورهای دیگر از جمله ایالات متحده اتخاذ شده است.
« محمد جواد ظریف » وزیر امور خارجه ایران نیز در واکنش به توقیف نفت ایران، این اقدام را دزدی دریایی و بدعتی خطرناک توصیف کرد: «ایران نه عضو اتحادیه اروپاست و نه مشمول هیچ گونه تحریم نفتی اروپا. آخرین بار که بررسی کردم، اتحادیه اروپا مخالف فراسرزمین‌گرایی بود. رک و راست این که، توقیف غیرقانونی نفتکش حامل نفت ایران توسط بریتانیا به نیابت از «تیم ب»، دزدی دریایی است. این یک بدعت خطرناک است که باید همین الان پایان یابد».
برخی تحلیلگران و مقامات پیشین اروپایی منطق اروپا در زمینه توقیف این نفتکش را رد کرده‌اند. مصاحبه‌ای را با «ام.کی.بادراکومار» دیپلمات بازنشسته و سفیر اسبق هند در ترکیه و ازبکستان ترتیب داد تا از دیدگاه دیپلماتیک و اصول روابط بین‌الملل نیز توقیف نفتکش حامل نفت ایران توسط انگلیس در آب‌های بین‌المللی را بررسی کند.
* آیا این اقدام بریتانیا در توقیف نفتکش حامل نفت ایران قانونی بود و قوانین بین‌الملل در این باره چه می‌گویند؟
بادراکومار: تا جایی که می‌بینم، مشروعیت این اقدام بریتانیا بسیار سوال‌برانگیز است. سوریه تحت هیچ تحریمی از سوی سازمان ملل یا قوانین بین‌المللی نیست، هیچ محدودیت جهانی نیز برای فروش نفت به این کشور وجود ندارد.
* با نیم نگاهی به تنش‌های اخیر بر سر برجام، به‌نظر شما این اقدام چه تاثیری بر روابط ایران با اتحادیه اروپا می‌گذارد؟
بادراکومار: این اقدام، تحریک آشکار به همراه امیدواری (بریتانیا) برای واکنش نشان دادن از سوی ایران بود که به‌نوبه خود می‌تواند از سوی آمریکا به‌عنوان بهانه دیگری برای افزایش تنش‌ها استفاده شود. نمی‌توانم حدس بزنم اتحادیه اروپا چگونه این اقدام بریتانیا را تایید خواهد کرد زیرا آنها هیچ سیاستی در اعمال محاصره دریایی بر سوریه ندارند.
حداقل تا کنون که ندیده‌ام هیچ کشور اروپایی این اقدام بریتانیا را تایید کند. همچنین نشانه‌هایی وجود دارد که گویا انگلیس خواستار نوعی مصالحه با ایران است تا وجهه خود را حفظ کند، زیرا دیدگاه بین‌المللی از این اقدام بریتانیا حمایت نکرده است.
نفتکش گریس-1
* نظر شما درباره واکنش احتمالی ایران به این اقدام بریتانیا چیست؟
بادراکومار: شکی ندارم که ایران، این خصومت بریتانیا را با جدیت تمام زیر نظر دارد و قطعا عواقبی برای آنها نیز در نظر گرفته است. به‌نظر من، همین که ایران اجازه تحریک‌شدن و نشان دادن عکس‌العمل عجولانه را به خود نداده و در حال استفاده از زمان (برای طراحی واکنش معقول بوده) مناسب است.
طیف وسیعی از واکنش‌ها وجود دارد که ایران می‌تواند در نظر بگیرد، اما مهمتر این است که ایران باید واکنش حساب‌شده‌ای را نشان دهد که بهانه‌ای برای اقدام ستیزه‌جویانه یا بی‌پروا به یالات متحده ندهد. به نظر من، آمریکا یا همان «تیم ب»، بریتانیا را به انجام این اقدام وا داشتند. این وضعیت، جوّ بیش‌ازحد سنگینی دارد و ایران تا کنون با خویشتن‌داری، وقار و عقلانیت عمل کرده است».
{توضیح: «محمد جواد ظرف» وزیر امور خارجه ایران چندی پیش به گروه چهار نفره «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی کاخ سفید، «محمد بن سلمان» ولی‌عهد سعودی و «محمد بن زائد» ولی‌عهد ابوظبی، لقب تیم ب را داد که به‌زعم او قصد دارند آمریکا را به جنگ با ایران بکشانند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز روز گذشته در بیاناتی درباره این دزدی دریایی انگلیس، فرمودند: «آنها که خباثتشان برای همه آشکار است کشتی ما را با راهزنی دریایی ربوده‌اند اما سعی می کنند به آن شکل قانونی بدهند. البته عناصر مؤمن در جمهوری اسلامی این کارها را بی جواب نمی گذارند و در فرصت و جای مناسب پاسخ خواهند داد».
* اجازه بدهید گریزی به تنش‌های برجامی اخیر آمریکا و اروپا با ایران و گام دوم کاهش تعهدات تهران بزنیم. واکنش اروپا به این اقدامات کاهشی چه خواهد بود و آیا مکانیسم ماشه فعال می‌شود؟
بادراکومار: آن‌طور که از نشست شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا در روز دوشنبه در بروکسل فهمیدم، آنها اتفاق‌نظر داشتند که وضعیت کنونی شامل هیچ اقدامی برای فعال‌سازی مکانیسم حل اختلاف یا درخواست برای بازگشت تحریم‌های (سازمان ملل) نیست.
* به‌نظر شما آیا اروپا واقعا خواستار باقی‌ماندن برجام است و چه میزان در ادعاها درباره حفظ آن صداقت دارد؟
بادراکومار: اتحادیه اروپا روی خط باریکی حرکت می‌کند. غیرواقع‌بینانه است که انتظار داشته باشیم متحدان اروپاییِ آمریکا – اشتباه نکنید، آنها هنوز هم متحد هم هستند – به‌صورت علنی واشنگتن را محکوم کنند، حتی اگر هم اساسا با تصمیم دولت [دونالد] ترامپ [رئیس‌جمهور آمریکا] در خروج از برجام موافق نباشند. مشخص است که اتحادیه اروپا تمایل دارد برجام دوام بیاورد و نباید در این‌باره شک داشت.
می‌توان مشاهده کرد که اتحادیه اروپا به موضع دفاعی فرو رفته زیرا تا کنون سه کشور (فرانسه، انگلیس و آلمان) و اتحادیه اروپا نتوانستند به تعهدات خود ذیل برجام عمل کنند. به‌نظرم کاری که اکنون تلاش دارند انجام دهند، کاهش محدود ضررهای ایران است. البته فعلا در این تلاش، آشکارا موفق نبودند. مسئله، صداقت نیست بلکه سیاست است که «هنر ممکن کردن» است.
ام. کِی. بادراکومار
* کشورهای فرانسه، بریتانیا و آلمان چند ماه قبل کانال ویژه تبادلات مالی با ایران موسوم به اینستکس را راه‌اندازی کردند. تاثیر آن در منفعت اقتصادی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا آمریکا می‌تواند اینستکس را تحریم کند؟
بادراکومار: «اینستکس به‌تازگی عملی شده است. [فدریکا] موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌گوید که این مکانیسم هم‌اکنون نیز در حال تکمیل کردن برخی از پیشنهادهای تجاری است. او همچنین گفته که طرف‌های سوم غیر عضو در اتحادیه اروپا نیز تمایل خود برای مشارکت در اینستکس را بیان کرده‌اند. این‌ها نشانه‌های امیدوارکننده‌ای هستند.
به‌نظر من، هنوز در روزهای آغازین (اینستکس) قرار داریم و سخت است که قضاوت نهایی را انجام دهیم. موگرینی ادعا می‌کند که سه کشور (فرانسه، انگلیس و آلمان) در حال مباحثه درباره احتمال مشمول کردن تجارت نفتی در مکانیسم اینستکس نیز هستند.
با توجه به اوضاع فعلی، شاید از نظر ایالات متحده، اینستکس در تناقض با تحریم‌ها و سیاست فشار حداکثری (بر ایران) باشد. اما از سوی دیگر، به گفته موگرینی، آمریکا نیز تمایل دارد که برجام دوام داشته باشد. به‌همین دلیل، رویکرد عمل‌گرایانه آمریکا در قبال اینستکس را نمی‌توان رد کرد. البته همانطور که قبلا گفتم، وضعیت فعلا در حال تغییر و تحول است».
وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا روز دوشنبه در بروکسل گردهم آمدند (+) تا در جلسه‌ای با موضوع اصلی توافق هسته‌ای ایران، گام‌های بعدی خود برای واکنش نشان دادن به کاهش تعهدات برجامی تهران – که آنهم در پاسخ به خروج یکجانبه آمریکا از توافق و بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه بود – تعیین کنند.
«مارک اسلبودا» کارشناس روابط بین‌الملل و مطالعات امنیتی مقیم مسکو درباره تنش‌زایی‌های اخیر آمریکا با ایران و تحولات دیپلماتیک تهران-اروپا بر سر برجام نیز روز گذشته گفته بود که اتحادیه اروپا از قدرت سیاسی و اقتصادی لازم برای مقابله با آمریکا در موضوع ایران برخوردار نیست و اینستکس حتی از برنامه «نفت در ازای غذا» نیز بی‌فایده‌تر است.
