کمیسیون مشترک برجام در ۱۲ نشستی که از روز امضای برجام (۲۳ تیر ماه ۹۴) تاکنون برگزار کرده است، در بیانیه‌های پایانی خود حاضر به ارائه «تضمین» به طرف ایرانی نشده و همواره با جاگذاری کلماتی مانند «تلاش خواهد کرد»، از زیر بار تعهدات برجامی شانه خالی کرده و از به کار بردن ادبیاتی که به‌واسطه آن امریکا یا اروپا ناقض برجام معرفی شود، طفره رفته است. کمیسیون مشترک برجام در نشست اخیری که جمعه برگزار کرد، در متن بیانیه خود با انتخاب واژگانی نظیر «اروپا تلاش خواهد کرد» از ارائه «تضمین عینی- کتبی» به اجرای تعهدات دهگانه اروپا در برجام و همچنین «تعهد مستند» به ضرورت اجرای تعهدات در دوران پسا خروج امریکا از برجام سر باز زده و در مقابل ایران را ملزم به اجرای یکجانبه تعهدات کرده و با زبان بعضاً تهدیدآمیز نسبت به کاهش تعهدات از سوی ایران هشدار داده است. ادبیات دوپهلوی متن بیانیه اخیر کمیسیون مشترک برجام به همین جا ختم نمی‌شود و در آن تلاش شده که فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای ایران کماکان تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی معرفی شود، به طوری که در بند سوم این بیانیه می‌آید: «در پرتو تنش‌های جدید، صیانت از برجام همچنان برای امنیت و ثبات منطقه‌ای اساسی است». گویی ایران قبل از برجام عامل ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه بوده و برجام رفتار کشورمان در این عرصه را مدیریت و تغییر داده است.
در بند چهارم بیانیه و در شرایطی که به پایان ضرب‌الاجل طرف ایرانی نزدیک می‌شویم، اروپا به جای ارائه «تضمین» جهت بی‌اثرکردن تحریم‌های یک سال اخیر امریکا و حداقل معرفی کردن این کشور به عنوان ناقض برجام مجدداً به «اظهار تأسف»! بسنده کرده‌است. اروپا همچنین در این بیانیه به جای «تعهد» به طرف ایرانی برای اجرای تعهدات دهگانه این عبارات را جایگزین می‌کند: «.. رفع تحریم‌ها یک بخش اساسی از برجام است و در این خصوص تعهدات خود را مرور کردند. اروپا همچنین تلاش‌های معطوف به کاهش آثار منفی خروج امریکا از برجام و اعمال مجدد تحریم‌ها را که مکرراً نسبت به آن ابراز تأسف کرده‌اند مورد مداقه قرار دادند... اروپا همچنین در حال تلاش است اینستکس را به روی فعالان اقتصادی کشور‌های ثالث نیز باز کند.» همانطور که در بند فوق پیداست، اروپا تصریح می‌کند که تعهدات بر زمین مانده خود را در جلسه کمیسیون مرور کرده! بار دیگر از خروج امریکا اظهار تأسف می‌کند! و تنها «تلاش خواهد کرد» تا اینستکس را به روی فعالان اقتصادی باز کند! در بند هفتم نیز بار دیگر بدون ارائه تضمین به طرف ایرانی، به عبارت «اروپا ... تلاش‌های خود را در رابطه با برداشتن تحریم‌ها همسو با تعهدات مندرج در جلسه کمیسیون سال گذشته» بسنده شده است. در بند پنج بیانیه نیز اروپا از «پیشرفت خوب در پروژه مدرن سازی رآکتور تحقیقاتی اراک و پروژه تبدیل تأسیسات فردو برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار»، ابراز خرسندی می‌کند و در بند ششم به نقش بی طرفانه! آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصریح و در بند هشتم و نهم نیز به جایگاه رفیع! این کمیسیون برای حل و فصل اختلافات برجام تصریح شده است.
همانطور که اشاره شد، هیچ جای متن بیانیه دوازدهم کمیسیون مشترک به ۱-نقض برجام و ۲-عدم اجرایی شدن تعهدات مشترک امریکا-اروپا تصریح نشده است و، اما مقامات اروپایی بعد از برگزاری نشست، ایران را ملزم به اجرای تعهدات برجامی و آن را یک «وظیفه» تعریف می‌کنند و تأکید کرده‌اند که کاهش تعهدات برجامی توسط ایران یا خروج این کشور به منزله افزایش پیامد‌های حقوقی، اقتصادی و سیاسی خواهد بود.
جالب اینجاست که در دوازدهمین نشست کمیسیون مشترک، طرف‌های اروپایی برجام با تأکید بر پیشرفت مذاکرات فی مابین، تصریح کردند که نخستین تراکنش‌های سازوکار مالی اتحادیه اروپا در حال انجام است. آن‌هم در حالی که اینستکس به عنوان «تضمین‌کننده منافع اقتصادی ایران» صرفا روی کاغذ تبدیل به یک «کانال تسویه حساب» جهت خرید دارو و غذا شده و همچنان کالا‌های تحریمی امریکا از جمله نفت ایران را شامل نمی‌شود.
پرسش اصلی این است که امروز بعد از قریب به چهار سالی که از روز امضای برجام گذشته و امریکایی‌ها بار‌ها متن و روح برجام را نقض کرده و اروپایی‌ها نیز هیچ کدام از تعهدات خود را اجرایی نکرده و بار‌ها ناقض روح و متن برجام بوده‌اند چرا کمیسیون مشترک برجام رویکردی مغایر با نص صریح ماده ۳۶، ۳۷ و پیوست ۴ برجام اتخاذ کرده و در جلسات دوازده‌گانه، همواره به صدور بیانیه‌های کلی، بی محتوا و یک‌طرفه به نفع غرب متمرکز شده و هیچ اشاره‌ای به منافع تضییع شده ایران پیرو عملکرد غربی‌ها در برجام نداشته است؟ چرا در هیچ جای این بیانیه، تصمیم ایران مبنی بر کاهش تعهدات حق محفوظ و تصریح شده کشورمان (بر اساس ماده ۳۶ و ۳۷ برجام) به شمار نیامده است؟ باید از تیم مذاکره‌کننده کشورمان پرسید که نتیجه ملموس برگزاری جلسات دوازده‌گانه کمیسیون مشترک به جز «اظهار تأسف» و «تأکید بر تلاش» چیست و آیا نباید این تیم تصمیمی قاطع این باره بگیرد و نسبت به برگزاری جلسات این کمیسیون تجدیدنظر کند؟
باید نام کمیسیون برجام را بر اساس عملکرد آن طی چهار سال اخیر به «کمیسیون تلاش» تغییر داد کمیسیونی که به جای نظارت بر عملکرد دوطرف برجام، واژه «تلاش خواهد کرد» را بار‌ها برای ترغیب ایران به ماندن در برجام و اجرای یکجانبه تعهدات تکرار کرده است و حتی یکبار نامی از نقض یا عدم اجرای تعهدات امریکا اروپا به میان نیاورده است و کماکان در اندیشه زنده نگه داشتن برجام به هر قیمتی است.
