گروه سیاسی- اروپایی‌ها بالاخره 4 ماه پس از اعلام تصمیم‌شان برای مقابله با تحریم‌های ثانویه آمریکا، سازوکار ویژه مالی خود برای تجارت با ایران موسوم به «اینستکس» راه راه‌اندازی کردند. اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است.
به گزارش افکارنیوز، instex در واقع یک نوع SPV یعنی ابزار دارای هدف خاص است که اروپایی ها گفته اند هدف آن پشتیبانی از معاملات مشروع ایران است. در همین آغاز کار نگرانی های بسیار مهمی وجود دارد که اگر به آنها پرداخته نشود instex نه تنها کمی به سبک کردن فشار ناشی از تحریم های امریکا نخواهد کرد بلکه به سرعت به مکمل تحریم های امریکا تبدیل شده و همان اهداف امریکا را از مسیر دیگری تامین خواهد کرد.
مهدی محمدی کارشناس مسائل سیاسی معتقد است که اینستکس یک ساز و کار مالی برای فشار بیشتر به ایران برای پذیرفتن اف.ای.تی.اف است،در حالی که هیچ نشانه‌ای از سخاوت بی‌منت اروپا در این ساز و کار وجود ندارد، اما در مقابل خواهان پیوسیتن جمهوری اسلامی ایران به سازمانی است که در صورت پیوستن حتی همان اینستکس نیز از کارآیی خواهد افتاد.
اینستکس تبصره‌ها و اما و اگرهایی دارد که به نظر می‌رسد مانعی بر سر راه اجرایی شدن همین بسته سخاوتمندانه است!
4 نگرانی حیاتی instex:
1- قبل از هر چیز هم از جانب اروپایی ها و هم از سوی طرف ایرانی نشانه هایی هست که یک سلسله توافقات جانبی انجام شده و توقع اروپایی ها این است که ایران در ازای فعالیت این موسسه (instex در واقع یک موسسه ثبت شده در فرانسه است) وارد مذاکرات منطقه ای و موشکی شود. اگر چنین وعده ای داده شده باشد، اصلی ترین هدف امریکا که نشاندن ایران پای میز مذاکرات منطقه ای و موشکی و ایجاد تناظر میان تحریم ها و برنامه موشکی و منطقه ای ایران بوده محقق شده است. آقای ظریف پس از اعلام راه اندازی instex از آمادگی ایران برای «تعامل سازنده با اروپا با شرایط برابر و احترام متقابل» سخن گفته است. این جمله باید راززدایی شود و آقای شریف خیلی روشن باشد متعهد شود منطور از این تعامل سازنده هیچ نوعی از مذاکرات منطقه ای –از جمله آنچه چند ماه قبل درباره یمن انجام شد- نیست.
2- نگرانی دیگر این است که instex به تدریج تبدیل به سیاهچاله اروپایی شده و همه تجارت خارجی ایران را ببلعد. اروپایی ها به صراحت گفته اند پولی که در این موسسه جمع می شود فقط برای معاملات مشروع ایران (یعنی غذا، دارو و تجهیزات پزشکی) هزینه خواهد شد. اگر آنگونه که آقای عراقچی گفته ایران بخواهد حتی پول فروش نفت به خریداران غیراروپایی را هم به Instex هدایت کند، معنایی جز این نخواهد داشت که مدیریت کل پول ایران در اختیار اروپایی ها قرار خواهد گرفت و ایران می تواند این پول را فقط صرف معاملاتی کند که آنها اجازه می دهند. این دقیقا منطبق با هدف امریکاست که اختیار پول های ایران را از دست ایران خارج کرده و اجازه ندهد این پول ها به شکلی که مدنظر ایران است و فراتر از اهداف تحریمی مصرف شود. «کش زدایی» از تجارت خارجی ایران اتفاق بسیار خطرناکی است که instex اگر آن را محقق کند خدمت بزرگی به امریکا کرده است.
3- با توجه به اصرار اروپایی ها به کامل شدن برنامه اقدام FATF در ایران به عنوان پیش شرط عملیاتی شدن instex، دو نگرانی فوق العاده مهم ایجاد می شود: اول- اروپایی تازه این موسسه را ثبت کرده اند و شواهد نشان می دهد می خواهند آغاز به کار عملی آن را مشروط به تصویب نهایی CFT و پالرمو در ایران بکنند. در این صورت Instex نه تنها سبک کننده فشارها نخواهد بود بلکه خود به ابزار فشاری جدید بر ایرانبه منظور گرفتن امتیازهای بیشتر بدل خواهد شد. دوم- از این مهم تر، احتمالا instex فقط با آن دسته از موسسات مالی و شرکت ها در ایران کار خواهد کرد که استانداردهای مقابله با تامین مالی تروریسم و پولشویی مدنظر اروپا را کامل اجرا کنند و این یعنی، این مکانیسم جدید خود به چشمه ای جدید برای تزریق پرفشار خودتحریمی و قطع همکاری بخش خصوصی با نهادهای انقلابی در ایران تبدیل می شود.
4-اصرار برای انباشت هر چه بیشتر تجارت خارجی خصوصا پول ناشی از فروش نفت ایران در instex خدمتی بزرگ به رژیم تحریم های امریکاست چرا که اساسا امکان هگونه دور زدن تحریم های امریکا را از ایران سلب کرده و به شناسایی کامل هویت مشتریان ایران از سوی امریکا –که بر این مکانیسم اشراف کامل دارد- می انجامد. برای امریکا خبری خوش تر از این نیست که ایران به دست خود اطلاعات مالی حساس مربوط به شرکای تجارت خارجی خود را در اختیار نهادی بگذارد که در هماهنگی تنگاتنگ با خزانه داری امریکا قرار دارد. از این جنبه instex کمک کار و تسهیل کننده تحریم های امریکا خواهد بود نه مقابله کننده با آن.
این 4 نگرانی حیاتی است و اگر همین حالا به شفافیت کامل رفع نشود، می تواند به فاجعه ای برای امنیت ملی ایران در سال های آینده بدل شود. راه بهتر این است که ایران تاکید کند instex باید خرید همه کالا ها و خدمات از سوی ایران –نه فقط آن دسته از کالاها و خدمات که مشمول تحریم نیست- را تامین مالی کند والا فعالیت هایی که در زمینه خروج ایران از تعهدات هسته ای اش آغاز شده شدت خواهد گرفت و ایران تعهدات برجامی خود را ترک خواهد گفت.
جمهوری اسلامی ایران براساس قوانین آژانس بین‌المللی انژی اتمی حق دارد فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای داشته باشد، اما ادعای دروغ آمریکا در انحراف ایران به سوی ساخت سلاح هسته‌ای که هیچ‌گاه اثبات هم نشد.
اکنون که بیش از ۸ ماه است آمریکا از برجام خارج شده و رسماً آن را نقض کرده است، اروپا خود را پایبند به توافق هسته‌ای نشان می‌دهد اما در عمل هیچ اقدامی نمی‌کند تا ثابت شود پایبند است یا نه؟!
اگر ایران تحت شدیدترین تحریم‌های اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل هم قرار داشته باشد، براساس قوانین این سازمان، غذا و دارو در فهرست تحریم‌ها وجود ندارد. در واقع اروپا جمهوری اسلامی ایران را در این مرحله قرار داده است در حالی که ایران توانایی تأمین نیازهای اساسی جامعه خود را دارد و اکنون ۹۷ درصد دارو کشور را تولید می‌کند و تنها ۳ درصد از داروهای ویژه که در انحصار کشورهای خارجی است وارد می‌شود.
جمهوری اسلامی باید برای طرف مقابل یک ضرب‌الاجل تعیین کند تا در آن زمان مشخص تکلیف روشن شود. آیا قرار است ایران تا ابد به تعهدات خود پایبند باشد اما طرف مقابل که از برجام خارج شده و آن را اجرا نکرده است تعهدات خود را اجرا نکند؟!
ساز و کاری که اروپا ارائه داده است بیشتر برای این است که شرکت‌های اروپایی که با ایران کار خواهند کرد، زیان نبینند، این نگرانی برای اروپا وجود دارد که آمریکا دست به اقداماتی بزند که شرکت‌های اروپایی دچار مشکل شوند، بروز مشکل هم به این خاطر خواهد بود که اتحادیه اروپا خود به طور مستقل وارد میدان نشده تا برجام را اجرا کند. به واقع اتحادیه اروپا خود را کنار کشیده و نظاره‌گر خواهد بود. مسئولین و آنهایی که به اینستکس همانند برجام خوشبین هستند، باید به این نکته توجه داشته باشند که آیا شرکت‌های اروپایی برای برقراری روابط تجاری با ایران ریسک خواهند کرد و آیا فشارهای آمریکا را تحمل خواهند کرد؟
