سیدعباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه در همایش تحولات منطقه و نظام بین الملل که صبح امروز (دوشنبه) در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، اظهار داشت: برجام به یک عرصه تعارض و چالش بین اروپا و آمریکا تبدیل شده است و به لحاظ تعهد به اقدامات عملی اروپا از زمان خروج آمریکا از برجام کم نگذاشته است.
عراقچی ادامه داد: در برخی از محافل گفته می شود که اختلاف اروپا و آمریکا یک بازی است و آنها به واقع با هم اختلافی ندارند که این منطق را ما نمی توانیم به آسانی رد کنیم و باید در کنار سایر احتمالات به آن هم توجه کنیم اما از سوی دیگر نمی توان گفت که همه چیز یک بازی است، چرا که برخی از حوزه ها عکس این مساله را نشان می دهد و ما باید سیاست فعلی اروپا را با در نظر گرفتن جنبه های مختلف ارزیابی کنیم.
وی با اشاره به اینکه ما در بحث مذاکرات هسته ای مسیر پرفراز و نشینی را طی کردیم گفت: مذاکرات هسته ای در مرحله اول در اوایل دهه هشتاد بین ایران و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان انجام گرفت که بعد از حمله آمریکا به افغانستان بود و اروپایی ها با این ادعا که می خواهند جلوی جنگ دیگری را بگیرند، به ایران آمدند و به توافقی در آن مقطع رسیدیم.
عراقچی با بیان اینکه در آن توافق قرار بر این شد که ایران برای یک دوره طولانی غنی سازی خود را تعلیق کند و پس از اعتمادسازی، برنامه هسته ای خود را ادامه دهد، تصریح کرد: در آن توافق آمده بود که ایران باید تضمین های عینی دهد که برنامه هسته ای اش صلح آمیز است و خواهد ماند.
معاون وزیر امور خارجه گفت: اما اروپایی ها به یک باره زیر توافق زدند و گفتند برای نشان دادن تضمین عینی خود در برنامه هسته ای راهی جز این ندارید که کل برنامه هسته ای خود را تعلیق کنید و به این ترتیب اولین بن بست ایران و اروپایی ها در آن مقطع ایجاد شد.
وی ادامه داد: در نتیجه ایران تعلیق برنامه هسته ای خود را شکست و شروع به گسترش آن کرد و همه تعلیق ها را کنار گذاشت. از یک سو ما برنامه هسته ای خود را با شدت و قوت جلو بردیم و از سوی دیگر اروپا و آمریکا به گسترش تحریم ها علیه ایران روی آوردند.
عراقچی با اشاره به اینکه پس از مدت کوتاهی آن سه کشور اروپایی مجددا به دنبال مذاکره با ایران اما با شرط تعلیق برنامه های هسته ای بودند که ما گفتیم خواهان مذاکره بدون پیش شرط هستیم، اظهار داشت: به این ترتیب چین، روسیه و آمریکا از آن مقطع که به اوایل سال ۸۵ برمی گردد به مذاکرات اضافه شدند؛ چرا که اروپایی ها به تنهایی قادر به ادامه مذاکرات با ایران نبودند.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه به این ترتیب ایران با گروه ۱+۵ پای میز مذاکره نشست، تصریح کرد: در ادامه گروه ۱+۵ هم خواهان تعلیق غنی سازی ایران بودند که ما گفتیم حتی یک روز دیگر هم تعلیق نمی کنیم و به این ترتیب باز هم در روند مذاکرات بین ایران و گروه ۱+۵ بن بستی ایجاد شد.
وی با بیان اینکه در صحنه عمل برنامه هسته ای ما قدم به قدم گسترش می یافت، افزود: به گونه ای که تعداد سانتریفیوژها افزایش یافت و درصد غنی سازی ما از ۳.۵ درصد به ۲۰ درصد رسید و به لحاظ کیفی هم کار هسته ای خود را ارتقا دادیم.
عراقچی با اشاره به اینکه در اوایل دهه ۹۰ برای همه مشخص شد که گروه ۱+۵ و ایران مسیر بن بستی را در پیش دارند، گفت: در اینجا بود که آمریکایی ها تغییر موضع دادند و در مذاکرات عمان، مذاکرات دیگری را با ما آغاز کردند که شرط تعلیق غنی سازی و برنامه هسته ای ایران را کنار گذاشتند و به این ترتیب دور جدید مذاکرات از آنجا آغاز شد.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه افزود: زمانی که در ژنو آمریکایی ها این بحث را مطرح کردند که حاضرند با ایران علیرغم غنی سازی و ادامه برنامه هسته ای اش مذاکره کنند، شوک روانی زیادی به سه کشور اروپایی وارد شد و آنها تصور نمی کردند که آمریکا زیر بار این توافق برود.
وی افزود: برخی از کشورهای اروپایی به شدت از این رفتار آمریکا عصبانی شدند و کشمکش هایی به دلیل نگذاشتن پیش شرط برای ایران بین آن کشورها ایجاد شد اما به هر ترتیب سه کشور اروپایی با اکراه پذیرفتند که وارد مذاکره با ایران شوند و به این ترتیب پس از توافق ژنو وارد مذاکرات اصلی با ایران شدند که در سال ۹۴ منجر به توافق برجام شد.
عراقچی با بیان اینکه در طول مذاکرات مواضع اروپایی ها از آمریکا سخت تر بود و اغلب آمریکا، اروپایی ها را راضی می کرد، گفت: اما پس از توافق برجام این بار وزارت خزانه داری آمریکا شروع به بدقلقی کردند و مشکلاتی را در اجرای برجام به وجود آوردند.
معاون وزیر امور خارجه تصریح کرد: پس از این مساله هم به دولت ترامپ رسیدیم که به صورت رسمی خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و ماجرا بر عکس شد و این بار اروپایی ها سفت و محکم ایستادند که در برجام بمانیم و با خروج از برجام مخالفت جدی کردند.
اعتباری برای اروپا و شورای امنیت باقی نمانده است و چگونه می توان در آینده با آنان مذاکره کرد که به خاطر منافع یک فرد یعنی ترامپ اعتبار خود را زیر سؤال بردندوی با اشاره به اینکه در وهله اول آنان به دنبال آن بودند که ایران خودش از برجام خارج شود که ما در این تله گرفتار نشدیم، اظهار داشت: بر این اساس ترامپ راه دیگری را انتخاب کرد و قرار شد هر سه ماه یک بار پایبندی ایران به برجام را در کنگره اعلام کند و هر بار اعلام کرد ایران به این توافق پایبند نیست و از کنگره درخواست می کرد که هر چه سریع تر تکلیف این توافق هسته ای را روشن کنند.
عراقچی افزود: خانم موگرینی بلافاصله پس از اظهارات ترامپ بیان کرد اروپا همچنان پایبند به برجام است و همچنین خبرهای زیادی به ما می رسید که اروپایی ها در کنگره آمریکا لابی می کردند که کنگره تصمیم به خروج از برجام را اعلام نکند و به این ترتیب و با تلاش اروپایی ها مجددا توپ به زمین ترامپ برگشت و دنبال آن بود که اروپا را هم وادار به خروج از برجام کند.
معاون وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه آمریکا نمی خواست به تنهایی هزینه خروج از برجام و انزوا را بپذیرد و به دنبال آن بود که توافق دیگری منعقد شود، گفت: ترامپ بارها برجام را ننگین ترین توافق آمریکا دانست و اعلام کرد که محدودیت های ایران باید دائمی می شد اما در مقابل اروپایی ها مقاومت کردند و از سوی دیگر ایران هم موضعش قاطع بود که توافق جدیدی نخواهیم کرد.
وی ادامه داد: بر این اساس ما در تعامل کامل با اروپایی ها بودیم و نهایتا ترامپ به راه دیگری رسید که راسا از برجام خارج شود چرا که تصور ترامپ و مجموعه دولت و ساختار سیاسی آمریکا این بود که آمریکا در برجام ضرر کرده و امتیازهای زیادی داده است اما امتیازی نگرفته است.
عراقچی تاکید کرد: آنها از این ناراحت بودند که ایران کماکان سیاست های ضدصهیونیستی و دیگر مواضع خود را دنبال می کند و شرکت های اروپایی هم به ایران سرازیر شده اند و ایران نه تنها پس از برجام هیچ محدودیتی ندارد، بلکه در اثر برجام به کشور مقتدر منطقه تبدیل شده است و در دنیا هم مشروعیت دارد و این چنین شد که ترامپ ۱۸ اردیبهشت خروج از برجام را اعلام کرد.
اروپا باید در نظر داشته باشد که هزینه های سیاست های آمریکا در جهان برای آنان بسیار سنگین تر از ایران استمعاون وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه پس از اعلام خروج آمریکا از برجام، موگرینی سریعا اعلام کرد که اروپا تا زمانی که ایران بماند در برجام خواهد ماند، تصریح کرد: آقای روحانی هم در آن زمان اعلام کرد که ما درخواست اروپایی ها را قبول کردیم و به آنان فرصت جبران خروج آمریکا از برجام را می دهیم که این فرصت چند هفته ای بود تا خواسته های ایران از برجام از سوی اروپایی ها تامین شود.
وی تصریح کرد: از آن مقطع، اروپایی ها تلاش های متعددی را برای تامین خواسته های ایران انجام دادند که می توان به اجازه آنان به بانک های سرمایه گذاری اروپا برای همکاری با ایران اشاره کرد و از سوی دیگر هیات های متعددی را برای همکاری به ایران فرستادند.
عراقچی گفت: همچنین در جلسه مشترکی که ما با سه کشور اروپایی داشتیم، آنان از خروج آمریکا از برجام تاسف عمیق خوردند و گفتند حفظ برجام مستلزم تامین خواسته های ایران به ویژه در زمینه هایی چون ادامه ارتباطات بانکی و فروش نفت ایران است.
معاون وزیر امور خارجه با بیان اینکه بنابراین اروپا خود را متعهد کرد که راه حل های عملی برای تامین خواسته های ایران به ویژه در حوزه نفت و امور بانکی داشته باشد، اظهار داشت: در آخرین بیانیه ای که اروپایی ها در ۴ نوامبر امضا کردند باز هم بر پایبندی به برجام تاکید و اعلام کردند که ساز و کار مالی آنها طراحی شده و به زودی اجرایی می شود.
وی با تاکید بر اینکه اروپا در این مدت به لحاظ تعهد به اقدامات عملی کم نگذاشته است، تصریح کرد: با وجود این شش ماه فرصت کمی نیست که آنها نتوانند راه حل عملی پیدا کنند و متاسفانه هنوز قادر نیستند SPV را رسما اعلام کنند چرا که فشارهای آمریکا به اروپا به شدت سنگین است و آمریکا نه تنها به دنبال آن است که SPV شکل نگیرد بلکه نمی خواهد بین ایران و اروپا همکاری اقتصادی برقرار باشد.
عراقچی بیان کرد: آمریکا با تک تک شرکت های اروپایی تماس گرفته و آنان را تهدید به تحریم کرده است و این شرکت ها از ترس تحریم های آمریکا مجبور به خروج از ارتباط اقتصادی با ایران شده اند.
اروپا حتی ناتوان است که SPV ثبت کند، چه اروپا بخواهد با ما بازی کند، در نتیجه فرقی ندارد و ما با شرایطی مواجه هستیم که اروپایی ها یا نخواسته یا نتوانسته اند که ساز و کار مالی را ایجاد کنندمعاون وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه اروپا حتی ناتوان است که SPV ثبت کند، تصریح کرد: چه اروپا بخواهد با ما بازی کند و چه به دلیل فشارهای آمریکا و اسرائیل قادر به اجرای تعهداتش نباشد، در نتیجه فرقی ندارد و ما با شرایطی مواجه هستیم که اروپایی ها یا نخواسته یا نتوانسته اند که ساز و کار مالی را ایجاد کنند.
وی تاکید کرد: البته تکلیف ما مشخص است و تا زمانی که بقا در برجام منافع ملی ما را تامین کند، در آن باقی می مانیم و این مساله روشن است و با کسی تعارف نداریم اما اروپایی ها باید بدانند که این وضعیت نمی تواند پایدار بماند.
عراقچی بیان کرد: هزینه های تحریم آمریکا برای ما کم نیست اما ما چون گذشته راه خود را پیدا می کنیم و این طور نیست که نتوانیم به مسیر خود ادامه دهیم و در مقابل دشمنان به زانو دربیاییم و به دلیل تحریم ها دست خود را جلوی آنان بالا ببریم و تسلیم شویم.
معاون وزیر امور خارجه تأکید کرد: اروپایی ها بدانند که با خروج آمریکا از برجام اعتباری برای اروپا و شورای امنیت باقی نمانده است و چگونه می توان در آینده با آنان مذاکره کرد که به خاطر منافع یک فرد یعنی ترامپ اعتبار خود را زیر سؤال بردند.
وی با بیان اینکه اروپایی ها بدانند که برجام بیش از آنکه یک توافق اقتصادی باشد، یک توافق امنیتی است، تصریح کرد: اگر آنان فکر می کنند که خاورمیانه بدون برجام امن تر است، می توانند امتحان کنند.
عراقچی با اشاره به اینکه منطقه ما کلکسیونی از کشمکش و جنگ داخلی و خارجی دارد، گفت: اروپایی ها باید با خود فکر کنند که آیا اضافه شدن یک بحران هسته ای به منطقه را می توانند تحمل کنند؟ آیا آنان تحمل موج جدید پناهندگان به کشور خود را دارند؟ اروپا باید در نظر داشته باشد که هزینه های سیاست های آمریکا در جهان برای آنان بسیار سنگین تر از ایران است.
وی با تأکید بر اینکه حفظ برجام یک مسئولیت برای همه اعضای برجام است، گفت: قطعا شرایط موجود نمی تواند ادامه پیدا کند مگر آنکه اروپا آماده پرداخت هزینه و اقدامات جدی برای حفظ برجام باشد.
