واعظی رئیس دفتر رئیسجمهور ریشه گرانی بازار ارز را توطئه عربستان و آمریکا دانسته و اعلام کرد که آمریکا، امارات و عربستان بازارهایی در سلیمانیه، هرات و دوبی درست کردهاند که ارز را در این بازارهای کوچک بالا برده و بازار ایران هم از آنها تبعیت میکند. این نخستینبار نیست که دولتیها آمریکا را مسئول گرانی و اغتشاش بازار ارز میدانند، پیش از این، در 22 شهریور ماه بود که مرکز حراست وزارت امور اقتصادی و دارایی طی گزارشی اعلام کرد که بر اساس طرح همکاری مشترک وزارت خارجه، خزانهداری و دستگاه اطلاعاتی آمریکا، برنامه عملیاتی اغتشاش در بازار ارزی ایران از طریق القای شوکهای زمانبندی شده در راستای افزایش نااطمینانی به پایداری ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی، با بهرهگیری از پایگاههای آمریکا در برخی کشورهای همجوار در جریان است.
اما چطور میشود منشأ خارجی تقاضای ارز باعث افزایش تورم و قیمت دلار شده و مکانیزم آن چگونه عمل میکند؟
فرض کنید کشور x قصد دارد تا اردیبهشت ماه طی یک پروسه چند ماهه بازار ارزمان را ملتهب کند، کشور x متوجه شده میزان نقدینگی ما به شدت رشد کرده و همزمان بهخاطر یکسانسازی نرخ ارز دلار در حال نوسان است؛ به همین دلیل هم اقدام به خرید دلار با حجم بالا از طریق صرافیهای طرف معامله ما در خارج از کشور میکند (اربیل، سلیمانیه، استانبول، هرات، دوبی). حالا صرافیهای تهران متوجه نیاز دلاری خارج میشوند و شروع به جمعآوری دلار از کف بازار میکنند و این افزایش تقاضا، باعث افزایش قیمت میشود. افزایش قیمت دلار باعث فروش دلار توسط بانک مرکزی میشود و صراف که در مثلاً دوبی نشسته، تقاضای دلار از صراف تهران دارد. حالا بانک دلار را میدهد به مصرف کننده (مردم) تا قیمت کنترل شود و مردم چون قیمت افزایش داشته؛ اقدام به فروش به صراف تهران میکنند.
صراف دلار را از مردم میخرد و ریال میدهد. حالا صراف تهران دلار را میدهد به صراف دوبی، اما ریال نمیگیرد و به جایش مثلاً درهم میگیرد، این امر سبب فراوانی درهم در بازار شده و قیمت داخل نسبت به برابری قیمت دلار به درهم حباب دارد، به همین دلیل بانک مرکزی برای ایجاد تعادل قیمت درهم و دلار نسبت به نرخ جهانی، اقدام به خرید درهم از صرافیها میکند. حالا صراف تهران ریال دارد؛ صراف دوبی دلار و مصرف کننده (مردم) سود کردهاند و قیمت دلار افزایش داشته است. این بازی مجدداً تکرار میشود تا قیمت مجدداً رشد کند و دلار از دست بانک مرکزی خارج شود.
اما نباید فراموش کرد که این افزایش قیمت دلار نگرانی صاحب سرمایهها را بهدنبال دارد، به همین دلیل آنها اقدام به خروج سرمایه خود از کشور میکنند و این همزمانی با موج خرید دلار از طریق کشور x سبب کمیاب شدن منابع دلاری میشود. در این زمان دلار در صرافیهای خرجی زیر قیمت تهران آن هم با اختلاف معامله میشود و این یعنی بانک مرکزی که الان به شدت تحت فشار است و قصد دارد نرخ دلار را سرکوب کند؛ حالا برعکس مکانیزم را اجرا میکند. دلار وارد میکند و درهم خارج.
حالا صرافیهای خارجی مجدداً درهم خودشان را از بانک مرکزی ایران پس گرفتهاند و دلار بانک مرکزی را به آن پس دادهاند و کشور x با هزینه اندک کارمزد نقل و انتقال توانست اوضاع اقتصادی را بهم بریزد.
یادآور میشود دادستانی و نیروهای امنیتی ترکیه اخیراً شبکه 410 نفره فعال در قاچاق ارز از ایران به ترکیه و سپس انتقال آن به آمریکا را متلاشی کرد. برخی از این افراد با یهودیان ایرانیتبار در آمریکا در ارتباط بودند و نیم میلیارد دلار را از ترکیه به آمریکا منتقل کرده بودند. استانبول یکی از چهار ایستگاه آمریکا برای انجام عملیات تروریسم ارزی علیه ایران بوده است.