پس از خروج آمریکا از برجام و نقض تعهداتش در قبال یک معاهده بین‌المللی ، ایران شکایتی را تنظیم و به دادگاه لاهه ارائه کرد. در این دادگاه شکایت ایران بر مبنای عهدنامه مودت بررسی شد که بر مبنای آن طرفین متعهد شده بودند که در صورت بروز اختلاف، این دادگاه میان آنها میانجیگری کند. روند رسیدگی به شکایت ایران چهار روز به طول انجامید و اعلام رای نهایی به یک ماه بعد موکول شد. اما در خصوص طرح شکایت ایران در دادگاه لاهه انتقاداتی وارد شد که خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در این رابطه گفت‌وگویی را با یکی از کارشناسان انجام داده که در ادامه ارائه شده است.
هوشنگ پوربابایی کارشناس مسائل بین‌الملل درخصوص چرایی طرح شکایت ایران در دادگاه لاهه علیه آمریکا گفت: دیوان بین‌المللی کیفری مستقر در لاهه صلاحیت عام رسیدگی به پرونده‌های این چنینی را دارد؛ همچنان که در گذشته داشته است. یعنی زمانی که یک عهدنامه بین‌المللی میان چند دولت به امضا می‌رسد و حتی این عهدنامه در سازمان ملل ثبت می‌شود، بر مبنای آن اگر اختلافی بین دو دولت بوجود آمد، همین دادگاه بین المللی صلاحیت حل و فصل اختلافات را دارد.
پوربابایی در پاسخ به این سوال که چرا ایران در دادگاه لاهه و براساس عهدنامه مودت طرح شکایت کرده است؛ بیان کرد: رسیدگی شکایت ایران در دادگاه لاهه بر مبنای قانون انجام می‌شود و ایران می‌تواند در این دادگاه به استناد معاهده بین‌المللی مودت طرح شکایت کند؛ چرا که این عهدنامه نقض نشده ،با وجود معاهدات دیگر از بین نرفته است و از همه مهمتر اینکه آمریکا اجازه خروج موضوعی یا خروج حکمی از این عهدنامه را ندارد.
این حقوقدان درباره سندیت عهدنامه مودت اظهار کرد: این عهدنامه بین‌المللی بوده و میان طرفین لازم الاجراع است و دولت آمریکا خلاف معاهدات بین المللی را یکطرفه تعهدی بین‌المللی را نقض کرده و موجب بروز خسارت برای کشورهای دیگر شده است. بنابراین باید به موجب محکمه‌ای قضائی که به صورت بین المللی به این موضوعات رسیدگی می‌کند درخصوص دستور موقت جلوگیری از نقض این تعهدنامه به علت احتمال یا بیم بروز خسارت‌های بعدی در کشور مقابل، تصمیم‌گیری شود که آن را دادرسی فوری یا دستور موقت می نامند.
وی ادامه داد: اما اینکه اساسا دولت آمریکا به موجب تعهدنامه محکوم خواهد شد یا نه، تشریفاتی است که دیوان بین المللی دادگستری بعدها رسیدگی‌های خود را در این رابطه ادامه داده و در نهایت حکم مقتضی را صادر خواهد کرد.
پوربابایی درباره اینکه چرا ایران به جای دادگاه لاهه، شکایت خود را به شورای امنیت نبرده است؛گفت: دادگاه لاهه هم یکی از ارکان سازمان ملل بوده و مستقل از آن نیست. قطعنامه مودت در سازمان ملل به ثبت رسیده است، بنابراین درخصوص بروز اختلافات بین دو دولت، لاهه حق رسیدگی دارد و اگر راهکار دیگری را هم در برجام پیش بینی کرده باشند که از طریق مذاکرات این موضوع حل و فصل شود، نافی صلاحیت دادگاه بین المللی برای رسیدگی به این موضوع نخواهد بود.
این حقوقدان در ادامه توضیحاتش درخصوص صلاحیت دادگاه لاهه تصریح کرد: ممکن است در توافقنامه‌ای بندی ذکر شود و براساس آن در صورت ی که بین طرفین اختلافی بوجود بیاید ابتدا موضوع در شورای حکام مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت و یا شورای حکام را وسیله ای قرار می‌دهند تا این موضوع و نتیجه حاصله از نقض این تعهد نامه را مورد بررسی قرار دهد، اما این رسیدگی به عنوان داور یا مقام قضایی نیست ، بلکه تنها به عنوان یک مقام بررسی کننده است. اگر قرار باشد مذاکره ای انجام شود رجوع به مراجع بین المللی و استیفای حقوق مانعی ندارد.
وی درباره روند بررسی شکایت ایران در دادگاه لاهه بیان کرد: روند رسیدگی در دادگاه لاهه، روند درستی بود، اما با توجه به اینکه همه دنیا می‌دانند که خروج آمریکا از برجام خلاف قوانین و نقض حقوق بین‌الملل بوده و ترامپ در حال برهم زدن ساز و کارهای بین‌المللی است، دو نکته وجود دارد اینکه آیا اساسا دادگاه تحت تاثیر فشارهای آمریکا قرار خواهد گرفت همچنین اینکه آیا شجاعت مقاومت در برابر فشارهای بین المللی را خواهد داشت یا خیر، که احتمال آن ضعیف است.
پوربابایی در پایان خاطرنشان کرد: در مقام اجرای چنین دستوری اینکه آیا آمریکا یا سازمان‌های بین‌المللی و یا کشورهای دنیا تن به اجرای این دستور موقت بدهند هم ضعیف است، اما به لحاظ سیاسی و ابعاد حقوقی ایران در مراجع بین‌الملل بررسی اشکایت ایران از آمریکا در دادگاه لاهه ثابت خواهد کرد ترامپ برجام را نقض و به صورت غیرقانونی از آن خارج شده است، این امر حقوق بین الملل را تحت شعاع قرار داده و باعث بروز خساراتی به یک کشور شده است، در نتیجه می‌توان به پیروزی ایران در لاهه امیدوار بود.
