خروج امریکا از توافق برجام و احیای تحریم‌های اقتصادی یک‌جانبه علیه ایران باعث شد تا به نوعی در ماه‌های اخیر دستگاه دیپلماسی هر دو طرف فعال‌تر شود و سعی کنند تا کشورها، شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی را همسو با منافع خود کنند.با توجه به قدرت اقتصادی امریکا که نمود آن در سهم 24 درصدی از تولید ناخالص جهانی است، بسیاری از کشورها و شرکت‌های بزرگ تحت تاثیر یا به عبارت بهتر تحت نفوذ این کشور قرار دارند. البته این همسویی ریشه در منافع کلان این طیف در بازار بزرگ امریکا دارد.
در این میان؛ یکی از کشورهایی که محل کشاکش و رایزنی برای همسویی می‌باشد کشور هندوستان است که با سیاست‌های واقع‌گرای اقتصادی در سه دهه اخیر، شاهد رشد اقتصادی بالا است به طوری که در حال حاضر نزدیک به 2.8 درصد تولید ناخالص جهانی را در اختیار دارد.
**هند و رشد اقتصادی
اما پیشرفت‌های اقتصادی عظیم این کشور در چند سال اخیر رشد اقتصادی هند را به رقم 8 درصد رسانده و کارشناسان پیش بینی می‌کنند، در سال‌های آینده هند به رشد اقتصادی 10 درصد نیز نائل شود. بسیاری از کارشناشان رشد اقتصادی هند را ریشه در اصلاحات اقتصادی اوایل دهه نود میلادی می دانند که وزیر دارایی وقت مانموهان سینگ اقداماتی مانند لغو قوانین دست و پا گیر مالیاتی، تعدیل قوانین صادرات و واردات،تضمین امنیت سرمایه گذاری خارجی،... را در این راستا انجام داد.
در حال حاضر اقتصاد هند، اقتصادی متنوع است و کشاورزی، صنایع دستی، نساجی، صنعت و گستره وسیعی از خدمات را در بر می‌گیرد. اگر چه هنوز طیف بزرگی از نیروی کار هند، درآمد خود را به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم از بخش کشاورزی بدست می‌آورند، نقش بخش خدمات در اقتصاد هند اهمیت روزافزونی به خود گرفته‌است. آغاز عصر دیجیتال و خیل فراوان جمعیت تحصیل‌کرده و مسلط به زبان انگلیسی در هند، به تدریج اقتصاد این کشور را برای آن‌دسته از شرکت‌های بین‌المللی که خدمات به مشتریان و پشتیبانی فنی خود را برون‌سپاری می‌کنند به یک مقصد مهم تبدیل کرده‌است. هند یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان نیروی کار متخصص در زمینه‌های خدمات مالی و نرم‌افزاری و مهندسی نرم‌افزار است.
**هند و انرژی
هند از جمله کشورهایی است که به دلیل رشد روز افزون اقتصادی و روند صنعتی شدن سریع به شدت به انرژی و واردات نفت نیازدارد.این کشور بیش از 85 درصد از نفت مورد نیاز خود را از خارج کشور وارد می کند.
در گزارشی که مجمع جهانی اقتصاد منتشر کرده است این کشور به دلیل نقش زیادی که در افزایش مصرف انرژی در جهان ایفا می کند برجسته شده است که با جمعیت 1.2 میلیارد نفری خود بازار بزرگ مصرف انرژی جهان است.نباید فراموش کرد که 250 میلیون نفر در این کشور که اکثرشان هم در روستاها زندگی می کنند به برق دسترسی ندارند.
از آنجا که هند در حال تبدیل شدن به مرکز مصرف انرژی جهان است. تمام محاسبات نشان می دهند که هند به بزرگ ترین کشور مصرف کننده زغال سنگ در جهان تبدیل خواهد شد. این کشور همچنین بزرگترین کشور متقاضی نفت در جهان خواهد بود و بیش از 20 درصد از پنل‌های خورشیدی جهان نیز در هند نصب خواهند شد.
تبدیل شدن هند به بزرگ ترین کشور مصرف کننده انرژی در جهان به این دلیل است که میزان تقاضای انرژی در چین کاهش یافته است. از طرف دیگر هند همچنان تلاش می کند به افراد بیشتری برق رسانی کند.
** هند و خودرو
گسترش روند شهرنشینی در هند به این معنی است که خودرو و تجهیزات بیشتری تولید خواهند شد که این امر به معنی افزایش مصرف سوخت و برق خواهد بود.
از سویی جمعیت نزدیک به 1 میلیارد و دویست میلیونی هند نیاز روز افزونی به حمل ونقل به ویژه خودرو را احساس می کند از همین روی برای تولید حجم بسیار بالای خودرو نیاز روزافزونی به سوخت و واردات سوخت از کشورهای تولیدکننده پیدا خواهد کرد. صنعت خودروسازی هندوستان یکی از بزرگترین بازارهای خودرو در سطح جهان به شمار می‌رود. تاموتورز، ماروتی سوزوکی و هندوستان موتورز سه شرکت بزرگ خودروسازی این کشور محسوب می شوند.
**هند و نفت
بنابراین جایگاه انرژی در اقتصاد هند باعث شده تا شرکت دولتی نفت و گاز (Indian Oil) بزرگترین موسسه تجاری هندوستان شود و به همراه زیرمجموعه‌ها نزدیک به 50 درصد سهم بازار محصولات نفتی، 40 درصد سهم ظرفیت پالایش و تقریبا 70 درصد ظرفیت خط لوله زیرزمینی هندوستان را در اختیار داشته شود. این مجموعه نفتی از میان 19 پالایشگاه نفت هندوستان صاحب 10 واحد با ظرفیت پالایش 60 میلیون تن در سال بوده و با داشتن بیش از 17 هزار پایگاه، بزرگترین شبکه جایگاه‌های نفتی در آن کشور را در اختیار دارد.
در حال حاضر کشور ایران با صادرات بیش از 450 هزار بشکه در روز دومین تامین کننده نفت هند پس از عراق است، سومین جایگاه نیز در اختیار عربستان سعودی است.از سویی هند پس از چین دومین مقصد نفت صادراتی ایران است.
**خط لوله صلح
خط لوله صلح نام خط لوله گاز صادراتی ایران به هند و پاکستان بود که براساس تفاهم‌های انجام شده، ایران متعهد شده بود که تا مدت ۲۵ سال، گاز خود را با قیمت توافقی به هند و پاکستان بفروشد. این مسیر اقتصادی‌ترین روش تأمین انرژی شبه قاره هند بود. با تکمیل این طرح، روزانه ۱۵۰ میلیون متر مکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر می‌شد که ۹۰ میلیون متر مکعب آن برای هند و ۶۰ میلیون متر مکعب آن برای پاکستان در نظر گرفته شده بود. اما متاسفانه با دخالت های امریکا پروژه تاپی این وظیفه را بر عهده خواهد گرفت که اجرای خط لوله صلح می توانست روابط دوجانبه را تحکیم بخشد.
**هند و تحریم‌ها
اما این کشور نیز به دنبال حداکثرکردن منافع و بهره‌برداری از این شرایط را دارد به‌طوری‌که در تحریم‌های پیشین ایران و زمانی که تحریم‌های سازمان ملل و غرب مکانیزم‌های معمول پرداخت پول به ایران را در سال 11-2010 مسدود کرده بودند، 55 درصد از پول نفت ایران را در قسط های مشخص پرداخت می کرد و بقیه به روپیه در بانک یوسی اوی کلکته ذخیره می‌شد.
دولت هند با صادرات غذا، دارو و تجهیزات پزشکی از کشور ثالث با استفاده از انباشته ذخیره نفتی ایران در بانک های این کشور نیز موافقت کرد.براساس این روش،کالا ابتدا از کشورهای دیگر وارد هند می شود و پس از کسر ارزش افزوده به مقصد ایران انتقال داده می شود.ایران همچنین از هند درخواست کرد تا ارزش افزوده اعمال شده بر واردات کالا از کشورهای ثالث از پول ذخیره شده درهند از 15 درصد به پنج درصد کاهش دهد.
علاوه بر مراودات نفتی، شرکت‌های چینی از گزینه‌های مهم برای مشارکت در پروژه های اقتصادی به شمار می روند که می توان به توسعه بندر چابهار و توسعه میدان گازی فرزادB اشاره کرد که می‌تواند سود دوجانبه برای طرفین داشته باشد.
با در نظر گرفتن تمام جوانب می‌توان دریافت که نیاز انرژی هند و نیاز درآمدی ایران توانسته مخرج مشترک روابط اقتصادی دو کشور باشد اما همان‌طور که ذکر شد، قدرت اقتصادی امریکا می‌تواند بر این روابط سایه افکند.بنابراین این جایگاه باعث شده تا هند نقش مهمی در نزاع سیاسی-اقتصادی ایران و امریکا داشته باشد و هر کدام از طرفین سعی کنند تا این کشور را همسو با مواضع خود کنند.
