نشریه آمریکایی هیل با انتشار گزارشی در پایگاه اینترنتی خود به بررسی چشم‌انداز آینده برجام پس از خروج آمریکا از این توافق پرداخت.
در گزارش هیل آمده است برای دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، 15 ماه طول کشید تا در نهایت ماشه را بر روی بزرگترین دستاورد باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین آمریکا، بکشد. ترامپ هشتم ماه مه، چند روز پیش از پایان ضرب‌الاجل تعیین شده، اعلام کرد آمریکا را از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج می کند. رئیس جمهور آمریکا همچنین از بازگرداندن همه تحریم‌های ایران که پس از امضای این توافق تعلیق شده بودند، خبر داد. در ادامه گزارش آمده است بازگرداندن این تحریم ها چندین ماه به طول خواهد کشید؛ اما برای خوش بینی درباره اینکه تصمیم ترامپ (برای خروج از برجام) بر روی برنامه هسته ای ایران و یا اقدامات این کشور در منطقه خاورمیانه تأثیری خواهد داشت، دلیل چندان زیادی وجود ندارد.
این گزارش می افزاید ترامپ اصرار دارد که در مقایسه با اوباما و رؤسای جمهور پیشین آمریکا، می تواند به توافقاتی بهتر (در سطح جهانی) دست یابد. اما درباره اقدام ترامپ در قبال برجام باید گفت او قصد دارد توافقی را که حاصل مشارکت چندجانبه است، دور بیاندازد. به جز بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و همچنین ولیعهد امارات، کس دیگری از این تصمیم غیرمسئولانه ترامپ حمایت نکرده است.
نگارنده مطلب در ادامه می افزاید متاسفانه تصمیم ترامپ برای خروج از برجام در راستای غریزه «تنها آمریکا» وی است. ترامپ یکی پس از دیگری، از توافقات بین المللی که برای دستیابی به آنها تلاش زیادی شده است، خارج می شود؛ توافقاتی مثل پیمان آب و هوایی پاریس و شراکت ترنس-پسیفیک (پیمان تجاری اقیانوس آرام). این در حالی است که او بدون پیشنهاد هیچ جایگزینی از این توافق‌ها خارج شده است. به نظر می رسد رویای ترامپ درباره آمریکایی «باعظمت» تنها در حوزه نظامی و ساخت دیوارهای حائل –چه از نظر فیزیکی (ساخت دیواری مرزی با مکزیک) و چه از نظر اقتصادی (وضع تحریم ها علیه دیگر کشورها و یا افزایش تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای وارداتی به آمریکا)– خلاصه شده باشد.
اعلام رسمی خروج آمریکا از برجام پس از سفرهای بی‌نتیجه سران کشورهای فرانسه، آلمان و انگلیس به واشنگتن برای منصرف کردن ترامپ از این تصمیم صورت گرفت که باعث تضعیف بیش از پیش روابط میان آمریکا و اتحادیه اروپا خواهد شد؛ روابطی که پیش تر به دلیل اختلافات بر سر توافق آب و هوایی پاریس، روابط تجاری و بودجه دفاعی کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به تیرگی گراییده بود. بروکسل و سه کشور اورپایی آلمان، فرانسه و ایتالیا وعده داده اند که به مفاد برجام متعهد باقی خواهند ماند و از طریق پیگیری راهکارهای قانونی با تحریم های ثانویه آمریکا علیه ایران که از مشروعیت و الزام بین المللی برخوردار نیستند، مقابله خواهند کرد.
در ادامه گزارش آمده است اقدام ترامپ در قبال برجام بر گفتگوهای آتی میان ترامپ و کیم جونگ-اون، (رهبر) کره شمالی، تأثیر خواهد گذاشت. کارشناسان معتقدند کیم جونگ-اون احتمالا درخصوص خواسته های خود در قبال محدودسازی برنامه پیشرفته تسلیحات هسته ای این کشور با سختگیری بیشتری برخورد خواهد کرد. همین موضوع ممکن است سرنوشت این مذاکرات را آنهم در فضای مأیوس کننده دیپلماسی این روزهای آمریکا، به خطر بیاندازد.
نگارنده مطلب در ادامه می افزاید تصمیم ترامپ برای خارج کردن آمریکا از برجام نقطه پایانی بر مرحله‌ای کوتاه از همکاری میان تهران و واشنگتن پس از چندین دهه فرصت های از دست رفته برای بهبود روابط بود. نگارنده مطلب با اشاره به اینکه حسن روحانی و محمد جواد ظریف، رئیس جمهوری و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، به سبب مذاکرات هسته‌ای که منجر به امضای برجام شد، اکنون از نظر سیاسی در داخل ایران تحت فشار قرار دارند، افزود وی (نگارنده مطلب) پیش تر از تهران خواسته است که به تعهدات خود در قبال این توافق پایبند باشند، زیرا احتمال تغییرات ساختاری در واشنگتن (چه از طریق انتخابات، چه از روش های قانونی) که به پایان دوران ریاست جمهوری ترامپ منتهی شود، وجود دارد. با این حال نگارنده مطلب اذعان می کند برای ایران پایبندی به برجام در حالی که واشنگتن نخستین طرف ناقض این توافق بود و مشاوران ترامپ اکنون آشکارا برای تغییر خشونت‌آمیز نظام ایران تلاش می کنند، بسیار مشکل است.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است پیامدهای منفی احتمالی دیگری برای خروج آمریکا از برجام وجود دارد؛ از قبیل افزایش بهای جهانی نفت و تشدید تنش ها در منطقه خاورمیانه. این گزارش می افزاید نفوذ ایران در منطقه نه تنها کاهش نیافته است، بلکه با توجه به نتایج انتخابات پارلمانی لبنان و احتمالا عراق می توان گفت نفوذ تهران در این دو کشور رو به افزایش است. تشدید تنش‌ها میان ایران و اسرائیل یکی دیگر از تبعات احتمالی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 است.
این گزارش می افزاید از لحاظ منفعت اقتصادی، چین، بزرگترین شریک تجاری ایران، برنده اصلی اقدام ترامپ خواهد بود. ایران همچنین ممکن است همکاری های امنیتی خود را با روسیه افزایش دهد. در ادامه این مطلب با طرح ادعاهای بی اساس درباره کشورمان آمده است البته ایران هم در لغو برجام بی تقصیر نیست. علی رغم پایبندی کامل ایران به مفاد برجام، اقدامات این کشور در منطقه و بازداشت (جاسوس های) دوتابعیتی نیز در این باره بی تأثیر نبوده است. اگر چه باید گفت کنگره آمریکا نیز در تضعیف این توافق نقش داشته است. کنگره با تصویب قانونی، شهروندان اروپایی را که به طور معمول برای ورود به آمریکا نیازی به روادید ندارند، ملزم کرد در صورتی که پیش تر به ایران سفر کرده باشند، قبل از ورود به آمریکا به دریافت ویزای این کشور اقدام کنند. این قانون مصوب کنگره نخستین اقدام آمریکا در نقض مفاد برجام بود؛ زیرا، این قانون بر سر راه مبادلات تجاری (کشورهای دیگر) با ایران که طبق توافق هسته ای سال 2015 مجاز شمرده شده بود، ایجاد مانع می کند.
دولت ترامپ نیز موانع فراوانی بر سر راه اجرای برجام ایجاد کرد؛ از نخستین فرمان ضدمهاجرتی ترامپ که بیش از همه شهروندان ایرانی را هدف قرار می داد، تا تلاش های این کشور برای منصرف کردن شرکت های خارجی از تجارت با ایران و سرمایه گذاری در این کشور. همچنین تهدیدات مکرر ترامپ برای خروج از برجام باعث خودداری شرکت های خارجی از سرمایه گذاری در ایران و کاهش ارزش پول این کشور شد. قرارداهای بزرگی همانند قرارداد 18 میلیارد دلاری فروش هواپیمای مسافربری بوئینگ به ایران اکنون و پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای رسماً ملغی شده است.
نگارنده در پایان این گزارش می افزاید: در هفته های پیش از اعلام تصمیم ترامپ درباره برجام، مقامات ایرانی از این توافق به عنوان تجربه‌ای شکست‌خورده در عرصه دیپلماسی یاد می کردند. زمانی که نگارنده مطلب از ظریف در جریان سفر اخیرش به نیویورک، پرسید آیا از انجام گفتگوها با مقامات آمریکایی ناامید شده است، او گفت من از دیپلماسی ناامید نشده‌ام؛ زیرا دیپلماسی را برتر از ابزار دیگر می دانم. هرگز نمی گویم هرگز. با این حال، در حال حاضر سخت است که مسیر سازنده ای را در پیش رو تجسم کنیم.
