وبگاه شبکه خبری «بلومبرگ» در گزارشی روز سه‌شنبه به بررسی نقش یکی از میلیاردرهای «دره سیلیکون» که از حامیان «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا است در مباحث پیرامون راستی‌آزمایی از توافق هستهای ایران پرداخته است.
بلومبرگ از «پیتر ثیل» به عنوان «بازیگری نامتعارف» در مباحثات بر سر برجام یاد کرده و به نقل از مقام‌های آگاه نوشته شرکت تحت امر او به نام «فناوری‌های پالانتیر» از نقشی محوری در راستی‌آزمایی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از پایبندی ایران به تعهداتش در «برجام» برخوردار است.
ایران و پنج کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (آمریکا، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) به علاوه آلمان در تیرماه سال 1394 به توافقی دست یافتند که قرار است در ازای ایجاد محدودیت در بخش‌هایی از فعالیت‌های هستهای ایران، همه تحریم‌های بین‌المللی و یکجانبه مرتبط با برنامه هستهای ایران را رفع کند.
این توافق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به عنوان تنها نهاد فنی و مسئول بین المللی برای نظارت بر اجرای تعهدات هستهای ایران در برجام به رسمیت می‌شناسد.
بلومبرگ نوشته شرکت «پالانتیر» چند سال گذشته را صرف توسعه یکی از نرم‌افزارهای خود کرده که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آنها برای انجام ماموریت‌های خودشان استفاده می‌کنند.
اسناد آژانس نشان می‌دهند این نرم‌افزار که از روشی موسوم به «نظارت پیشبینیمحور»* برای تحلیل داده‌ها استفاده می‌کند یکی از ستون‌های پروژه 50 میلیون دلاری آژانس، موسوم به «نوسازی فناوری اطلاعات پادمانی آژانس» (MOSAIC) است که با تبدیل کردن دیتابیس‌های متشکل از اطلاعات محرمانه به نقشه، به بازرسان برای ترسیم نمادهای تصویری از روابط میان افراد، اماکن و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های هستهای کمک می‌کند.
بلومبرگ نوشته شرکت «پالانتیر» که «ثیل» و شریکانش با حمایت مالی سیا آن را پایه‌گذاری کرده‌اند ابزار ترجیحی کارشناسان برای ارزیابی اسناد ادعایی رژیم صهیونیستی از «تلاش‌های مخفیانه ایران برای ساخت بمب» است.
«بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی شامگاه دوشنبه با راه‌اندازی یک نمایش تبلیغاتی جدید علیه ایران زونکن‌ها و لوح‌های فشرده‌ای را نشان داد که به ادعای او «اسناد و مدارک» مربوط به تلاش ایران برای ساخت سلاح‌های اتمی هستند.
در حالی که بسیاری از کارشناسان گفته‌اند اسناد ادعایی نتانیاهو تکرار همان ادعاهایی است که آمریکایی‌ها در گذشته تحت عنوان «ابعاد احتمالی نظامی در برنامه هستهای ایران» مطرح کرده بودند و پرونده آن همزمان با مذاکرات برجام مختومه اعلام شد، برخی از طرف‌ها خواستار بررسی آن اسناد توسط آژانس شده‌اند.
دیپلمات‌ها و مقام‌های بین‌المللی می‌گویند نقش «پلانتیر» در آژانس از زمانی زیر ذره‌بین قرار گرفته که این شرکت در ماه مارس استفاده نادرست یک کارگر از داده‌های فیسبوک را افشا کرد.
ارتباطات شخصی «ثیل» با «ترامپ» موضوعی است که باعث می‌شود مسئله مستقل بودن یا نبودن «پلانتیر» زیر سوال قرار بگیرد.
«ثیل» که یکی از بنیان‌گذاران «PayPal» و از سرمایه‌گذاران اولیه فیسبوک است روز 4 آوریل، تنها ساعاتی بعد از آنکه ترامپ با نتانیاهو درباره ایران صحبت کرد، در کاخ سفید با ترامپ و «سافرا کاتز»، یکی از مدیران شرکت «اورکل» که متولد فلسطین اشغالی است شام خورد.
«لیندسی والترز»، سخنگوی کاخ سفید از اظهارنظر درباره اینکه طرفین در این ضیافت شام درباره چه گفت‌وگو کرده‌اند خودداری کرد. یک سخنگوی آژانس هم گفت که برنامه داده‌کاوی این نهاد بین‌المللی در «فضایی ایمن» و در چارچوب قانونی ادامه دارند.
«نرم‌افزار» شرکت «پلانتیر» به آژانس اجازه می‌دهد اقدام به برنامه‌ریزی و توجیه بازرسی‌‌های سرزده بکنند. این بازرسی‌ها از زمان اجرایی شدن برجام در سال 2016 به 60 مورد رسیده‌اند. میزان اطلاعات در دسترس برای بازرسان که پلانتیر قادر به پردازش آنها است ظرف 3 سال گذشته تا 30 برابر افزایش پیدا کرده و به 400 میلیون «شی دیجیتال» در سراسر جهان، شامل فیدهای شبکه‌های اجتماعی و تصاویر ماهواره‌ای از داخل ایران، رسیده است.
این نوع ارتقاء توانایی‌های پژوهشی که قاعدتاً با توافق هستهای ایران ارتباط دارند موجب ایجاد نگرانی‌هایی شده‌اند مبنی بر اینکه آژانس ممکن است پا را از مرز بین نظارت‌های هستهای فراتر گذاشته به سمت گردآوری اطلاعات حرکت کند.
در گذشته، بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیشتر مانندحسابداران آژانس کار می‌کردند و مأموریتشان ردیابی مواد شکاف‌پذیر برای اطمینان از عدم انحراف آنها به سمت مصارف تسلیحاتی بود. اما روش‌های جدید بازرسی- از روش‌های تحلیل پلانتیر گرفته تا طیف‌سنجی‌های جرمی- اکنون آنها را به کارآگاهان سایبری تبدیل کرده است.
نماینده روسیه در مسائل منع اشاعه ماه گذشته گفت که قدرت‌های روزافزون آژانس تنها زمانی موجه است که نظام پادمانی آن عینی، غیرسیاسی، از لحاظ فنی موثق و برای اعضا، روشن باشند.
سایر کشورها هم از گسترش ابزارهای پایش آژانس نگران هستند. کشورهای جنبش عدم تعهد که برزیل و هند عضو آن هستند گفته «صداقت و اعتبار» آژانس به خطر افتاده است.
موضوع دیگری که باعث نگرانی است این است که «تحلیل‌های پیشبینیمحور» پالانیتر ممکن است باعث تولید اطلاعات نادرست شود.
پانوشت:
*«نظارت‌های پیشبینیمحور» اصطلاحی است که به استفاده نهادهای مجری قانون از روش‌های ریاضیاتی و مبتی بر پیش‌بینی برای شناسایی فعالیت‌های مجرمانه احتمالی استفاده می‌کند.
