حجت السلام حسن روحانی هفته گذشته سفری سه روز به هندوستان داشت. نکته مهم در این سفر این بود که رئیس جمهور سفر خود را نه از پایتخت که از شهر «حیدرآباد» آغاز کرد و حدودا ۲ روز از مدت سفر را در این شهر گذراند. دلیل این امر را باید در سابقه ۵۰۰ ساله ایرانیان در حیدرآباد و نیز سبقه و زمینه اسلامی این شهر جستجو کرد. حیدرآباد پایتخت ایالت تلنگانا و ششمین شهر بزرگ هند است. این شهر اکنون حدود ۸ میلیون نفر جمعیت دارد که ۳۵_ ۴۰ درصد آنها مسلمان و نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر شیعه هستند.
حیدر آباد حدود ۵۰۰ سال پیش به دستور محمد قلی قطب شاه (ایرانی اهل همدان) از سلسله شیعه مذهب قطب شاهیان(این سلسله همزمان با پادشاهی اسماعیل اول صفوی تاسیس شد) بنا نهاده شد. سلسله قطب شاهیان حدود ۲۰۰ سال (۱۵۱۸-۱۶۷۸) بر این شهر حکومت کردند.
قطب شاهیان روابط نزدیکی با سلاطین صفوی داشته و وزرا و مقامات خود را اغلب از میان ایرانیان مهاجر که شخصیت های علمی و فرهنگی بودند، بر میگزیدند. مقام میرجملگی و پیشوایی یا وزارت اعظم و نیز دبیری و منصب سرخیلی که نیابت وزیر اعظم شمرده می شد، اغلب در اختیار ایرانیان حیدرآباد و گلکنده بود. از جمله این رجال می توان از شاه میرزای اصفهانی طباطبایی، وزیر ابراهیم قلی قطب شاه و نیز میرمحمد مؤمن استرآبادی، وزیر معروف محمدقلی قطب شاه و همچنین میرزا محمد سعید میرجمله، وزیر مقتدر عبدالله قطب شاه نام برد.
در حیدرآباد، مراکز مهمی برای تدریس زبان فارسی تأسیس شد. در این هنگام، زبان فارسی، زبان رسمی منطقه دکن بود و تمامی نامه ها و فرمان های حکومتی به زبان فارسی نوشته می شد. در بالای اکثر بناها و عمارت های تاریخی ساخته شده در این دوره، کتیبه های فارسی قرار دارد. اکثر پادشاهان قطب شاهی نیز خود، اهل شعر و ادب بوده و به همین خاطر علمای اسلامی، شعرا و اهل ادب در آن عصر در دربار پادشاهان قطب شاهی، جایگاه ویژه ای داشتند.
همین موضوع موجب شده بود که شهر حیدرآباد، به عنوان مرکز فرهنگی اسلامی در جنوب هند، دارای بزرگ ترین کتابخانه های کتب خطی فارسی و عربی شود. همچنین آداب و رسوم ایرانی که در جشن ها و سوگواری ها مرسوم است، در فرهنگ مردم منطقه دکن وارد و مرسوم شده بود. تبعیت قطب شاهیان از مذهب تشیع به عنوان مذهب رسمی سبب شد که آداب و رسوم شیعه ، از جمله اعیاد و نیز عزاداری حضرت سیدالشهدا(ع ) در دکن رواج یابد.
در شهر حیدرآباد ۱۱ هزار عاشورخانه وجود دارد که ۵ هزار از آنها در اختیار شیعیان و ۶ هزار آن در اختیار اهل سنت است. تاسیس این عاشورخانه‌ها به زمان سلطان ابراهیم قطب شاه یعنی سال ۱۵۷۸ م برمی‌گردد که سنت برگزاری مراسم اربعین علی و عزاداری شیعیان در حیدرآباد مرسوم شد. در این زمان عاشورخانه‌های متعددی تاسیس شد تا در آنها مردم در ایام محرم به عزاداری بپردازند. یکی ازعاشورخانه‌های مهم که در بخش قدیم شهر حیدرآباد واقع شده عاشورخانه پادشاهی است.
پیشینه ۵۰۰ ساله حضور ایرانیان در این منطقه، عامل مهمی در ایجاد تحولات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در جنوب هند شده؛ به طوری که واگویی تاریخ این شهر بدون در نظر گرفتن نقش ایرانیان و پادشاهان مسلمان و شیعه مذهب ایرانی در این منطقه ناقص است. اثرات این حضور تاریخی را می‌توان در معماری، زبان، فرهنگ، هنر و دیگر ابعاد زندگی مردم جنوب هند به خوبی مشاهده کرد.
در حال حاضر نیز حدود ۳۰۰ خانوار ایرانی که عمدتا یزدی الاصل هستند در این شهر اقامت دارند و مراسم مذهبی خود را در مکانی به نام دربار حسینی به جای می آورند. عده ای بعد از گذشت چند نسل و آمیزشهای قومی، هنوز به زبان مادری پایبندند و با لهجه غلیظ یزدی صحبت می کنند. در عین حال کم نیستند نسل جوانی که به زبان مادری کم لطف بوده و نه تنها قادر به تکلم به زبان فارسی نیستند بلکه از فهم آن نیز عاجزند. لاجرم بخش کمی از سخنرانی ها و مراسمات به زبان فارسی و بخش اعظم آن به زبان اردو برگزار می شود.
اغلب ایرانیان این شهر در امر تهیه و توزیع غذا فعالیت می کنند. «رستوران سروی» و «مجموعه رستورانهای زنجیره ای پارادایز» در بین نمونه های مشابه ممتاز و شاخص هستند.
بخش قدیمی شهر خصوصا در حاشیه رود موسی ظاهری کاملا اسلامی دارد. مسلمانان در این شهر احساس غربت نمی کنند و در شهر زنان با چادرها و برقع های سیاه در حالیکه چهره‌هایشان را پوشانیده‌اند، دیده می‌شوند. بناهای عظیم با معماری اسلامی ایرانی، مساجد و زنان محجبه، نشان‌دهنده فرهنگ اسلامی در این شهر است.
این شهر به جهات مختلف سیاسی، فرهنگی، تاریخی، علمی و اقتصادی از شهرهای مهم هند و یکی از قطب‌های اقتصادی، سیاسی در جنوب این کشور به شمار می رود. دولت ایالت تلنگانا قصد دارد حیدر آباد را به عنوان یکی از مقاصد سرمایه گذاری در فناوری های نوین و IT در سطح جهان معرفی و دفاتر شرکتهای بزرگ نظیر گوگل، آمازون و فیس بوک را تشویق به انتقال پایگاه های پژوهشی و توسعه ای خود به این شهر کنند. کارشناسان آینده روشنی را در زمینه IT برای این شهر پیش بینی می کنند.
