مهدی سنایی سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه به مناسبت سی و نهمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری راسیا سودنیا به تشریح روابط دوجانبه پرداخت.
مشروح این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:
نظر شما در خصوص سطح همکاری‌های ایران و روسیه در حال حاضر چیست؟ آیا می‌توان گفت که سال گذشته 2017، سالی جهشی از نظر توسعه همکاری‌های راهبردی تهران و مسکو بوده است؟
سنایی: در مجموع همکاری‌ها بین ایران و روسیه همه‌جانبه هست و عوامل فعالی را در خود دارد که در روابط بین دولتی وجود دارند. به نظر من روابط سیاسی ما به صورت عالی توسعه پیدا می‌کند، همچنین همکاری‌های ما در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی به خوبی توسعه می‌یابد. اگر در خصوص روابط منطقه‌ای صحبت کنیم مایلم به این نکته اشاره کنم که هر دو کشور تقریبا بر تروریسم در سوریه پیروز شده‌اند. ما در چارچوب آستانه با هم همکاری می‌کردیم و مناطق کاهش تنش را ایجاد کردیم که خود دستاوردی بزرگ بود.
سال گذشته دو بار رئیس‌جمهور ما به روسیه سفر کرد، یک‌بار آقای پوتین به ایران سفر کرد، وزرای امور خارجه ما بارها با هم ملاقات کردند و تماس‌های تلفنی زیادی بین مقامات مسئول دو کشور برقرار شد. سال گذشته حجم بالایی از تبادل هیأت‌ها را داشتیم، حتی رئیس مجلس ایران دو بار به روسیه سفر کرد، به همین دلیل سال 2017 را می‌توان سالی بی بدلیل در روابط دوجانبه خود بنامیم.
اما روابط اقتصادی و تجاری از دیدگاه من با سرعتی متوسط رشد می‌کند و در سال گذشته این روابط بدتر از سال مشابه قبل از آن رشد داشت. در سال 2016 میران تبادل کالا بین دو کشور 70 درصد رشد داشت که البته این دربرگیرنده همکاری‌های فنی و نظامی نیست. این در حالی است که تمامی کارهایی که دیپلماسی اقتصادی می‌بایست انجام دهد، صورت گرفته است. تمامی اسناد مورد نیاز به امضا رسیده‌اند، در این حوزه تمامی موارد ضروری ایجاد شده‌اند. همچنین پروژه‌های دولتی فراوانی وجود دارند که در انتظار اجرایی شدن هستند. علت آن‌هم کندی و بوروکراسی اداری است که در کشورهای ما وجود دارد. از طرف دیگر علت آن می‌تواند در ضعیف بودن حضور بخش خصوصی ما و ضعف تعامل بخش خصوصی دو کشور باشد که باید فعالانه وارد میدان شوند.
امیدوارم که اجرایی سازی پروژه‌های دولتی که شروع شده‌اند و نیز فعالیت بخش خصوص ما عاملی شوند که در آینده شاهد توسعه روابط باشیم. در مجموع مقامات رسمی ما در ملاقات‌هایشان از روند توسعه روابط ابراز رضایت می‌کنند و معتقدند که توسعه روابط ایران و روسیه زمینه‌ساز صلح و ثبات در منطقه است.
آیا همایش اقتصادی سنت پترزبورگ امکان خوبی برای توسعه روابط هست. آیا هیأت ایرانی در همایش امسال حضور خواهد یافت؟
سنایی: ایران در دو سال گذشته در همایش اقتصادی سنت پترزبورگ حضور داشته است آن هم در سطح عالی. فکر می‌کنم که ایران امسال نیز در این همایش حضور خواهد یافت و ما دعوت‌نامه حضور را دریافت کرده‌ایم.
همچنین اضافه می‌کنم که ما چنین ایده‌ای داریم که با همکاری وزارت توسعه اقتصادی همایش اقتصادی جنوب را آغاز کرده و آن را در یکی از شهرهای جنوبی روسیه برگزار کنیم. این همایش می‌تواند روسیه را با ایران و کشورهای خلیج‌فارس، هند و ترکیه متحد کند. ما این طرح را مطرح کرده و در حال کار بر روی آن هستیم.
آیا این همایش امسال برگزار می‌شود؟
سنایی: نه فکر نمی‌کنم. ما فعلاً روی برگزاری همایش ایران و روسیه که می‌تواند در نیمه اول امسال برگزار شود کار می‌کنیم و امیدوارم که این همایش بتواند بنیانی برای برگزاری همایش بین‌المللی شود.
با توجه به عملیات ترکیه در شمال سوریه، آیا این عملیات مزاحم حل مسئله سوریه نخواهد شد؟ موضع ایران چیست؟
سنایی: علاقه‌مندم بگویم که کنگره گفتگوی ملی سوریه که در شهر سوچی برگزار شد، همایشی قابل توجه بود. در این کنگره نمایندگانی از احزاب، اقوام، مذاهب مختلف حضور داشتند و به نظر من این قدمی بزرگ در مسیر حل و فصل سیاسی بحران سوریه است و این در شرایطی است که ما شاهدیم که اجلاس ژنو حرکت خاصی را صورت نداد. به همین دلیل توافق‌هایی که در جریان این کنگره به دست آمد و اسنادی که تایید شد بسیار با اهمیت است.
روند آستانه اهدافی را داشت، این اهداف شامل این می‌شدند که در چارچوب روند آستانه ما مناطق کاهش تنش را ایجاد کردیم. بعد از آن کنگره سوچی برگزار شد. آنگونه که من تصور می‌کنم در ملاقاتی که در ژنو برگزار می‌شود، دیدگاه واقع‌بینانه‌ای وجود ندارد و طبیعتا به همین دلیل دستاوردهای بزرگی هم وجود ندارد. امیدواریم که تجربه به دست‌آمده با کمک روند آستانه و کنگره سوچی، به حل این مشکل کمک کند.
در خصوص عفرین، جمهوری اسلامی ایران در راستای منشور سازمان ملل متحد و قوانین بین‌المللی خواستار حفظ تمامیت ارضی سوریه بوده و معتقد است که هرگونه اقدامات و حضور نظامی در خاک سوریه می‌بایست با هماهنگی دولت جمهوری عربی سوریه صورت پذیرد.
ایران، روسیه و ترکیه تجربه خوب همکاری در چارچوب روند سه‌جانبه در فرآیند آستانه دارند به همین دلیل اگر سه کشور نگرانی‌هایی هم داشته باشند، بهتر است این نگرانی‌ها را در چارچوب سه‌جانبه آستانه رفع کنند. با توجه به اینکه اقدام نظامی حل و فصل مسئله را سخت‌تر می‌کند.
کار مشترک ایران و روسیه در خصوص سوریه با چه شدتی انجام می‌پذیرد؟
سنایی: می‌بایست تأکید کنم که مشاوره‌هایی که توسط کشورهایمان در خصوص سوریه صورت می‌پذیرد، جدی و با شدت است. وزرای امور خارجه در ماه‌های اخیر چندین ملاقات داشته‌اند، وزرای امور خارجه اتفاقا با هم ملاقات کرده و در خصوص این بحث با هم صحبت کرده‌اند. الکساندر لاورنتیف نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه بارها به ایران سفر کرده و با طرف ایرانی دیدار داشته و در خصوص این مسئله مذاکره کرده است. طرف ایرانی نیز بارها به اینجا سفر کرده و با همکاران روس خود در این خصوص مذاکره کرده است. به همین دلیل من معتقدم که دستاوردهایی که ما در سال گذشته به دست آوردیم، حاصل همکاری‌های نزدیک و دائمی بین مسئولان سیاسی و نظامی دو کشور است. اخیرا هم نشست چهارجانبه‌ای بین ایران، روسیه، سوریه و عراق در بغداد برگزار شد.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا بارها با اشاره به اینکه اگر برجام بازنگری نشود، ایالات متحده از برجام خارج خواهد شد و خواستار بازنگری در توافق هسته‌ای است. ایران درخواست‌های وی از سایر طرفین توافق را چگونه ارزیابی می‌کند؟
سنایی: برنامه جامع اقدامات مشترک (برجام) یک موافقتنامه بین‌المللی است. این یک موافقتنامه دوجانبه نیست. من مایلم بر جنبه بین‌المللی آن تأکید کنم و برای اینکه این موافقتنامه به دست آید زمان زیادی صرف شده است. برجام حاصل پروسه طولانی مذاکرات بین ایران و قدرت‌های بزرگ، بین ایران و اعضای ثابت شورای امنیت سازمان ملل متحد است و اگر برجام را زیر سؤال ببرد، این در درجه اول نشان می‌دهد که متأسفانه آمریکایی‌ها در حل و فصل مسائل مختلف مجدد باز هم دنباله‌رو دیدگاه یکجانبه هستند که البته دستاوردی هم به همراه ندارد؛ و ثانیه البته که این تجربه بدی است و همان‌طور که وزیر خارجه روسیه سرگئی لاوروف اذعان کرد، اگر برجام را زیر سؤال برد، پس به چه روش حل و فصلی برای حل مسائل مختلف می‌توان اعتماد کرد؟
اگر رئیس‌جمهور یکی از کشورها تغییر کند و در این راستای این تغییر توافقات موجود نیز تغییر کند، در نتیجه سنگ روی سنگ بند نخواهد شد. البته ایران سعی خواهد کرد با روسیه و چین همکاری کند و همچنین با کشورهای اروپایی و تلاش خواهد کرد که برجام را حفظ کند. حتی اگر برجام نقض شود، البته که ایران نیز سناریوهای خود را خواهد داشت. من می‌بایست اضافه کنم که در عین حال مقامات رسمی ایرانی همواره قدردان همکاران روس خود بابت موضع بسیار صحیح و عادلانه‌شان در خصوص برجام هستند.
این سناریوها کدم‌اند؟ بیانیه‌هایی در ایران اعلام شده که در صورت شکست برجام تهران می‌تواند تعداد سانتریفیوژهایش را تا سطح قبلی افزایش دهد. اگر امریکا دست به اقداماتی بزند، ایران پاسخ خواهد داد؟
سنایی: البته؛ یعنی ایران واکنش نشان خواهد داد و پاسخی مشخص.
و این‌ها با شرکا هماهنگ نخواهند شد، مثل با روسیه؟
سنایی: ما همیشه با روسیه مشورت می‌کنیم و روسیه را در جریان سناریوهای احتمالی خود قرار داده‌ایم.
برگردیم به اقتصاد. چه پروژه‌های مشترکی با روسیه در حوزه نفت و گاز در سال جاری برنامه‌ریزی‌شده است؟ به خصوص پروژه «گاز مایع طبیعی ایران» بین «گازپروم» و ایران در چه سطحی از مذاکرات قرار دارد؟
سنایی: سال گذشته سال خوبی از نظر توسعه ارتباطات دوجانبه در انرژی بود، می‌توان از رشد قابل توجه در این زمینه صحبت کرد. درک مشترکی بین شرکت‌های نفت و گاز روسیه و وزارت نفت ایران به دست آمد. باید تأکید کنم که شش شرکت عمده نفت و گاز روس تفاهم‌نامه‌ای دارند و برخی از آن‌ها تحقیقات خود را ارائه کرده‌اند. امیدواریم که همه این‌ها زمینه‌ساز امضای قراردادهایی در سال 2018 شود. طرف ایرانی معتقد است که برخی از این قراردادها در نیمه اول 2018 وارد مرحله اجرا خواهد شد.
شرکت‌ها در حال بررسی چاه‌های نفت هستند، ولی برخی شرکت‌ها به امضای قرارداد نزدیک‌تر هستند. به عنوان مثال «روس نفت» خوب پیش می‌رود، «گاز پروم» در حال مذاکره جدی در خصوص «گاز مایع طبیعی» است، «زاروبژ نفت» پیش قرارداد را امضا کرده است. «گازپروم نفت» هم تعاملات خوبی با طرف‌های ایرانی دارد. «لوک ایل» نیز در سطح عالی در حال رایزنی با طرف‌های ایرانی است.
قرارداد «گازپروم نفت» در خصوص گاز مایع طبیعی در نیمه اول سال به امضا خواهد رسید؟
سنایی: طرف ایرانی خیلی امیدوار است که این اتفاق بیفتد. مایلیم که شرکت‌های روسی عجله کنند و قراردادهای مرتبط را امضا کنند. چنین شرکت‌هایی مثل «روس نفت»، «گازپروم نفت» پیشرفت آن‌ها با طرف ایرانی بسیار قابل توجه است و من خیلی امیدوارم که در سال 2018 قراردادهایی بین این شرکت‌ها و طرف‌های مرتبط ایرانی به امضا برسد. در خصوص حجم سرمایه‌گذاری‌ها، این مقادیر در قراردادها مشخص خواهند شد.
آیا روسیه در طی سال جاری از ایران و در قالب معامله «نفت در برابر کالا» نفت خریده است؟ در چه حجمی و با چه قیمتی؟
سنایی: اولاً من می‌خواهم توضیحاتی را در این خصوص ارائه بدهم. ما قرارداد «نفت در برابر کالا» نداریم. اسم درست توافقنامه قرارداد خرید نفت است. در آن عنوان شده که 50 درصد درآمدهای به دست آمده از فروش نفت، برای اجرای پروژه‌های مختلف مشترک هزینه خواهد شد. بخش دیگر این پول‌ها به حساب بانک مرکزی ایران واریز خواهد شد و از این منظر سال 2017 سال خوبی بود، زیرا این قرارداد شروع به اجرا شد. من خیلی امیدوارم که در سال 2018 اجرای آن ادامه داشته باشد، زیرا این قرارداد اهمیت ویژه‌ای را داراست؛ زیرا از یک طرف با اجرای آن، همکاری‌های انرژی ما را نزدیک‌تر خواهد کرد و از سوی دیگر به حل یکی از مهم‌ترین مشکلات در روابط ایران و روسیه کمک خواهد کرد، مشکل عدم وجود منابع مالی. اجرای این قرارداد به ایجاد منابع مالی برای اجرای پروژه‌های مشترک کمک خواهد کرد. یکی از اتفاقات خوشایند در سال 2017 اجرا شدن همین قرارداد بود.
همچنین سرمایه‌گذاری غیردولتی پروژه‌ها هم شروع شده است. شرکت «اکسار» چند قرارداد بزرگ را به امضا رسانده است، بانک‌هایی مثل «اکزیم بانک»، «ازبربانک» و «گازپروم بانک» شروع به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک کرده‌اند.
ایران تأثیر معامله «اپک+» را چگونه ارزیابی می‌کند و چقدر کشور از این معامله پول کسب کرده است؟
سنایی: این سؤال را می‌بایست از وزیر نفت بپرسید؛ اما اشاره می‌کنم که در مجموع همکاری کشورهای ما در حوزه نفت در سال 2017 به خوبی اجرا شد. توافقات به دست آمده در چارچوب اپک+ منافعی را هم برای ایران داشت و هم برای روسیه. این تجربه خوبی هم برای مسکو و هم برای تهران بود که منابع مالی اصلی خود را از فروش نفت به دست می‌آورند و این تجربه خوبی از همکاری سه‌جانبه غیرمستقیم بین ایران، روسیه و عربستان سعودی بود که نتایج خوبی به همراه داشت.
قبلاً ایران از علاقه‌مندی به خریداری هواپیماهای روسی SSJ-100 صحبت کرده بود و بخصوص اینکه توافقاتی در خصوص خرید 12 هواپیما وجود دارد. تحویل اولین هواپیماها از این سری در چه زمانی انتظار می‌رود؟
سنایی: اراده قوی از سوی ایران برای خرید سوپر جت وجود دارد، اما شرکت روسی طرف قرارداد توافقات را اجرا نمی‌کند. آن‌ها می‌گویند که باید برخی مجوزها را دریافت کنند که نمی‌توانند بدون آن‌ها تحویل بدهند.
یعنی ایران آماده دریافت این هواپیماها است؟
سنایی: ایران کاملا آماده است. شرکت‌های متعددی از ایران می‌خواهند و آماده هستند که SSJ-100 را خریداری کنند. در این خصوص باید بیشتر صحبت کرد. چون دائم می‌گویند که ایران تصمیمی برای خرید SSJ-100 ندارد، اما ایران می‌خواهد این هواپیماها را بخرد و این طرف روس است که نمی‌تواند این هواپیماها را پیشنهاد کند. آن‌ها اشاره می‌کنند به اینکه در هواپیماها برخی قطعات وجود دارد که توسط ایالات متحده ساخته شده‌اند و برای این کار لازم است مجوزهایی توسط OFAC صادر شود و فعلاً آن‌ها منتظر این مجوزها هستند؛ اما شرکت‌های ایرانی خیلی منتظرند که این مشکل حل شود؛ زیرا شرکت‌های ایرانی از «سوپرجت» خوششان آمده است.
سرژ سرکیسیان، رئیس‌جمهور ارمنستان در نوامبر 2017 به ریانووستی اعلام کرد که توافقنامه منطقه آزاد تجاری بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران در ماه‌های آتی به امضا خواهد رسید. مراسم امضا این توافقنامه چه زمانی برگزار خواهد شد؟
سنایی: می‌خواهم تأکید کنم که پروسه مثبت و مذاکرات به خوبی در حال انجام است. فهرستی از اقلام وجود دارد که می‌بایست بین ایران و سازمان اقتصادی اوراسیایی تایید شود. فهرست نهایی شده و الان رایزنی‌های بسیار جدی در جریان است. مذاکرات بین وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیایی ورونیکا الگوونا نیکیشینا و افراد مسئول ذیربط در ایران. نیکیشینا و مسئولان ایرانی بارها در جاهای مختلف ملاقات کرده‌اند و مذاکرات در این زمینه را انجام می‌دهند و در مجموع می‌بایست بگویم که پروسه مثبت است و کمیسیون اقتصادی اوراسیایی نظر بسیار مثبتی نسبت به مذاکرات دارد و گفته شده که بعد از ویتنام که توافقات لازم با آن امضا شده است، سریع‌ترین مذاکرات با ایران در جریان است. ما خیلی امیدواریم که در سال 2018 این مذاکرات به امضای توافقات لازم در خصوص همکاری اتحادیه اقتصادی اوراسیایی و ایران منتهی شود.
البته که پروسه بسیار سخت است. چرا؟ از آنجایی‌که هر توافقی می‌بایست بین ایران و هر یک از پنج عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیایی تایید شود. به این دلیل این پروسه بسیار سخت است ولی به پیش می‌رود. ما امیدواریم که در سال 2018 این توافقنامه به امضا برسد.
یک مسئله دیگر نیز در خصوص اتحادیه اقتصادی اوراسیایی وجود دارد و روسیه و قزاقستان به حل آن علاقه‌مندند و آن مسئله گندم است. در حال حاضر مذاکرات جداگانه‌ای بین ایران، روسیه و قزاقستان در این خصوص در جریان است. قطعاً در این زمینه توافقات جداگانه‌ای لازم است. در مجموع فکر می‌کنم بخش اعظم کار نهایی شده است. جزییاتی باقی مانده که امیدوارم آن‌ها نیز در آینده نزدیک حل و فصل شود. همین روزها شرکت‌های ایرانی در حال مذاکره با طرف‌های روس در مسکو برای حل این مسئله هستند.
و یک مسئله دیگر که با روسیه حل شده ولی مذاکرات با طرف بلاروسی در این زمینه جریان است، بحث خرید گوشت است. ما با روسیه این مسئله را حل کردیم و مذاکرات و مشورت‌های لازم با طرف بلاروسی در جریان است. بحث دیگری که در جریان است مسئله صادرات سیمان ایران به روسیه است. شما می‌دانید سیمان بخش بزرگی از اقلام صادراتی ایران است. ورود سیمان ایران به روسیه ممنوع شده و این‌یکی از مواردی است که در مورد آن بحث می‌شود. در مجموع می‌خواهم تأکید کنم که بخش عمده این مسائل حل شده است و باید منتظر ماند که تمامی مسائل حل شوند و بعد از آن ما منتظر امضای موافقتنامه خواهیم بود.
شما در خصوص قزاقستان و روسیه و در مورد گندم صحبت کردید. آیا خریدی در سال جاری صورت خواهد گرفت و یا اینکه آن‌ها در جریان هستند؟
سنایی: می‌دانید این سؤال خیلی سختی است. در کل لازم به ذکر است که در طی دو سال گذشته ایران به خودکفایی در تأمین گندم رسیده است و دیگر گندم وارد نمی‌کند. ولی مذاکرات در این خصوص بین ایران و روسیه و قزاقستان برای یافتن مکانیسمی که به وسیله آن گندم این دو کشور از طریق خاک ایران به کشورهای دیگر صادر شود، در جریان است.
آیا ایران به در دسترس بودن سیستم کارت «میر» در خاک خود علاقه‌مند است؟ بر مبنای ارزیابی‌های شما چه زمانی روس‌ها خواهند توانست با کارت‌های «میر» در ایران پرداخت کنند؟
سنایی: مسئله مربوط به استفاده از کارت‌های روسی میر برای ایران بسیار مهم و حساس است. همکاران روس ما می‌گفتند که این کارت‌ها از ابتدای 2018 صادر و استفاده خواهد شد. ما امیدواریم این پروسه به زودی شروع به کار کند و در ایران بتوانند از این کارت‌ها استفاده کنند با توجه به اینکه موافقت کلی در این خصوص به دست آمده است. بانک مرکزی ایران بسیار علاقه‌مند است که هر چه سریع‌تر استفاده از این کارت در سطح کشور را راه‌اندازی کند.
چنین علاقه‌مندی بالایی به دو دلیل است. اولا این اولین قدم در مسیر اجرایی سازی برنامه‌های مشترک در حوزه محاسبات با ارزهای رایج دو کشور است. دلیل دوم افزایش تعداد گردشگران ایرانی که به روسیه سفر می‌کنند است که تعداد آن‌ها حدود 100 هزار نفر است. امسال در کشور شما جام جهانی فوتبال هم برگزار خواهد شد که به همین دلیل تعداد گردشگران هم افزایش خواهد داشت. به همین دلیل ما خیلی امیدواریم که تا آن زمان شاهد آن باشیم که دو کشور این سیستم را راه‌اندازی کرده باشند. ایران برای این امر آماده است و ما در این خصوص از اکتبر 2017 صحبت می‌کنیم. ما منتظر قدم‌های طرف روس هستیم. ولی فعلاً در مسکو اعلام می‌کنند که یکسری مسائل فنی حل نشده باقی مانده و آن‌ها مشغول رفع کردن این مسائل هستند. من امیدوارم که این مسائل فنی هر چه سریع‌تر مرتفع شوند.
شما به جام جهانی فوتبال که در آن گروه ایران هم حضور خواهد داشت، اشاره کردید. آیا شما قصد دارید بازی‌ها را در وزرشگاه‌ها تماشا کنید؟
سنایی: خیلی علاقه‌مندم چون به فوتبال علاقه دارم و قبلاً خودم هم در خط میانی بازی می‌کردم؛ اما فعلاً نمی‌دانم، این بستگی دارد به کار من. در بازی دوستانه ایران و روسیه در غازان من حضور داشتم. ایران در سه شهر سنت پترزبورگ، غازان و سارانسک بازی خواهد کرد و تعداد زیادی از هواداران ایرانی خواهند آمد. این در حالی است که این هواداران نه تنها از ایران بلکه از سایر مناطق روسیه، دیگر کشورهای جهان، اروپا و آمریکا خواهند آمد و در نتیجه این برای ایران حادثه بزرگ ورزشی، فرهنگی و گردشگری خواهد بود و ما برای طرفداران برنامه‌های فرهنگی متفاوتی را در نظرخواهیم گرفت.
شانس موفقیت تیم ملی از دید شما چگونه است؟
سنایی: این بستگی دارد که چقدر شما از گروه ما حمایت کنید (لبخند می‌زند) من قطعاً از گروه‌مان طرفداری خواهم کرد؛ اما باید بگویم که حقیقت در ایران از نتایج قرعه‌کشی مسابقات جام جهانی خیلی راضی نیستند، چون ایران با گروه خیلی سختی افتاده است؛ اما حضور تیم ایران در مسابقات جام جهانی به خودی خود حائز اهمیت است. ما تلاش خواهیم کرد که پیروز شویم. انشاءالله
