یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی در حوزه مطالعه رژیم پهلوی، اسناد لانه جاسوسی امریکا است که با مطالعه این اسناد بسیاری از ابعاد پیدا و پنهان خیانت‌های محمدرضا پهلوی به مردم ایران آشکار می‌شود. یکی از این ابعاد، فسادهای مالی خاندان پهلوی است که به طور محرمانه توسط سفارت امریکا در تهران به واشنگتن مخابره شده است. چنانکه از این گزارش‌ها برمی‌آید، محمدرضا پهلوی نقش اصلی را در فسادهای مالی دربار ایفا می‌کرده و همه فسادهای خاندان پهلوی با اطلاع او صورت می‌گرفته است.
سازمان سیا: خانواده شاه یک طبقه شهوتران و از نظر مالی فاسد است
خاندان سلطنتی رژیم پهلوی به طور وسیع در امور اقتصادی که اغلب توام با فساد بود شرکت می‌کردند. در سندی از اسناد سفارت امریکا که تاریخ آن مربوط به خرداد 1351 است درباره منافع خاندان پهلوی آمده است: «منافع خاندان سلطنتی یک طیف وسیعی از تولیدات سیمان گرفته تا محصولت کشاورزی را شامل می‌شود... در بسیاری از موارد آنها سهامدارانی بی‌سروصدا و با کم‌ترین سهم بوده و یا کسانی دیگر برای آنها سهام گذارده‌اند.»[1]
سازمان سیا، به منظور آشنایی مقدماتی افرادی که برای انجام ماموریت‌های مختلف سیاسی و جاسوسی از طرف آمریکا به ایران اعزام می‌شدند جزوه‌هایی با عنوان "نخبگان و تقسیم قدرت در ایران" تهیه و تدوین می‌کرد. در یکی از این جزوه‌ها، به فساد مالی خاندان پهلوی اشاره شده و آمده بود: «دربار شاه محل طراحی خیلی از برنامه‌ها می‌باشد. در خانواده شاه یک طبقه شهوتران و از نظر مالی فاسد وجود دارد.»[2]
همچنین در سندی به تاریخ 9 شهریور 1356 در گزارش جلسه فیلیپ پیلزبوری و جیوب گاتی آمده است: «گاتی درمورد اتلاف نیروی انسانی به خاطر فساد... از وجود فامیل‌های شاه در همه جا متعجب شده بود. او گفت برادر شاه٬ ترابری را کنترل می‌کند و حمل و نقل کامیون را بر ترن ترجیح می‌دهد. او حاضر نمی‌شود که راه‌آهن بین اراک و اصفهان ساخته شود؛ این پروژه می‌تواند مقدار زیادی از خرج‌های حمل و نقل بکاهد. خواهر شاه مسئول صنایع است. هیچ تصمیم اساسی بدون مشورت با او گرفته نمی‌شود. شهبانو مسئول خانه‌سازی می‌باشد و او وزیر فعلی مسکن را به دلیل آشناییشان در پاریس در دوران دانشجویی منصوب کرده است.»[3]
بنابر گزارش اسناد لانه جاسوسی، فساد در خانواده پهلوی به صورت "تهوع‌آوری" در حال شیوع بود. در این رابطه گزارشگر سفارت می‌نویسد: «برجسته‌ترین آنها خواهر دوقلوی شاه اشرف است که صاحب طبعی حریص و تمایلات جنسی مفرط می‌باشد.»[4]
اختصاص 20 تا 40 درصد درآمده بنیاد پهلوی به خانواده سلطنتی
از دیگر مراکز فساد اقتصادی خاندان پهلوی می‌توان به بنیاد پهلوی اشاره کرد. در یکی از گزارش‌های سفارت امریکا در تهران، مامور سفارت با تاکید بر اینکه «بنیاد [پهلوی] درآمد فزاینده‌ای دارد»، از اختصاص 20 تا 40 درصد درآمدهای این بنیاد به خاندان پهلوی پرده برمی‌دارد و می‌نویسد: «رقمی در حدود 20 تا 40 درصد این درآمد به اعضای خانواده سلطنتی می‌رسد. بنیاد به‌طور مؤثری اداره نمی‌شود چرا که اکثرا از آن برای یافتن شغل برای دوستان و وابستگان خاندان پهلوی استفاده می‌شود. چون این بنیاد از پشتیبانی دربار برخوردار است اولویت‌هایی بی‌اندازه به آن داده می‌شود٬ به طوری که توسعه تجارت ایران را مختل ساخته و مانع رشد آن می‌شود. بنیاد سرچشمه بیشتر نارضایتی‌های ایرانیان از فعالیت‌های خانواده سلطنتی است.» [5]
همچنین سندی به تاریخ 21 بهمن 1343 حاکی از آن است که درآمد حاصله از بنیاد پهلوی به حساب خاندان پهلوی واریز شده است. در این سند آمده است: «اخیرا توسط شرکت داروپخش، 4 میلیون تومان به حساب بانکی شاهزاده اشرف واریز شده است.» [6]
سفارت امریکا در ایران: شاه مایل به محدود کردن فعالیت‌های مبهم اشرف نیست
براساس اسناد سفارت امریکا در تهران، محمدرضا پهلوی از فسادهای مالی دربار کاملا آگاه بود اما قادر نبود و یا نمی‌خواست جلوی این فسادهای گسترده را بگیرد. یکی از این موارد در مواجهه با فسادهای اشرف بود که با اطلاع شاه صورت می‌گرفت. در جزوه "نخبگان و تقسیم قدرت در ایران" دراین‌باره آمده است: «شاه مایل یا قادر به اتخاذ تدبیر موثر در محدود کردن فعالیت‌های مبهمی که اشرف و پسرش شهرام به آن اشتغال داشته‌اند، نبوده است.»[7]
همچنین در گزارشی به تاریخ 28 آذر 1349 آمده است: «[شاه] می‌داند که فساد او را محاصره کرده است.»[8]
براساس اسناد سفارت امریکا، محمدرضا پهلوی در بسیاری از موارد شخصا دستور عدم پیگیری پرونده فسادهای اقتصادی خاندان پهلوی را صادر می‌کرد. مثلا در سندی که به تاریخ 12 اسفند 1357 و با عنوان "خیلی محرمانه" طبقه‌بندی شده، آمده است: «...دکتر ناصر میناچی (وزیر اطلاعات و جهانگردی و اوقاف) گفت که دولت وی مدرکی دال بر فساد در سطح وسیعی "در بالاترین سطوح رژیم پهلوی و منجمله خانواده شاه" دارد. سپس او پرونده‌ای را نشان داد و گفت این در وزارت دادگستری به دست آمده و شرح یک تحقیق است که چندین سال قبل توسط دادستان انجام شده بود. طبق گفته میناچی کشفیات دادستان به دستور شخص شاه بایگانی شده بود.» در ادامه این سند آمده است: «او [میناچی] به اسنادی از پرونده در مورد چند تن از پهلوی‌ها اتخاذ سند کرد تا این موضوع را ثابت نماید.»[9]
براساس اسناد سفارت امریکا، در جلسه‌ای که با حضور رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای و جرج لامبراکیس، رایزن امور سیاسی سفارت آمریکا، در اردیبهشت 1357 برگزار شد، درباره فساد سیستماتیک در خاندان پهلوی صحبت شد. براساس این سند: «او [مقدم] گفت... شاه قسمت اعظم این ثروت [ثروت نفتی] را به باد داده است و او و اطرافیانش از این ثروت فاسد شده‌اند.»
پی نوشت ها:
1- اسناد لانه جاسوسسی امریکا؛ کتاب اول. مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، صفحه 295
2- پیشین، صفحه 241
3- پیشین،صفحه 297
4- پیشین، صفحه 241
5- پیشین، صفحه 296
6- اسناد لانه جاسوسسی امریکا؛ کتاب هشتم، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، صفحه 179
7- اسناد لانه جاسوسسی امریکا؛ کتاب اول، صفحه 247
8- اسناد لانه جاسوسسی امریکا؛ کتاب هشتم، صفحه 791
9- اسناد لانه جاسوسسی امریکا؛ کتاب سوم،صفحه 429
