ایران و خروج آمریکا از برجام

مطابق جدول زمانی تنظیمی، آمریکای ترامپ قرار است روز جمعه مواضع کاخ سفید را درباره برجام اعلام کند. احتمال می‌رود ترامپ یکبار دیگر کینه توزانه رفتار کند و بی‌هیچ دلیل و توجیهی، ادعای عدم پایبندی ایران به برجام را تکرار نماید و حتی خروج آمریکا از برجام را نیز رسماً خاطرنشان سازد. برخی گمانه زنی‌ها نشانگر تمدید معافیت‌های تحریمی از سوی ترامپ است ولی تکرار ادعاهای واهی پیرامون عدم پایبندی ایران به برجام به خوبی نشانگر سردرگمی کاخ سفید و بلاتکلیفی متحدین واشنگتن و سایر موارد مرتبط است.
در این زمینه نکات مهمی وجود دارد که بعضاً به وضوح تکراری به نظر می‌رسد ولی همچنان موضوعیت ندارد.
نخست آنکه مرجع رسیدگی و اظهارنظر در مورد پایبندی ایران به برجام، ترامپ و کاخ سفید نیست بلکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است که مرتباً توسط یوکیو آمانو و همچنین سخنگوی آژانس نیز مراتب پایبندی ایران به برجام برای هشتمین بار متوالی اعلام و تصریح شده است که نظر آمریکا و ترامپ در این زمینه رسمیت ندارد و مبنای تصمیم گیری آژانس نیست.
موضوع دوم به منافع برجام برای ایران باز می‌گردد که اگر تحت تاثیر تصمیمات نابخردانه و یکجانبه آمریکا قرار باشد خدشه‌ای به آن وارد شود، طبعاً ایران هم تصمیماتی متناسب با رفتار واشنگتن اتخاذ خواهد کرد. تا اینجای قضیه، ترامپ در این مقوله تنها و منزوی شده و نه تنها هیچ یک از کشورها مواضع کینه توزانه آمریکا در قبال برجام را تایید و حمایت نکرده اند، بلکه به وضوح به آمریکا هشدار می‌دهند که خروج از برجام یا تضعیف آن مغایر روند توافق است و قطعاً پیامدهای سنگینی دارد که اصل ماجرا در مسیری برگشت ناپذیر قرار خواهد گرفت و بیش از همه به آمریکا زیان خواهد رسانید.
موضوع مهم‌تر به همزمانی لجاجت‌های ابلهانه ترامپ درباره برجام و مسائل مرتبط با کره شمالی بر می‌گردد. از یکطرف ترامپ همواره درصدد بود برجام را بی‌اعتبار سازد و حتی آنرا پاره کند ولی از کره شمالی می‌خواهد به میز مذاکره باز گردد، اما از طرف دیگر درصدد است نتیجه 2 سال مذاکره نفس گیر و فشرده با ایران را به کلی فاقد اعتبار معرفی کند. شواهد موجود نشان می‌دهند یکی از جدی‌ترین دلایل کره شمالی برای عدم استقبال از مذاکره با آمریکا، بدعهدی و پیمان شکنی آمریکا در برجام است که حتی باقیمانده آبرو، اعتبار و حیثیت جهانی آمریکا را هم بر باد داده و نشان می‌دهد که آمریکا قابل اعتماد نیست و تعهداتش نیز بی‌اعتبار است. در واقع سیاست ‌های مخرب ترامپ از یکطرف آمریکا را منزوی ساخته و حتی متحدین واشنگتن را هم از مواضع ترامپ به خشم آورده و از سوی دیگر درون ساختار قدرت آمریکا هم با مخالفت‌های جدی مواجه گردیده است به طوری که حتی مقامات وزارت خارجه و دفاع آمریکا هم با محافظه کاری و رعایت ملاحظات خاصی، به کاخ سفید درباره عواقب ندانم کاریهای ترامپ هشدار می‌دهند. یک موضوع مرتبط در این مقوله، هشدار مستمر مقامات کنونی، سابق و اسبق آمریکا و اروپا به ترامپ است که وی را از عواقب غیرقابل پیش‌بینی ناشی از خروج یکجانبه آمریکا از برجام برحذر می‌دارند و در این باره با جملات به تدریج گزنده‌تری هشدار می‌دهند. از جمله جان کری وزیر خارجه سابق آمریکا و مسئول آمریکائی مذاکرات برجام در دوره اوباما به ترامپ با الفاظ تهاجمی هشدار داده است که این رفتار وی عملاً به زیان امنیت ملی آمریکا تمام خواهد شد و دیگر هیچکس و حتی متحدین واشنگتن هم به مواضع واشنگتن اعتماد نخواهد کرد و هر لحظه انتظار دارند که آمریکا روی تعهدات گذشته‌اش به زیان آنها تجدیدنظر کند و مطالبات جدیدی را مطرح سازد. علاوه بر این زیگمار گابریل وزیر خارجه آلمان در این خصوص نظرات جدی‌تری دارد و معتقد است که متحدین واشنگتن هم از تصمیمات غیرمنتظره آمریکا و ترامپ دچار سرگیجه شده‌اند و نمی‌دانند فردا نوبت کدامیک از تعهدات آمریکاست که به زیر سئوال برود!
مشکل اصلی آمریکا در مقطع کنونی این است که وجه تمایز چندانی میان ترامپ و اطرافیانش به چشم نمی‌خورد و اتفاقاً معدود اطرافیانی که هنوز در کنارش باقی مانده‌اند نیز دچار نوعی خصلت‌های مشترک هستند که برای تصمیم گیری و تصمیم سازی در چنین سطوحی بسیار نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
دقیقاً به همین دلیل است که طی روزهای اخیر 52 تن از مقامات ارشد سابق که اکثر آنها کارشناسان برجسته امنیتی، سیاسی و اطلاعاتی بوده اند، طی نامه مشترکی به ترامپ و مراکز تصمیم گیرنده در آمریکا هشدار داده‌اند که تصمیمات نسنجیده و غیرقابل دفاع ترامپ، به زیان منافع ملی آمریکا تمام می‌شود. آنها مشخصاً به اظهارات و تصمیمات خشم آلود ترامپ در مورد برجام اشاره و اخطار کرده‌اند که نگرانند مبادا خروج یکجانبه آمریکا در برجام با پیامدهای غیرمنتظره و برگشت ناپذیر مواجه شود.
تصمیم ترامپ هرچه باشد و نتیجه هشدارها و اخطارهای متحدین واشنگتن به هر تصمیمی که منجر شود، مواضع متین و منطقی جمهوری اسلامی ایران در این زمینه کاملاً روشن و قطعی است. اگرچه دیدگاه‌های نسنجیده ترامپ درخصوص برجام تازگی ندارد و حتی در دوره تبلیغات رسوای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز مطرح بود، ولی ایران اسلامی در عین ثبات رای خود، هیچگونه اقدام عجولانه‌ای در این زمینه از خود بروز نداد. با این حال اگر ترامپ به اراجیف خود ادامه دهد و طی روزهای آینده تصمیمی در مورد خروج از برجام بگیرد، قطعاً با واکنش قدرتمندانه ایران مواجه خواهد شد.