محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان روز سه‌شنبه در مراسم افتتاحیه هفتمین اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای حاشیه دریای خزر شرکت کرد. ظریف در این نشست با تشکر از میزبانی طرف روسی، ضمن اشاره به دستاوردهای نشست‌های پیشین 5 کشور حاشیه دریای خزر و توافقات حاصله اعلام کرد که همه کشورهای ساحلی بر حل مسائل دریای خزر توسط خود، ممنوعیت در اختیار قرار دادن قلمرو خود برای اقدام نظامی علیه یکدیگر، ممنوعیت حضور نیروهای نظامی بیگانه، انحصار دریانوردی زیر پرچم 5 کشور، تعیین عرض مناطق دریایی و بخش اعظم پیش‌نویس کنواسیون رژیم حقوقی خزر اتفاق نظر دارند. متن سخنرانی وزیر امور خارجه کشورمان به شرح زیر است:
وزرای محترم امور خارجه، روسای محترم گروه های کاری، خانم ها و آقایان
افتخار دارم در ابتدا از میزبانی و مهمان نوازی دولت فدراسیون روسیه و تلاش دوست و همکار عزیزم جناب آقای سرگئی لاوروف برای برگزاری این نشست قدردانی کنم. فرصت با ارزشی است تا در شهر زیبای مسکو در کنار مقامات عالی مقام خود، چشم اندازهای آینده خزر ترسیم کنیم.
همکاران محترم
برگزاری نشست وزیران امور خارجه کشورهای حاشیه دریای خزر نشان از پایبندی 5 کشور به اصل گفتگو و تعامل است. گفتگوهایی که از سطح خارجه ادامه یافت و سرانجام به اجلاس سران منتهی شد. چنین اهتمام جمعی تاکنون منجر به برگزاری چهار دوره اجلاس روسای جمهور، هفت دوره مذاکرات وزیران امور خارجه ، 49 دور گفتگوهای گروه کاری و چندین نشست فوق العاده شده است.
از مهمترین دستاوردهای این مذاکرات، می توان به امضای کنواسیون تهران و چندین پروتکل الحاقی زیست محیطی اشاره کرد. امضای موافقتنامه همکاری های امنیتی، موافقتنامه حفاظت از منابع زنده آبی، موافقتنامه آب‌و‌هواشناسی و موافقتنامه مقابله با شرایط اضطرار در دریای خزر از دستاوردهای شاخص به شمار می‌رود. در حال حاضر نیز بیش از 12 موافقتنامه و پروتکل در حال مذاکره و نهایی شدن است.
از دیگر دستاوردها می توان به تحکیم مبانی صلح و ثبات در این دریا، افزایش روزافزون اعتماد و کاهش دامنه اختلافات میان کشورهای ساحلی، گسترش تعاملات در زمینه دریانوردی و بندری، حمل و نقل و ترانزیت، همکاری‌ها در زمینه انرژی، امنیتی، مرزبانی، افزایش سرمایه‌گذاری های مشترک و گسترش روابط میان اتاق‌های بازرگانی، برگزاری مانورهای امداد و نجات دریایی، بازدیدهای متقابل ناوگروه‌های صلح و دوستی کشورهای ساحلی از بنادر یکدیگر، همکاری در حوزه جوانان، برگزاری مسابقات ورزشی و برنامه‌های رسانه‌ای و فرهنگی نیز اشاره کرد.
و امروز با پشتوانه چنین دستاوردهایی با افتخار اعلام می‌کنم همه کشورهای ساحلی بر حل مسائل دریای خزر توسط خود، ممنوعیت در اختیار قرار دادن قلمرو خود برای اقدام نظامی علیه یکدیگر، ممنوعیت حضور نیروهای نظامی بیگانه، انحصار دریانوردی زیر پرچم 5 کشور، تعیین عرض مناطق دریایی و بخش اعظم پیش‌نویس کنواسیون رژیم حقوقی خزر اتفاق نظر دارند.
خانم ها و آقایان
تداوم این دستاوردها در پرتو احترام به مواضع همه طرف‌ها و اتخاذ رویکردی قابل دفاع در سطوح ملی، به عنوان اصلی اساسی و موضعی منطقی، میسر خواهد شد.
با چنین رویکردی موضع اصولی جمهوری اسلامی ایران در زمینه تعیین حدود بستر و زیربستر دریای خزر، مبتنی بر اصول احترام متقابل، انصاف و همچنین توجه به شکل سواحل کشورها به عنوان یک عامل ویژه و اثرگذار به شمار می‌رود. ما باور داریم اختلافات موجود در زمینه تحدید حدود مناطق دریایی را می‌توان با تعامل بیشتر و انعطاف متقابل همه طرف ها حل و فصل کرد.
همچنین با توجه به تاثیر مهم موقعیت خطوط مبدا بر تعیین عرض آب‌های داخلی و سرزمینی، جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارد اصول انصاف و تناسب و عوامل مهمی مانند شرابط ویژه در ترسیم خطوط مبدا باید مورد توجه قرار گیرد.
ایران در زمینه حمل و نقل کالا، ترانزیت، انتقال انرژی نفت و گاز و همچنین دستیابی به آب‌های آزاد بین المللی، آمادگی کامل دارد تا به صورت متقابل و رعایت مقرار و منابع قانونی تسهیلات لازم برای دسترسی کشورهای ساحلی دریای خزر از طریق قلمرو خود را، فراهم سازد.
جمهوری اسلامی ایران در راستای مفهوم توسعه پایدار و همچنین کنوانسیون محیط زیست تهران، باور دارد همه طرف‌ها در تمامی پروژه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی مانند اکتشاف، استخراج و انتقال منابع هیدروکربن، باید ضمن رعایت استانداردهای زیست محیطی - که مورد توافق همه طرف‌ها قرار خواهد گرفت – متعهد به استفاده از فناوری روز در بهره‌برداری و انتقال در دریای خزر باشند.
بر این اساس تاکید می‌کنم که تمام پروژه های طرح‌ریزی شده مستقر در خشکی و یا در آب که دارای اثرات نامطلب زیست محیطی فراسرزمینی باشند نیازمند ارزیابی و بررسی جامع همه طرف ها است.
خانم ها و آقایان
آینده این پهنه آبی در گرو تصمیمات امروز ماست در چشم انداز پیشرو 3 هدف عمده را می توان با رویکردی دراز مدت و مبتی بر منافع ملت ها و نسل های آینده پی گرفت.
1: بی‌تردید مهمترین و نخستین هدف، نهایی نمودن کنواسیون رژیم حقوقی دریای خزر است. در این کنواسیون کلیاتی همچون تعیین عرض مناطق دریایی و مقررات حاکم بر آن، چگونگی اعمال حاکمیت، حقوق حاکمه و صلاحیت، حفاظت محیط زیست، دریانوردی، حفاظت و استفاده بهینه از منابع زنده آبی، وضعیت نظامی، امنیتی، انرژی تحقیقات دریایی، ترانزیت، دسترسی به آب‌های آزاد و دسترسی از آب‌های آزاد، ساز و کار همکاری‌ها و تاسیس نهادهای دائمی پیش بینی شده است. در مورد بسیاری از این موارد، اختلافات حل و فصل شده و امیدواریم در این نشست در زمینه موضوعات مورد اختلاف باقی مانده نیز با هماهنگی و ابتکار عمل جمعی به تفاهم نائل شویم.
2: دومین هدف ما، پیگیری مذاکرات و نهایی‌کردن دیگر اسناد همکاری‌های پنج‌جانبه است که امیدواریم با امضای این اسناد و اجرای تمام و کمال توافقات، همکاری ها ادامه یابد.
3: گرچه تدوین کنواسیون رژیم حقوقی دریای خزر از اهمیت بالایی برخوردار است اما بی تردید هدف غایی ما نخواهد بود. گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های دیگر و به عبارتی ترسیم افق‌های جدید همگرایی چندوجهی، می‌توان پایداری روابط دوستانه ما را تضمین کند.
دوستان عزیز
در این راستا پیشنهاد می‌کنم همزمان و به موازات نهایی‌شدن کنواسیون رژیم حقوقی دریای خزر، تاسیس صندوق مشترک سرمایه‌گذاری، ایجاد پنچره واحد کمرگی، یکسان‌سازی تعرفه‌ها و رویه‌های گمرکی، همکاری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، تاسیس شرکت‌های مشترک حمل و نقل، توسعه و تکامل روابط اجتماعی و فرهنگی، گسترش گردشگری، اعطای حداکثر تسهیلات برای صدور روادید و حرکت به سمت لغو کامل روادید میان پنج کشور حوزه دریای خزر را در صدر رایزنی‌ها و گفتگوهای آتی قرار دهیم.
همکاران گرامی، خانم ها و آقایان
بی تردید اجلاس آینده سران کشورهای ساحلی دریای خزر در جمهوری قزاقستان، بستر مناسبی را برای همگرایی افزون‌تر منطقه‌ای و فرصتی با ارزش برای گفتگو پیرامون این پهنه آبی فراهم خواهد آورد. در حال حاضر نیز اسناد مهمی همچون موافقتنامه پیشگیری از حوادث، موافقنامه همکاری‌های تجاری اقتصادی، موافتنامه همکاری در زمینه حمل و نقل و پروتکل الحاقی به موافقتنامه امنیتی در دست مذاکره هستند و امیدوارم در اجلاس روسای جمهور در آستانه شاهد امضای این اسناد باشیم.
در پایان بار دیگر از مهمان‌وازی همکاران خود در وزارت خارجه فدراسیون روسیه به ویژه دوست عزیزم جناب آقای لاوروف قدردانی می کنم و برای این اجلاس و همکاران خود آرزوی موفقیت دارم.
