فردا سه‌شنبه 14 آذرماه، جدیدترین شناور موشک‌انداز ایرانی از «کلاس سینا» با نام «سپر» در منطقه چهارم نیروی دریایی ارتش در انزلی و در دریای خزر عملیاتی خواهد شد تا در کنار دیگر تجهیزات و سامانه‌های موجود در این دریا، محافظی تازه نفس برای حراست از منافع جمهوری اسلامی در بزرگترین دریاچه جهان باشد.
در این گزارش مروری کوتاه خواهیم داشت بر روند احیای توان دریایی کشور در دریای شمال.
***
جمهوری اسلامی ایران در سال‌های ابتدایی دهه 70 و پس از پایان جنگ تحمیلی 8 ساله، درحالی تصمیم به تقویت ناوگان شمالی خود در دریای خزر گرفت که هیچ سامانه مهم رزمی در حوزه شناوری در این دریا در اختیار نداشت.
این برنامه در بخش‌های مختلف ازجمله شناورهای سطحی و یگان‌های هوادریا و ... طرح‌ریزی شد.
برای اجرای این تصمیم در حوزه سطحی، در ابتدا یکی از شناورهای تفرحی قدیمی به نام «شهسوار»، با ایجاد تغییراتی در ظاهر و در سامانه‌ها و همچنین نصب برخی تجهیزات رزمی، در نظر گرفته شد که اکنون به نام ناو «حمزه» (با شماره بدنه 802) شناخته می‌شود.
این شناور تفریحی هلندی (که بیش از 80 سال از عمر آن می‌گذرد) در ابتدا در اختیار شاه ایران قرار داشت اما بعد از انقلاب اسلامی، به دلیل نبود تجهیزات نظامی در دریای خزر، پس از تغییر رنگ و تعویض موتور و نیز ایجاد تغییرات زیاد در بخش‌های دیگر نظیر بدنه، پاشنه، موتور، تجهیزات الکترونیک و راداری، پل فرماندهی و... به عنوان یک کشتی جنگی -البته در حوزه پشتیبانی و آموزشی- تغییر کاربری داد.
تا مدتها تنها سامانه رزمی نصب شده بر روی این ناو 52 متری، یک قبضه توپ سبک و 2 قبضه دوشکا بود و این ناو عملا تنها شمایلی از یک شناور نظامی را داشت.
با این حال، بارها این «مدافع پیر» از منافع جمهوری اسلامی در دریای خزر حراست کرد که یک نمونه آن در مواجهه با شناورهای کشور آذربایجان در اوایل دهه 80 بود.
ناو حمزه
بعدها و در پی برنامه نیروی دریایی ارتش برای افزایش توان رزمی ناو «حمزه»، 2 فروند موشک کروز سطح به سطح بر روی آن نصب شد و مدتی بعد نیز این شناور را به 4 فروند اژدر مجهز کردند.
همانطور که گفته شد، نظام جمهوری اسلامی به عنوان یکی از 5 همسایه دریای خزر، تصمیم گرفته بود توان نظامی خود را در جهت حراست از منافعش و نیز برقراری امنیت در دریای شمال (که قرار است دریای صلح و دوستی باشد) افزایش دهد و تغییر کاربری ناو «حمزه» به تنهایی نمی‌توانست پاسخگوی نیازها باشد.
برای تجهیز ناوگان شمال، دو راه اصلی پیش رو بود، یکی اینکه برخی شناورهای موجود در جنوب را تکه تکه کرده و پس از انتقال زمینی به شمال، آنها را مجددا سرهم کرده و بکار بگیرند اما این روش به دلیل سختی کار، پیچیدگی تجهیزات و نیز جوابگو نبودن ظرفیت جاده‌ای و حمل و نقل کشور، عملی نشد.
راه دوم، انتقال از طریق دریا بود که برای انجام آن می‌بایست شناورها مسیری طولانی را از سمت خلیج فارس، دریای عمان، اقیانوس هند، دریای سرخ، کانال سوئز، دریای مدیترانه، دریای سیاه و رودخانه ولگا طی می‌کردند.
در اواسط دهه 70، یک ناوگروه از شناورهای ایرانی شامل ناو لجستیک بندرعباس و یکی دیگر از ناوهای رزمی برای اجرای این ماموریت و انتقال به دریای خزر انتخاب شدند که در میانه راه، با مخالفت روس‌ها (که می‌بایست برای عبور از رود ولگا اجازه می‌دادند) این امر نیز میسر نشد.
لاجرم نظام جمهوری اسلامی با دستور فرمانده کل قوا (آیت‌الله خامنه‌ای) به دنبال راه سوم رفت، یعنی ساخت شناور در دریای خزر.
بنا بر اذعان بسیاری از فرماندهان، در آن مقطع هیچ کس توان انجام چنین کاری را در خود نمی‌دید و این چشم انداز، افق روشنی در نگاه آنها نداشت اما وقتی فرمانده دستوری می‌دهد، باید همه توان و ظرفیت برای انجام آن بکار گرفته شود.
همزمان، چند طرح مد نظر قرار گرفت که یکی از آنها پروژه موج بود که ساخت ناوشکن‌های حدودا 1500 تُنی را در دستور کار داشت و اولین نمونه آن نیز در 30 بهمن سال 1388 تحت عنوان ناوشکن «جماران» با شماره بدنه 76 در خلیج فارس و در بندرعباس با حضور حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده معظم کل قوا به نیروی دریایی ارتش تحویل داده شد.
ناوشکن جماران
اما 6 سال قبل (1382)، اولین ناوچه موشک انداز ساخته شده ایرانی (پروژه سینا) در دریای خزر به ناوگان نیروی دریایی ارتش تحویل داده شده بود.
این شناور با نام «پیکان» و با شماره بدنه P224، اولین شناور از کلاس سینا بود که در منطقه چهارم نیروی دریایی در انزلی عملیاتی شد.
شناورهای کلاس سینا نمونه‌های ساخته شده بر اساس نمونه فرانسوی شناورهای Combattante IIa است که ایران در دهه‌های قبل، (در زمان رژیم پهلوی) 12 فروند از آن را خریداری کرد. (برخی از آنها پس از انقلاب تحویل شد)
اولین شناور فرانسوی از این کلاس که تحویل ایران شد، «کمان» نام گرفت اما معروف‌ترین آنها «پیکان» و «جوشن» هستند.
این شناورها هرکدام با 47 متر طول، 7 متر عرض، 2 متر آبخور، 300تُن وزن، از 4 پیشرانه 3500 اسب بخاری نیرو گرفته و به بیشینه سرعت 35 گره دریایی حدوداً برابر با 65 کیلومتر بر ساعت می رسند؛ بُرد عملیاتی آنها تا سقف 1500 مایل دریایی است و اولین نمونه ساخته شده از آن در دریای خزر به یاد یکی از شناورهای همین کلاس با نام «پیکان»، نام نامگذاری شد.
ناوچه «پیکان» در «عملیات مروارید» - در اولین ماه های شروع جنگ تحمیلی- در نبرد با قوای دریایی ارتش رژیم بعث، مجاهدانه جنگید و نهایتا مورد اصابت قرار گرفت و غرق شد.
دومین شناور ساخته شده در «کلاس سینا» در دریای خزر، به نام دیگر شناور مشهور ایرانی که در 29 فروردین سال 67 در نبردی نابرابر با 3 فروند از ناوهای جنگی آمریکا در خلیج فارس جاودانه گردید، نامگذاری شد؛ یعنی ناوچه «جوشن» با شماره بدنه P225.
ناو موشک انداز درفش
این ناوچه جدید، یک تفاوت در حوزه سامانه‌های رزمی با نمونه قبلی داشت و آن اینکه برای اولین بار از توپ 76 میلیمتری «فجر27» بر روی سینه و توپ 40 میلیمتری بر روی پاشنه بهره می‌برد.
نمونه بعدی نیز در مهرماه سال 88 با نام «درفش» و با شماره بدنه P233 عملیاتی شد و حالا این شناورها علاوه بر انواع توپ‌های دریایی، به موشک‌های کروز سطح به سطح مدرن (4 فروند احتمالا از کلاس نور یا قادر با برد 120 تا 250 کیلومتر) مجهز هستند.
مراسم الحاق ناوچه موشک‌انداز درفش در مهر 88
شناورهای «کلاس کمان» در واقع پرتیراژترین شناور رزمی نیروی دریایی ارتش در جنگ تحمیلی است که اکنون با ایجاد تغییراتی فراوان در حوزه‌های مختلف (ازجمله سامانه های مراقبت و نظارت الکترونیکی، جنگ الکترونیک، ضد جنگ الکترونیک، سامانه ردگیری الکترواپتیک و فروسرخ و دید در شب، رادارهای سطحی، سامانه های ارتباطی امن، سامانه کنترل آتش یکپارچه، نمایشگرهای دیجیتال و انواع سامانه های فریب دهنده حرارتی-راداری و اهداف کاذب سامانه ناوبری، هواشناسی و بسیاری سامانه های دیگر) در قالب پروژه «سینا» به دست متخصصان صنعت دفاعی در داخل ساخته می‌شوند که به دلیل برخورداری از ویژگی‌های خاص عملیاتی در نیروهای دریایی در جغرافیای گوناگون مورد توجه هستند.
در کنار این موارد، در اسفند ماه سال 93 نیز اولین ناوشکن ایرانی در دریای خزر با نام «دماوند» و با شماره بدنه 77 ساخته و به ناوگان دریای شمال الحاق شد.
ناوشکن «دماوند» پس از «جماران» (عملیاتی در جنوب)، دومین محصول پروژه «موج» است که تمامی مراحل طراحی، ساخت و به آب اندازی آن توسط صنایع «شهید تمجیدی» سازمان صنایع دریایی وزارت دفاع و با همکاری بیش از 700 مرکز صنعتی، پژوهشی، دانشگاهی، سازمان‌ها و صنایع مختلف وزارت دفاع انجام شد.
این شناور 100 متری، با 1300 تُن وزن، سنگین‌ترین شناور سطحی ایران در دریای شمال است که قابلیت حمل بالگرد AB-212 را نیز دارد.
ناو «دماوند» همچنین از 4 پرتابگر موشک کروز از کلاس نور یا قادر، 2 پرتابگر موشک سطح به هوای استاندارد (محراب) و 2 تیوپ 3 فروندی اژدر 324م.م «کوسه» در کنار یک قبضه توپ 76 میلیمتری بر روی سینه و یک توپ 40 میلیمتری دیگر بهره می‌برد.
طبق آنچه تاکنون اعلام شده، ساخت تعداد دیگری از شناورهای کلاس سینا نیز در دستور کار است و لااقل یک فروند دیگر -بنا بر تصاویر منتشر شده- تحت عنوان سینا7 در صنایع «شهید رجایی» بندرعباس درحال ساخت است.
بنابراین با الحاق «سپر» به عنوان جدید ترین ناو موشک انداز ایرانی از کلاس سینا در خزر، تعداد شناورهای رزمی نداجا در دریای شمال به 6 فروند می‌رسد. (البته در ناوگان شمال یک شناور مین‌روب نیز با نام «سلمان» و با شماره بدنه 302 فعال است.)
هرچند برای تقویت قدرت در این دریا که در برخی مقاطع به شدت طوفانی می‌شود، راه زیادی در پیش است.
