دو روز بعـد از سخنرانی تند و تیز رئیس‌جمهور امریکا علیه ایران، وزیر خارجه او از لزوم مذاکره با ایران برای دستیابی به یک توافق ثانویه سخن می‌گوید. در حالی که قرار است طی یکی دو هفته آینده وزیر خارجه فرانسه به ایران سفر کند، منابع خبری می‌گویند امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز چندی بعد با «پیامی مهم» به‌تهران خواهد آمد.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا در سخنرانی جمعه شب خود در مورد ایران، بهرغم همه لفاظی‌ها، نه مانند جورج بوش، رئیس‌جمهور پیشین امریکا جمله «همه گزینه‌ها روی میز است» را تکرار کرد و نه مانند باراک اوباما جمله «هیچ گزینه‌ای خارج از میز نیست» را به زبان آورد. ترامپ گفت تیمی از مقام‌های کاخ سفید را مأمور کرده تا در همکاری نزدیک با کنگره و متحدین امریکا آنچه را که او «حفره‌های جدی» برجام نامید، برطرف کنند. او با لحنی لفاظانه هشدار داد که اگر کنگره و متحدین امریکا به توافق نرسند، برجام را پایان یافته تلقی خواهد کرد. پیشتر، اواسط مهر ماه برخی منابع امریکایی گفته بودند که سه کشور اروپایی طرف مذاکره با ایران بر سر برجام ابتدا با دولت ترامپ و بعد از آن با کنگره امریکا مذاکره کرده‌اند. حالا به فاصله کوتاهی بعد از سخنرانی رئیس‌جمهور امریکا که حسن روحانی، رئیس‌جمهور آن را «مشتی اتهامات واهی» علیه ایران توصیف کرد، رکس تیلرسون از لزوم مذاکره مجدد با ایران سخن می‌گوید؛ مذاکره‌ای که به گفته او لازم است نه برای تغییر دادن متن برجام بلکه با هدف ایجاد یک «توافق تکمیلی» با ایران انجام شود.
در حالی که محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه مذاکره مجدد بر سر برجام را «یک افسانه» خوانده و حسن روحانی، رئیس‌جمهور هم توافق هسته‌ای ایران با 5+1 را به «ساختمانی» تشبیه کرده که اگر «یک آجر آن کشیده شود فرو می‌ریزد»، رکس تیلرسون روزگذشته در گفت‌وگو با سی ان ان گفته که نظر امریکا تغییر دادن برجام نیست: «می‌خواهیم توافق هسته‌ای را به شکل کنونی آن داشته باشیم... و سپس به بررسی اشکالات برجام بپردازیم.» وزیر خارجه امریکا می‌گوید: واقعاً به توافقی نیاز داریم که دامنه بیشتری از تهدیدات از جانب ایران را شامل شود.» در حالی که ترامپ، در سخنرانی جمعه شب خود توافق هسته‌ای با ایران را بار دیگر بد‌ترین توافق تاریخ امریکا خواند که او نمی‌تواند پایبندی ایران به آن را تأیید کند، تیلرسون در گفت‌وگوی دیروز خود با سی‌ان‌ان گفته با اظهارات اخیر «جیمز ماتیس» وزیر دفاع امریکا موافق است که باقی ماندن در برجام «در جهت تأمین منافع امنیت ملی امریکا است و رئیس‌جمهوری امریکا نیز همین عقیده را دارد.» وزیر خارجه ترامپ می‌گوید که اصلاح ایرادات برجام ممکن است از طریق یک توافق ثانویه صورت گیرد، نه با تغییر در مفاد برجام. همزمان با سخنان ترامپ، «نیکی هیلی»، سفیر امریکا در سازمان ملل نیز در گفت‌وگو با شبکه «ان‌بی‌سی» گفت که امریکا در برجام می‌ماند ولی قصد دارد آن را بهتر کند.
او گفته است: «در حال حاضر شما شاهد ماندن ما در این توافق هستید، ما در این توافق هستیم تا ببینیم چطور می‌توانیم آن را بهتر کنیم». سفیر امریکا در سازمان ملل می‌گوید: «رئیس‌جمهور می‌خواهد با کنگره برای رسیدن به چیز مناسب‌تری همکاری کند.» هیلی گفته است: «ما می‌بایست اطمینان حاصل کنیم که همیشه این توافقات را بررسی می‌کنیم تا ببینیم که آیا به بهترین شکل در راستای منافع ما است.» او در عین حال با انتقاد از جامعه بین‌الملل گفته است: «جامعه بین الملل طوری رفتار می‌کند که گویی برجام آنقدر بزرگ است که نمی‌تواند شکست بخورد.»
تمایل اروپایی به مذاکره
مقام‌های امریکایی پیش از این گفته بودند که برخی کشورهای اروپایی در خصوص برجام با کاخ سفید مذاکره کرده‌اند ولی بعد از بی نتیجه ماندن این گفت‌وگو‌ها، مذاکرات خود را با کنگره امریکا شروع کرده اند، موضوعی که دونالد ترامپ نیز در سخنرانی جمعه شب خود آن را تأیید کرد و گفت: «حفره‌های توافق همچنین شامل تقویت کافی و متوقف کردن تقریبی برنامه موشکی ایران است که کنگره همین حالا هم کار برای رسیدگی به این موضوع را شروع کرده است.» مقام‌های ایران از جمله محمد‌جواد ظریف در موضع‌گیری‌های خود از جمله دیروز به صراحت گفته‌اند که بر سر برنامه موشکی مذاکره نمی‌کنند، به همین دلیل مشخص نیست که طرف‌های اروپایی در گفت‌وگو با مقام‌های دولت روحانی چنین بحثی را مطرح کرده‌اند یا نه، با این حال، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه اولین نفری بود که مذاکره مجدد با ایران را پیش کشیده بود. اواخر شهریور ماه، یک مقام ارشد فرانسوی گفته بود «امانوئل ماکرون»، رئیس‌جمهور این کشور در دیدار با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، پیشنهاد مذاکرات هسته‌ای جدید با ایران پس از سال 2025 را مطرح کرده است.
همان موقع رویترز در گزارشی نوشت: «مقام فرانسوی گفت که ماکرون در جریان دیدار دوجانبه‌اش با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران چشم‌انداز مذاکرات هسته‌ای جدید با تهران پس از سال 2025 را روی میز قرار داد و به وی هشدار داد که تهران باید از تحریک ایالات متحده با فعالیت‌های منطقه‌ای‌اش خودداری کند.» در حالی که روز شنبه منابع فرانسوی از سفر لو دریان، وزیر خارجه فرانسه به ایران طی هفته‌های آتی خبر دادند، دیروز هم شبکه تلویزیونی فرانس ۲۴ گزارش کرد که امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه نیز به ایران سفر خواهد کرد، سفری که «پیام مهمی» را با خود به همراه دارد. فرانس 24 هرچند گفته سفر امانوئل ماکرون به ایران، یک «امکان» است ولی تأکید کرده است: ««الیزه»، کاخ ریاست جمهوری فرانسه، با صدور بیانیه‌ای اطلاع داد که در پی دعوت حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، رئیس‌جمهور فرانسه، احتمالاً به این کشور سفر خواهد کرد.» موضع‌گیری دیروز رهبران انگلیس و آلمان که یک روز بعد از ابراز مخالفت پاریس و برلین با سخنرانی ترامپ ابراز شد، نشان می‌دهد که دولت‌های اروپایی بهرغم مخالفت با مواضع برجامی امریکا، به مذاکره مجدد با ایران به طور جدی نظر دارند. بر اساس گزارش بی‌بی‌سی، دفتر نخست‌وزیر بریتانیا، از مذاکره تلفی ترزا می و آنگلا مرکل خبر داده و گفته که این دو رهبر روز یک‌شنبه ۲۳ مهر (۱۵ اکتبر) بر «تعهد جدی» دو کشور بریتانیا و آلمان بر توافق جامع هسته‌ای ایران تأکید کردند ولی در عین حال بر سر این نکته توافق داشتند که جامعه جهانی باید اقدامات خود را برای مقابله با «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه» ادامه دهد و راه‌‌هایی را برای برطرف کردن نگرانی از برنامه موشکی بالستیک ایران در نظر بگیرد.
ظریف: برنامه موشکی قابل مذاکره نیست
در پی سخنرانی رئیس‌جمهور امریکا علیه توافق هسته‌ای ایران و 1+5، مقامات ایرانی به این اظهارات واکنش نشان دادند. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی دیروز در سخنانی گفت: «ما به موافقتنامه پادمان و پروتکل الحاقی متعهدیم اما اگر برجام به هم بخورد، اجرای پروتکل الحاقی را متوقف می‌کنیم زیرا اکنون داوطلبانه در حال اجرای آن هستیم و هنوز به تصویب مجلس نرسیده است.» صالحی تأکید کرد:«ما به موارد بازرسی مندرج در برجام نیز متعهدیم و در این چارچوب به تعهداتمان عمل می‌کنیم اما خارج از این چارچوب قطعاً به هر خواسته دیگری عمل نخواهیم کرد و از آن تمکین نمی‌کنیم، همچنان که تاکنون اینگونه عمل کرده‌ایم.» محمد‌جواد ظریف، وزیرخارجه ایران هم‌‌شنبه شب با حضور در برنامه نگاه یک گفت: «ترامپ در جایگاهی نیست که پایبندی ایران را به برجام تأیید کند. نکاتی که در برجام درج شده بر اساس بی اعتمادی و سند مستحکمی است که به راحتی نتوانستند از آن عدول کند». ظریف درباره توان موشکی ایران هم گفت: «ما در بحث هسته‌ای تصمیم گرفتیم که فقط یک موضوع را حل کنیم که همین موضوع نیز 13 سال طول کشید و تصمیم گرفتیم راجع به دیگر موضوعات وارد بحث نشویم. دلیل اینکه آمادگی مذاکره درباره مسائل دفاعی را نداریم این است که ایران هشت سال جنگ تحمیلی را تحمل کرد. انواع پیشرفته‌‌ترین سلاح‌ها در اختیار دشمن قرار گرفت و از دسترسی ایران به کمترین سلاح دفاعی جلوگیری شد و ما را به این سمت سوق دادند که نیاز دفاعی را خودمان تأمین کنیم. »
