توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 موسوم به برجام به گردنه سرنوشت نزدیک می شود . دونالد ترامپ ، رئیس جمهور آمریکا در آخرین اظهارنظر درباره این توافق گفت : " به زودی در ماه اکتبر همه خواهند دید درباره توافق هسته ای با ایران چه خواهیم کرد" . در این میان شاید بیش از همه ، اروپایی ها منتظر تصمیم گیری نهایی دولت آمریکا هستند . توافق هسته ای با ایران بدون نقش آفرینی اروپا و بعضا تعدیل در برخی از مواضع غیر اصولی آمریکایی ها با چالش مواجه می شد و بدون این توافق نیز آینده مناسبات اقتصادی و تجاری ایران و اروپا در هاله ای از ابهام قرار خواهد داشت. به همین دلیل می توان انتظار داشت مجموعه 26 عضو اتحادیه اروپا بیش از دو طرف دیگر مذاکره کننده یعنی روسیه و چین بتوانند نقش سازنده ای در حفظ پای بندی آمریکایی ها به این توافق ایفا کنند .
با این حال ، آن چه هم اکنون رایزنی های اروپا برای نجات برجام از عهد شکنی های آمریکایی ها را دشوار می کند ، سیاست مبهم دولت ترامپ در قبال توافق هسته ای با ایران است . دولت آمریکا در همان روزی که تعلیق تحریم های هسته ای علیه ایران را برای 120 روز آینده تمدید کرد ، تعداد دیگری از اتباع و شرکت های ایرانی را در لیست تحریم ها قرار داد و مجلس نمایندگان نیز مصوبه ای را دال بر ممنوعیت فروش هواپیماهای مسافربری به ایران به تصویب رساند . پیش از آن نیز نیکی هیلی ، سفیر آمریکا در سازمان ملل در موسسه محافظه کار امریکن اینترپرایز در واشنگتن از احتمال اعلام پای بندنبودن ایران به برجام از سوی دولت آمریکا سخن به میان آورده بود . با این حال ، هیلی گفته است که اعلام چنین موضعی از جانب واشنگتن به منزله خروج آمریکا از برجام نخواهد بود ؛ همان گونه که وزارت امور خارجه آمریکا مدعی است تمدید تعلیق تحریم های ایران به منزله اعلام موضع دولت در قبال برجام نیست.
مجموعه این تحولات و اظهار نظرها حکایت از آن دارد که دولت آمریکا برای پرهیز از مزایای توافق هسته ای با ایران و پاسخگویی به انتظارات جریان با نفوذ ضد برجامی در داخل آمریکا و در سطح منطقه غرب آسیا احتمالا قصد دارد برجام را در تعلیق نگه دارد و تصمیم گیری در باره تحریم ها را به کنگره واگذار کند . ترامپ و مشاورانش امیدوار هستند با اتخاذ این راهکار ، نه فقط برجام که توافقات اقتصادی و تجاری اروپایی ها با ایران نیز به حال تعلیق در آید .
البته در برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل برای عهد شکنی آمریکایی ها پیش بینی هایی انجام شده است . بر اساس این پیش بینی ها ، کلیه قراردادهای وضع شده میان ایران و طرف های خارجی در دوران پس از برجام از دایره شمول تحریم های احتمالی آمریکایی ها مستثنا خواهند بود. به عبارت دیگر ، اگر آمریکایی ها به هر دلیل تصمیم بگیرند که از برجام خارج شوند و تحریم های لغو شده یا تعلیق شده خود علیه ایران را بار دیگر به اجرا گذارند ، توافق های حاصل شده طی دو سال گذشته میان ایران و اروپا از خطر انتقام جویی آمریکایی ها در امان خواهند بود.
با این حال ، تجربه همسویی اروپایی ها با سیاست های خصمانه آمریکا در قبال ایران و همچنین ، آسیب پذیری های اروپا در برابر زیاده خواهی آمریکایی ها در حوزه های مورد اختلاف ، اطمینان از ایستادگی اتحادیه اروپا را مورد تردید قرار می دهد مگر این که اروپا پیش از اعلام نظر نهایی آمریکا مبنی بر خروج از برجام یا اعمال تحریم های هسته ای علیه ایران ، در مذاکرات پشت پرده ، جریان ضد برجامی را به تجدید نظر وادارد .
این تلاش ها در هفته های اخیر تا حدودی نیز آشکار شده است ؛ به گونه ای که آنگلا مرکل ، صدراعظم آلمان مذاکرات هسته ای با ایران و اخذ توافق برجام را الگوی مناسبی برای حل بحران اتمی در شبه جزیره کره توصیف کرده است . همچنین اخبار حکایت از آن دارد که در مذاکرات اخیر وزیر امور خارجه آمریکا با مقامات بریتانیایی لندن از موضع قاطع خود برای حفظ برجام سخن به میان آورده است . گزارش های چند باره آژانس بین المللی انرژی اتمی در پای بندی کامل ایران به تعهدات برجامی و انجام بازرسی های مکرر بازرسان این نهاد از تاسیسات هسته ای ایران نیز، قدرت مانور اروپایی ها در برابر دولت ترامپ را افزایش داده است .
اما این که رایزنی اروپایی ها در نهایت به تمکین ترامپ از برجام منجر خواهد شد یا خیر به گذشت زمان و رسیدن به روز 15 اکتبر نیاز دارد . اگر در آن روز ترامپ برجام را زیر پا گذارد و اروپا به همکاری های خود با ایران ادامه دهد ، سیاست مستقل بروکسل از واشنگتن به نمایش گذاشته خواهد شد . در غیر این صورت ، تسلیم در میدان برجام ، شکست های بعدی را برای اتحادیه ای با 28 عضو به ارمغان خواهد آورد که تجدید رفتار واشنگتن در خصوص تامین امنیت اروپا ، خروج عملی از پیمان آب و هوایی پاریس و تهاجم اقتصادی در چارچوب سیاست های حمایت گرایانه تجاری فقط بخشی از آن خواهد بود .
