مسکو از موضع خود در قبال برجام کوتاه نمی آید

اکثر مقامات دولت وقت آمریکا به همراه اعضای ارشد حزب دمکرات تقریبا متفق القول معتقد بودند که مسکو بر جریان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و حمایت از ترامپ در این انتخابات دخالت کرده است. این اظهارات تا جایی ادامه پیدا کرد که «جیمز کلاپر»، رئیس امنیت ملی آمریکا در دوره ریاست جمهوری اوباما در مصاحبه اخیر خود با شبکه ان بی سی، با اعتراف به اینکه دستگاه اطلاعاتی تحت امر وی هیچ گونه مدرکی دال بر دخالت و یا نفوذ مسکو در انتخابات ریاست جمهور آمریکا و پیروزی ترامپ نداشته، اما با اینحال تاکید کرد که اطمینان دارد چنین دخالتی توسط مسکو صورت گرفته است.

اما یکی دیگر از حواشی روی کار آمدن ترامپ مربوط به مساله برجام و تاکید وی بر لزوم از سرگیری مذاکرات مربوط به توافق میان ایران قدرت های بزرگ است. موضوعی که ایران بارها اعلام کرده که حاضر به مذاکره بر سر آن نیست.

مساله اینجاست که بدعهدی های طرف آمریکایی در عمل به تعهدات خود در قبال برجام منجر به ایجاد وقفه ای بزرگ و معنادار در آن دسته از فعالیت های اقتصادی – سیاسی شد که تهران حساب ویژه ای بر روی توسعه آنها در دوران پسابرجام باز کرده بود. ازجمله این موارد می توان به مساله اجرای پروژه کریدور اقتصادی استراتژیک  شمال به جنوب اشاره کرد که در حقیقت می توان گفت ایران نقش محوری و مرکزی در این کریدور ایفا می کند.

با اینکه ایران و کشورهای همسایه این کشور به ظاهر هیچ مشکلی برای اجرای این پروژه ندارند، اما در عمل مشکلات منظقه ای میان همسایگان سهیم در این کریدور ظاهرا تا حدی بزرگ بوده که در عمل منجر به توقف پروژه مذکور شده است.

در همین راستا گفتگویی با «هامیاک هوانسیان»، نماینده سابق پارلمان ارمنستان و رئیس انجمن دانشمندان علوم سیاسی این کشور داشته ایم که متن کامل آن در ادامه آمده است:

*طی روزهای پس از برگزاری انتخابات آمریکا، شایعه دخالت روسیه و حمله سایبری این کشور به ساز و کار انتخاباتی دیگر کشورها قوت گرفته است. بسیاری از کشورهای غربی اکنون معتقدند که روسیه قصد دخالت در انتخابات این کشورها و حمایت از نامزد طرفدار مسکو را به شکلی سازمان یافته در دستور کار خود دارد. آیا چنین ادعاهایی اساسا صحت دارند؟

این که مسکو دوست نداشت «هیلاری کلینتون» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز شود امری مسلم است. این مسئله که روسیه در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نقش داشته است قطعا نادرست است و این مسئله را مخالفان ترامپ برای بی اعتبار کردن وی مطرح کرده اند.

در کنار بی اعتبار ساختن و اذیت کردن ترامپ، هدف دیگری نیز وجود دارد که آن جلوگیری از بهبود روابط روسیه و آمریکا است. آن بحث هایی که در مورد دخالت روسیه در انتخابات آمریکا و صحبت هایی از این قبیل که از سوی دولت های اروپایی مطرح می شود، نشان می دهد که سیاست کشورهای اروپایی مستقل از آمریکا نیست و آن ها فقط تظاهر به استقلال می کنند.

به عنوان مثال روسیه خواستار انتخاب «فیون» به عنوان رئیس جمهور فرانسه است چرا که معتقد است ریاست جمهوری وی می تواند به استقلال سیاسی فرانسه و همچنین همگرایی آن با روسیه کمک کند. یکی از اقداماتی که روسیه انجام می دهد کمک و آرزوی موفقیت برای آن دولت است و سیاست دیگری که پیش می گیرد این است که با دخالت  در انتخابات به پیروزی وی کمک کند. اما روس ها چنین ابزار و تجربه ای ندارند و چنین کاری نمی کنند.

لابی گری و لابی گری سیاسی، نتیجه یک پروسه سیاسی است و این مسئله جزو فرهنگ سیاسی غرب است و روسیه هنوز کلاس سیاسی خود را در این سطح وارد نکرده است. به همین دلیل حتی در فضای پس از شوروی سابق تاثیر زبان روس ها هنوز همه چیز را حفظ می کند. در زمان انتخابات آمریکا، میزان نفوذ غربی ها و سفارت خانه های آمریکا در نتیجه انتخابات قابل مقایسه نیست.

قدرت روسیه پس از فروپاشی شوروی کمتر شده به عنوان مثال «ساکاوشیلی» در گرجستان رئیس جمهور شد در صورتی که این اتفاق مخالف سیاست های روسیه است. به طور کلی روسیه پس از فروپاشی شوروی این دیدگاه را ندارد که بخواهد در انتخابات سایر کشورها نفوذ کند. آن ها ممکن است از کسی حمایت کنند اما نفوذ و دخالت نمی کنند.

* ارزیابی شما از آینده روابط سیاسی مسکو و تهران در دوران ریاست جمهوری ترامپ چیست؟ آیا نزدیکی واشنگتن به مسکو تاثیری بر حمایت روسیه از برجام و تهران خواهد داشت؟

خب اول اینکه، تاکنون فقط مذاکراتی در خصوص امکان ارتباط مسکو و واشنگتن به خصوص در موضوع مبارزه با تروریسم بین المللی انجام شده است. مسکو به اقدامات دولت جدید آمریکا که ایران را به تروریسم متهم کرده است، اعتراض کرده است. دوم، مسکو هیچ گاه روابط دوستانه خود با ایران و یا چین را فدای رابطه با آمریکا نمی کند. روسیه معتقد است که برای عادی سازی روابط مسکو- واشنگتن نیازی ندارد که رابطه اش با کشوری دیگر را تخریب کند. بنابراین انتظار می رود که مسکو از موضع خود در قبال برجام، کوتاه نیاید و آن را حفظ کند.

* ترامپ بارها اعلام کرده که قصد کنار زدن برجام و برگزاری دور جدیدی از مذاکرات هسته ای با ایران را دارد. این درحالیست که شرکای اروپایی آمریکا معتقدند که برجام باید در هر صورت پابرجا مانده و به تداوم اجرای آن پایبند ماند. آینده برجام را چگونه ارزیابی می کنید؟

 بله. البته که شروع دوباره مذاکراتی که موفقیت آمیز بوده است، کاری غیر عقلانی است. اما از آنجایی که ترامپ به طور کلی می خواهد مخالفت کند، و همچنین بر حمایت از اسرائیل تاکید دارد لذا اصرار دارد که در مورد برجام بازنگری شود. آیا این که ترامپ بتواند شرکای اروپایی خود را متقاعد کند که روابط تجاری با ایران نداشته باشند نیازمند لغو نظام تحریم هاست؟

ایران ظرف یک سال گذشته حتی با وجود تحریم ها هم سعی کرده است که ظرفیت های توسعه اقتصادی خود را حفظ کند. از طرف دیگر ایران کشوری نیست که بشود با زبان فشار و هشدار با آن صحبت کرد. این ممکن است تاثیر معکوس داشته باشد چرا که تهران می تواند دندان تیز کند و آزادانه فعالیت های هسته ای خود را بدون در نظر گرفتن دیدگاه تقویت امنیت بین المللی ادامه دهد.

*همانطور که می دانید یکی از زمینه های همکاری های استراتژیک میان ایران و ارمنستان در چارچوب کریدور تجاری شمال به جنوب است که بخشی از مسیر ریلی آن از طریق ایران به ارمنستان منتهی می شود. آینده این کریدور را چگونه ارزیابی می کنید؟ چه مشکلات و موانعی بر سر راه اجرای این پروژه وجود دارد؟

کریدور شمال به جنوب یک مسیر مهم است و هنوز یک منبع بکر اقتصادی است که می توان آن را احیا کرد. من فورا بعد از استقلال یافتن ارمنستان رئیس انجمن علوم سیاسی ارمنستان شدم. در اوایل کار در دهه ۹۰ در مکان های مختلفی در ارمنستان راجع به این موضوع سخنرانی کردم و مقاله هایی ارائه دادم.

ارمنستان استفاده مناسبی از ظرفیت رابطه با ایران نکرده است و این در حالی است که با ایران هم مرز است. در این مدت مخالفان ما مکررا بدخواهی کرده اند و خواسته اند که ما را از این فرصت محروم کنند و نخواسته اند که به مسئله قره باغ خاتمه بدهند. اما رغبت اندکی از سوی پارلمان ارمنستان برای ارتباط با کشور برادر جمهوری اسلامی ایران، انجام گرفته است. این مرزها یک سرمایه گرانبها است که ما باید آن را حفظ کنیم.

* دیدگاه ارمنستان به برجام چیست؟ توافق هسته ای چه کمکی می تواند به گسترش روابط تهران و ایروان کند؟

ارمنستان هم علاقمند است که برجام اجرا شود و نظام تحریم ها علیه ایران لغو شود. ایران و ارمنستان روابط تاریخی و محکمی داشته اند و نژاد هر دو ملت از نژاد آریایی است. آنچه که ما امروزه از آن محروم شده ایم ظرفیت خوب همکاری های دو طرفه است. این اتفاق فقط به خاطر تحریم های ایران نیست و دلایل دیگری نیز دارد.