مقوله پدافند هوایی همواره از اهمیتی بالا در رده‌های نظامی هر کشوری محسوب می‌شود چرا که نخستین سد دفاعی در برابر هجوم یگان‌های پروازی دشمنان خواهد بود، لذا کشورهای مختلف همواره در راه پیشرفت هرچه بیشتر این نیروی مهم کوشیده‌اند تا با ایجاد یک آسمان امن، علاوه بر حفظ تمامیت ارضی خود در بُعد نظامی، امنیت اقتصادی و سیاسی را نیز به ارمغان آوردند.
در ایران نیز موضوع مهم و حساس پدافند هوایی به عنوان یک مقوله راهبردی تلقی می‌شود و به همین منظور با تدبیر فرماندهی معظم کل قوا و نظر فرماندهی آجا و فرماندهی سابق نیروی هوایی، به عنوان یگان چهارم ارتش جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 10 شهریورماه 1387 اعلام موجودیت کرد.
هرچند سابقه حضور یک نیروی مستقل پدافند هوایی به صورت مجزا به سال‌های جنگ سرد باز می‌گردد اما کشورمان با در پیش گرفتن راهبردی جدید، عملا موفق به خلق نمونه‌ای خاص از این نیرو تحت قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) شد که با تمامی موارد مشابه خود در سرتاسر دنیا از آنجا متفاوت است.
این مجموعه مهم و حساس با اعمال نظارت و فرماندهی بر تمامی یگان‌های پدافند هوایی موجود در سطوح نیروهای مسلح اعم از ارتش و سپاه، تمامی آنان را تحت شبکه‌ای یکپارچه با یکدیگر هماهنگ می‌سازد که علاوه بر اطمینان‌پذیری بالاتر و بهره‌گیری حداکثر از امکانات از هرگونه اختلال در شرایط حساس نبرد جلوگیری خواهد کرد، لذا امروزه فرماندهی قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء(ص) با هدایت یگان‌های مختلف پدافند توپخانه ای، موشکی، راداری، جنگ الکترونیک و البته یگان‌های پروازی رهگیر نیروی هوایی ارتش، نقش مهمی را در ساختار نیروهای مسلح ایفا می‌کند که در صورت لزوم، توانایی پاسخ‌دهی مناسب به تمامی تهدیدات را به نحو احسن خواهد داشت.
* رزمایش مدافعان آسمان ولایت؛ تمرین امنیت در آسمان جنوب
رزمایش مشترک پدافند هوایی از تاریخ 6 تا 8 دی ماه به مدت سه روز و در گستره‌ای به وسعت 496 هزار کیلومتر مربع برگزار شد که شامل بیش از 1000 نقطه پدافندی در قالب 3 منطقه پدافندی جنوب غرب واقع در امیدیه، منطقه پدافندی جنوب شرق در بندرعباس و به مرکزیت منطقه پدافندی جنوب در بوشهر برگزار شد که طی آن نسل جدیدی از تسلیحات قرارگاه پدافند هوایی مورد آزمایش قرار گرفت.
محوریت این رزمایش که با هدف تامین آسمانی ایمن در یکی از حساس‌ترین نقاط مرزهای هوایی کشورمان همراه بود و با توجه به آنکه منطقه اصلی رزمایش شامل حساس‌ترین پایانه‌ها و مراکز نفتی واقع در شمال خلیج فارس خصوصا جزیره خارک، شاهراه حیاتی و جهانی انتقال انرژی در منطقه میانی خلیج فارس، میادین گازی پارس جنوبی، منطقه راهبردی و حساس نیروگاه اتمی بوشهر و مراکز مهم نظامی و شهری بوده است، می‌توان اینگونه استنباط کرد که قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص) با آزمایش و محک زدن نیروهای خود در سخت‌ترین شرایط ممکن، به دنبال بررسی عملکرد هریک از یگان‌ها در شرایط نزدیک به جنگ بوده است.
از سوی دیگر با توجه به وضعیت آشفته منطقه خاورمیانه که طبیعتا موجب عبور اکثریت هواپیماهای مسافربری خطوط هوایی سراسر دنیا از فضای تحت حاکمیتی کشورمان به عنوان ایمن‌ترین منطقه پروازی غرب آسیا شده‌است، می‌توان برگزاری این تمرین نظامی را در یکی از پرترافیک‌ترین شاهراه‌های عبور هواپیما بر فراز کشورمان با نزدیک به 1000 پروازی عبوری که منطقه اروپا را به جنوب خلیج فارس و سپس جنوب شرق آسیا متصل می‌کند، اینگونه قلمداد کرد که این نیرو به دنبال نمایش این مقوله بوده که تامین امنیت مسیرهای هوایی بر فراز مرزهای هوایی (FIR) و نقاط شناسایی دفاع هوایی (ADIZ) در کنار حفظ مناطق پرواز ممنوع (NFZ) همواره از اهمیت بالایی برخوردار است.
لذا با توجه به توضیحات بالا، حجم وسیعی از تجهیزات پدافند هوایی نیروهای مسلح شامل ارتش جمهوری اسلامی ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی و مرزبانی تحت شبکه یکپارچه قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) در منطقه گسترده‌ای در جنوب کشور از جنوب خوزستان تا بوشهر و جنوب استان‌های فارس و کرمان و نهایتا بخش اعظمی از استان هرمزگان اقدام به تمرینات نظامی کردند که شامل انواع تجهیزات پدافند توپخانه‌ای و موشکی، سایت راداری سیار و ثابت، مراکز شنود زمینی و هواپیماهای شنود الکترونیکی و سیگنالی، یگان‌های مهندسی و مقابله با جنگ‌های نوین (ش.م.ه)، مراکز دیده‌بانی و ارتباطی و نهایتا هواپیماهای رهگیر نهاجا شده است که نکته متمایز آن، بهره‌گیری از نسل جدید فرماندهان جوان تحت قرارگاهی با نام «علی اکبر» است.
در ادامه به تفکیک به رخدادهای روی داده در این رزمایش سه روزه که با رمز «یا قمر بنی هاشم» آغاز شد خواهیم پرداخت:
* روز نخست، استقرار و آماده سازی
در روز نخست این رزمایش، یگان‌های پدافندی ثابت و متحرک در نقاط از پیش تعیین شده مستقر شدند که از آن جمله می‌توان به بارگذاری سامانه‌های موشکی، برقراری خط ایمن ارتباطی بین یگان‌های شرکت کننده در رزمایش و همچنین تست آزمایشی سامانه‌ها پیش از شلیک اشاره کرد، ضمن آنکه با بهره‌گیری از رادارهای مادر و تاکتیکی سیار، تحت شبکه یکپارچه پدافند هوایی کلیه اقدامات و تحرکات رخ داده در منطقه عمومی رزمایش مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
همچنین در این روز با بهره‌گیری از سامانه‌های شنود زمینی و هواپیماهای شنود الکترونیکی و سیگنالی علاوه بر ایجاد یک منطقه امن برای مقابله با جنگ الکترونیک، با دریافت و شناسایی تحرکات راداری و سیگنالی یگان‌های پدافندی و پروازی دشمن فرضی مقابله لازم با آنان صورت پذیرفت.
ضمن آنکه بهره‌گیری موثر از حلقه مهم دیده‌بانی بصری نیز تمرین شد و پهپادهای شناسایی در اقدامی پیشدستانه، جنگ روانی را تمرین کردند که با حضور یگان های مقابله با جنگ های نوین در جهت رفع حملات ش.م.ه و تمرین درگیری سایبری همراه بود.
* روز دوم؛ شلیک موشک های مرصاد و یازهرا و رهگیری فانتوم
دومین روز از رزمایش پدافندی مدافعان آسمان ولایت را باید تلفیقی از تست سامانه‌های پدافند موشکی، جنگ الکترونیک، ارتباطی و همچنین یگان‌های رهگیر نیروی هوایی دانست.
تست میدانی سامانه پدافند موشکی ارتفاع متوسط مرصاد نیز از دیگر اقدامات این روز بود.
مرصاد نمونه بومی سامانه پدافندی موفق هاوک (مخفف Homing All The Way Killer به معنای قاتل در تمام مسیرها و به اختصار انگلیسی HAWK) ساخت شرکت ریتیون (Reytheon) ایالات متحده است که ایران پیش از انقلاب اسلامی نوع I-HAWK (هاوک بهبود یافته) را خریداری کرد که بعدها به عنوان ستون فقرات موشکی پدافند هوایی کشورمان طی 8 سال جنگ تحمیلی، با کارکردی تحسین برانگیز در برابر نفوذ هواپیماهای رژیم بعثی عراق عملکرد فوق العاده‌ای را به نمایش گذاشت و با بهره‌گیری از کارکنانی زبده توانست حجم وسیعی از هواگردهای متجاوز شکار کند آن هم در حالیکه تا پایان جنگ به جز یک مورد ارتقا نسبت به نمونه‌های در اختیار عراق تغییرات چندانی را ندید و البته بسیار موفق تر از آنان نیز عمل کرد.
اگر تنها بخش کوچکی از جنگ را که به واسطه موشک‌های ضدرادار Kh-28 عراقی کنار بگذاریم -که موجب مشکلاتی برای این سامانه های شد که البته کمی بعد با تدبیر جالبی خنثی گردید- در کل تاریخ جنگ تقریبا هواگردی از رژیم بعثی عراق نمانده بود که طعم موشک‌های قدرتمند MiM-23 این سامانه را نچشیده باشد.
این سامانه موشکی در پایان جنگ تحمیلی نیز تجربه جدیدی را به کارنامه خود افزود که بهره‌گیری از موشک‌های آن بر روی جنگنده رهگیر پیشرفته F-14A (تامکت) نیروی هوایی کشورمان بود که به واسطه طولانی شدن جنگ و کاهش ذخایر استراتژیک موشک‌های برد بلند و افسانه‌ای AIM-54 (فینیکس) دچار مشکلاتی شده بود.
بهره‌گیری و نصب این موشک بر روی جنگنده‌ها و هماهنگی آن با رادار AN/AWG-9 آن نهایتا منجر به خلق دستاوردی مهم با نام موشک «سجیل» (AIM-23 SkyHAWK) شد که حداقل شکار دو جنگنده عراقی شامل سوپراتاندارد و MiG-29 را در بازه‌ای حساس از جنگ در کارنامه دارد.
پس از پایان جنگ، با در نظر گرفتن عملکرد فوق‌العاده سامانه موشکی هاوک، تصمیم بر بهره برداری و ساخت نخستین سیستم پدافند موشکی بومی با نام مرصاد گرفته شد.
«مرصاد» با الگو قرار دادن هاوک و البته بهینه‌سازی آن توسط سازمان هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ساخته و با بهره‌برداری از دو موشک «شاهین» و «شلمچه» (بر مبنای موشک MIM-23 HAWK) امروزه در ساختار رزمی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌شود.
در سامانه موشکی مرصاد تمامی رادارهای کشف، شناسایی و تعقیب هدف با نام‌های «کاشف»، «جویا» و «هادی» مورد بازبینی و ساخت دوباره قرار گرفته است که علاوه بر آنکه برد شناسایی نسبت به نمونه مادر بهبود و افزایش یافته، توانایی بهره‌برداری و تعمیرات سریع تر را نیز داراست.
در کنار این موارد، با بهره‌برداری از سامانه جدید دید بصری و افزایش توان اپتیکی با توانایی کارکرد در تمامی ساعات شبانه روز، مرصاد می‌تواند حتی در شرایط مغشوش جنگ الکترونیک -که مبنای امروزی نبردهاست- به فعالیت خود ادامه داده و از کار نیفتد.
قابلیت شبکه شدن با دیگر سیستم‌های پدافندی قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء(ص)، افزایش توان درگیری همزمان از یک به دو هدف و همچنین بهره‌برداری از سه نوع موشک مختلف به طور همزمان (هاوک، شاهین و شلمچه) در کنار توانایی گسترش و ساخت نمونه موبایل (نمونه با توانایی حمل لانچر پرتاب بر روی خودرو جهت گسترش سریع تر و با نام قادر) از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد نمونه داخلی است.
در نهایت موشک‌های این سامانه با نام‌های شاهین و شلمچه بر خلاف نمونه اصلی، از رادار آرایه فازی بهره می‌برد که علاوه بر بهبود عملکرد و افزایش توان رهگیری به سمت هدف، بهره‌برداری از موشک را ساده‌تر و بازبینی‌های دوره‌ای لازم را نیز کمتر ساخته است.
شاهین با طول 5 متر احتمالا دارای برد مفید 45 الی 50 کیلومتر است و قابلیت دست یابی به ارتفاع نهایی 65هزار پا و سرعت 2.7 ماخ را دارد که توانایی درگیری با اهداف پروازی بالاتر از برد متوسط هاوک را تا حدودی به آن می‌دهد و از سوی دیگر کمینه ارتفاع عملیاتی آن نیز نسبت به نمونه اصلی کاهش یافته است که در نتیجه درگیری با اهداف کم سرعت و ارتفاع کم و نیز موشک‌های کروز را ممکن می‌سازد، ضمن آنکه سرجنگی شدیدالانفجار آن برای هر هدفی خطرناک خواهد بود.
با این تفاسیر، سامانه مرصاد در روز دوم رزمایش یک تیر موشک «شلمچه» را علیه هدفی پرنده (هواپیمای بدون سرنشین با ابعاد کوچک) از سایت پدافندی ماهشهر و در فاصله 35 کیلومتری و ارتفاع 21 هزارپایی شلیک کرد که منجر به انهدام کامل هدف شد.
در بخشی دیگری از این رزمایش سامانه موشک ارتفاع پایین «یازهرا» مورد بهره برداری و آزمایش قرار گرفت.
این سامانه نیز محصول سازمان هوافضای نیروهای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروی های مسلح است که با بهره‌گیری از تجربیات و عملکرد سیستم پدافند ارتفاع پایین FM-80 ( که در ابتدای دهه 70 شمسی از چین خریداری شد و خود نمونه کپی شده سیستم پیشرفته فرانسوی کورتال است) ساخته و مورد توسعه قرار گرفت.
سامانه یازهرا (س) با بهره‌گیری از قابلیت سیار بودن خود می‌تواند موشک‌های «شهاب ثاقب» را تا برد نهایی 12کیلومتر و برد مفید 9 کیلومتری به سمت اهداف پروازی شامل جنگنده‌ها و بالگردها پرتاب کند که محدوده تحمل شتاب بالای گرانشی موشک‌های آن و سرعت 750 متر بر ثانیه، این موشک را به کابوسی وحشتناک برای هر پرنده‌ای البته در محدوده خود تبدیل کرده است.
این سامانه موشکی در کنار دیگر سامانه‌ها ازجمله موشک های «راپیر» و توپخانه‌ای «اسکای گارد» قرارگاه پدافند هوایی می‌تواند به صورت مجموعه‌ای از پدافند ارتفاع پایین موشکی – توپخانه‌ای و با هدف ایجاد یک سد منظم و دقیق در برابر موشک‌های کروز یا نفوذ هواپیماهای کوچک به صورت موفق عمل کند.
ساختار سامانه «یازهرا» نسبت به نمونه چینی (اف ام 80) با تغییرات مختلفی در بخش‌های هدایتی و شناسایی همراه است که از جمله آن می‌توان به موشک‌های با سرجنگی شدیدالانفجار و سیستم شناسایی اپتیکی نسل جدید و مسیریاب لیزری اشاره کرد که در شرایط جنگ الکترونیک سنگین و اختلال بالا می‌تواند بدون بهره‌گیری از رادار خود وارد عمل شده و با شناسایی بصری بر روی هدف قفل و سپس شلیک کند که از جمله دیگر ویژگی‌های عمومی آن می‌توان به توان رهگیری 12 هدف و شلیک به سمت 4 هدف اشاره کرد.
در این رزمایش یک تیر از موشک های «شهاب ثاقب» این سامانه علیه پهپادی کوچک شلیک و با موفقیت موجب نابودی آن شد.
در بخشی دیگر از تمرینات روز دوم، سامانه مخابراتی دوربرد هوافضایی آسمان که به منظور ایجاد ارتباطات امن و پایدار با برد 150 کیلومتر، برای نخستین بار مورد بهره‌برداری قرار گرفت، ضمن آنکه در بُعد مقابله با جنگ الکترونیک و سایبری نیز سامانه کنترل و فرماندهی «فکور» اقدام به پایش دقیق اطلاعات تبادل شده بین یگان‌ها جهت جلوگیری از هرگونه اختلال کرد.
تمرین پدافند غیرعامل با بهره‌گیری از استتارهای نوین و همچنین سامانه دودزای «جبار 9» که با ایجاد پرده‌ای از دود غلیظ مانع دید بصری یگان‌های شکاری نیروهای دشمن فرضی شد، از دیگر اقدامات این مرحله از رزمایش بودند.
نهایتا در این روز از رزمایش شاهد پرواز هواپیمای شکاری رهگیر F-4E (فانتوم) از پایگاه ششم شکاری شهید یاسینی بوشهر و با وظیفه دفاع هوایی همراه بودیم که نسبت به رهگیری یک هدف پرنده (بمب افکن Su-24 فنسر از پایگاه هفتم شکاری شیراز به عنوان دشمن فرضی) اقدام کردند.
لازم به ذکر است که هواپیماهای رهگیر نیروی هوایی به عنوان یکی از ارکان مهم پدافند هوایی ایفای نقش می‌کنند و حضور آنها به واسطه سرعت بالا و حضور در مناطق مختلف درگیری در حداقل زمان همواره مورد اهمیت واقع شده و در حقیقت سکوهای هواپایه پرتاب موشک محسوب می شوند که با بهره‌گیری از هدایت کارکنان مجرب پدافند هوایی در ایستگاه های راداری و اطلاع از موقعیت دقیق هدف در آسمان و خطرات حاضر در منطقه با شناسایی توسط نهایی اهداف با رادار جنگنده اقدام به رهگیری و در صورت لزوم انهدام هواپیمای متخاصم با بهره گیری از موشک‌های حرارتی و هدایت راداری می‌کنند.
* روز سوم؛ شلیک در خارک پس از 27 سال/ تست میدانی تلاش برای اولین بار/ شلیک موشک S200
روز سوم را باید اصلی ترین روز رزمایش «مدافعان آسمان ولایت» دانست که در آن یکی از مهمترین دستاوردهای دفاعی کشورمان مورد آزمایش عملیاتی قرار گرفت.
در تمرینات این روز، ابتدا سامانه موشکی مرصاد مستقر در جزیره خارک پس از 27 سال (پایان جنگ تحمیلی) اقدام به شلیک یک تیر موشک شلمچه به سمت پهپاد متخاصم بر فراز خلیج فارس کرد.
این تمرین از آنجا اهمیت دارد که منطقه جزیره خارک مشرف به شاهراه حیاتی جهانی انرژی و همچنین مراکز مهم ذخایر نفتی و پایانه های صادراتی از اهمیتی ویژه برای کشورمان برخوردار است و به همین منظور طی 8 سال جنگ تحمیلی، حدودا 3هزار بار مورد حمله هوایی واقع شده که از تعداد روزهای جنگ نیز فراتر می‌رود و در آن زمان مجموعه‌ای از سیستم‌های پدافندی ازجمله هاوک که امروز مبنایی برای سامانه بومی مرصاد است، افتخارآفرینی فراوانی را از خود به نمایش گذاشتند و امروز نیز به مدد توانمندی متخصصان داخلی و بر پایه دانشی بومی امنیت این جزیره بیش از پیش برقرار است.
پس این تمرین، سامانه موشکی برد بلند S200 در منطقه عمومی بوشهر مورد تست و آزمایش قرار گرفت و توانست پهپاد هدف که از خود موشک نیز کوچیکتر بوده است را منهدم کند.
S200 که سیستمی پدافندی جهت پوشش ارتفاع بالا و در برد بالاست، در دهه 70 شمسی از شوروی سابق خریداری شد و برای پوشش خلا نبود سامانه ارتفاع بالا که در طی جنگ تحمیلی موجب نفوذ هواپیماهای بلند پرواز MiG-25 عراقی می‌شد (که با تهیه سیستم موشکی بردبلند HQ-2 از چین و هدف قرار گرفتن یک فروند از آنان توسط موشک فینیکس جنگنده F-14 تامکت تا حدی خنثی گردید) وارد سازمان رزم هوایی کشورمان شد.
S200 با نام های آنگارا /وگا /دوبنا (به روسی: Ангара\Вега\Дубна) و نام ناتو SA-5 گامون (به انگلیسی Gammon) شناخته می‌شود، محصول شرکت آلماز (Almaz) روسیه است که در دهه 1960 میلادی مقابله با حملات احتمالی فوج عظیمی از بمب‌افکن‌های آمریکایی وارد خدمت شد.
فلسفه بهره‌گیری از این موشک در کشور سازنده که از برد بالای 150 الی 300 کیلومتری (بنا بر نمونه تحویلی) برخوردار است، انفجار سنگین در میان دسته هواپیماهای متجاوز با سر شدیدالانفجار بود که در سکوهای پرتاب ثابت و در ساختاری گسترده مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
هرچند این سامانه در کشور سازنده به موفقیت چندانی نرسید اما در کشورمان با نمونه تحویل گرفته شده اساسا متفاوت بوده چرا که درسال‌های پس از تحویل تغییرات بسیاری در آن به وقوع پیوسته است.
S200 که 10متر طول دارد، موشکی سنگین با وزن 7 تن است که قابلیت دستیابی به ارتفاع بالا (از 1000 پا تا حداکثر 130000 پا) و برد بالا (حداکثر 300 کیلومتر) را داراست که از سوخت مایع بهره گرفته و جهت شلیک و رسیدن به ارتفاع مورد نظر در حداقل زمان از 4 بوستر کمکی سوخت جامد نیرو می‌گیرد.
سرجنگی این موشک با وزن 217 کیلوگرم از نوع ترکش شونده شدیدالانفجار است که با بهره‌گیری از فیوز مجاورتی می‌تواند مستقیما به هدف برخورد کرده یا در نزدیکی آن منفجر شود ضمن آنکه با قابلیت هدایت نیمه فعال راداری و سرعت 2500 متر بر ثانیه می‌تواند به هدف مورد نظر دست یابد.
فناوری به کار رفته در این سیستم نیز لامپ خلا بوده که در گذر زمان مورد ارتقا قرار گرفته است.
اما همانطور که پیشتر بیان شد، این سامانه تغییرات بسیاری را در کشورمان دیده است. نخست آنکه موشک‌های S200 با توجه به زمان طولانی پس از خرید، مورد بهینه سازی و همچنین عمردهی واقع شده‌اند تا عملکرد مناسب را در شرایط لزوم داشته باشند، ضمن آنکه سامانه رادار کنترل آتش S200 نیز که با نام 5N62 شناخته شده و رادار هشدار اولیه (مادر) با نام 5N84A مورد بهسازی واقع شده که از جمله آن می‌توان به دیجیتال کردن بخش اعظمی از آن و حذف فناوری لامپ خلا اشاره کرد.
از دیگر ویژگی‌های این مجموعه پدافندی نیز می‌توان به قابلیت متفاوت با شرایط استقراری در کشورهای عضو بلوک شرق اشاره کرد که به نوعی در نمونه خود یگانه است و استقرار در مواضع مستحکم ایمنی را در برابر حملات ضد راداری بیش از پیش افزایش می‌دهد ضمن آنکه بهره‌گیری در مقابل انواع اهداف پرنده تا اندازه‌های به مراتب کوچکتر از خود موشک سامانه نیز از دیگر ویژگی‌های نسخه ارتقا یافته داخلی است.
این سیستم علاوه بر کارکرد با بخش‌های مختلف خود همانند رادار هشدار اولیه و رادار شناسایی و درگیری می‌تواند با دیگر اجزای قرارگاه پدافند هوایی به صورت هماهنگ عمل کند که از جمله آن سامانه بومی تلاش است.
پس از تست سامانه S200، نوبت به اصلی‌ترین عنصر حاضر در رزمایش یعنی سامانه بومی «تلاش» رسید.
«تلاش» که از یک روز قبل در منطقه عمومی رزمایش و برای نخستین بار در جنوب کشور گسترش و استقرار یافته بود نشان داد که می‌تواند به عنوان یک دستاورد ارزشمند صنایع دفاعی به تمام جهانیان معرفی شود.
مراحل مطالعاتی و ساخت تلاش به اواخر دهه 80 شمسی باز می‌گردد که طی آن سازمان هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با مطالعه سامانه‌های پدافندی روز دنیا در ارتفاع متوسط و برد بالا و همچنین بهره‌گیری از دانش متخصصان بومی، بر پایه موشک‌های پدافند هوایی/وظیفه ثانویه ضد کشتی SM-1 استاندارد (ساخت ریتیون ایالات متحده که پیش از انقلاب به عنوان پدافند موشکی ناوهای سنگین نیروی دریایی خریداری گردید) ساخته و توسعه داده شد.
خانواده موشک‌های استاندارد در سرتاسر جهان الهام بخش نسل جدیدی از سیستم‌های موشکی پدافند هوایی است که در کشورمان نیز با توجه به تجربیات و مطالعات صورت گرفته به عنوان پایه‌گذار مجموعه‌ای جدید و پیشرفته مورد مطالعه قرار گرفت، هرچند پیش از این از موشک‌های استاندارد بر روی پرتابگرهای سامانه موشکی هاوک در طی جنگ تحمیلی برای پوشش ارتفاع بالا و مقابله با جنگنده‌های عراقی تحت پروژه ای با نام «شباهنگ» استفاده شد و حتی بر روی جنگنده F-4E فانتوم در نقش ضدکشتی و هوا به هوا نیز مورد تست و آزمایش قرار گرفت اما در حقیقت نخستین نمونه بومی آن با نام «فجر» در دهه 70 توسط نیروی دریایی تست شد.
پس از آن نسخه ای با نام «محراب» جهت تسلیح ناوشکن های نیروی دریایی وارد چرخه عملیاتی شد و امروزه نیز به عنوان اساسی برای ساخت موشک‌های خانواده «صیاد» جهت بهره گیری در سامانه موشکی تلاش مورد بهره برداری قرار می‌گیرد که البته با نسخه اصلی استاندارد تفاوت‌هایی داشته و اساسا با طراحی منحصر به خود رو به رو است.
در خصوص ویژگی‌های موشک‌های تلاش اطلاعات چندانی منتشر نشده است لذا نمی‌توان نظری قطعی داد اما برخی از اخبار تایید نشده برد بین 70 الی 100 کیلومتر را برای آن در نظر گرفته است.
از ویژگی های بارز موشک های این خانواده می‌توان به برخورداری از سامانه هدایت ترکیبی و امکان ردیابی مستقل اشاره کرد. به این معنا که می‌تواند پس از شلیک و رسیدن به فاصله مشخصی از هدف مستقل و با بهره‌برداری از رادار خود موشک به سمت هدف روانه شده و به همین منظور اخلال الکترونیکی کمترین تاثیر را در روند فعالیت آن خواهد گذاشت در حالی که در بحث هدایت و ناوبری نیز بهره گیری از قابلیت اینرسی در کنار ارسال لحظه‌ای سیگنال‌ها از رادار زمینی در تصحیح مسیر موثر خواهد بود.
پرتابگرهای این موشک که از نظر ظاهری مشابه سامانه پدافند آمریکایی MiM-104 (پاتریوت) هستند می توانند تا حداکثر 4 موشک را بر روی خودرو کشنده بارگذاری و شلیک کنند و به طور قطع یک سایت با چندین پرتابگر و بهره‌گیری از رادار هشدار اولیه و رادار کنترل آتش نقش ارزنده‌ای را در تامین آسمان منطقه نبرد یا پوشش نقاط حساس ایفا کنند.
اگر بخواهیم بیش از این به بخش‌های این سیستم اشاره کنیم، باید از رادار کنترل آتش نسل جدید تلاش با نام «افق» گفت که با بهره‌گیری از دانش بومی قابلیت فعالیت در محیط‌هایی با اختلال شدید الکترونیکی را خواهد داشت ضمن آنکه بهره‌گیری از قابلیت دیجیتال و کارکرد ساده در محیط جنگی نیز می‌تواند از ویژگی‌های بارز آن باشد.
سامانه تلاش عموما به مجموعه‌ای از پدافند ارتفاع متوسط و برد بلند اطلاق می‌شود که به همراه موشک‌های خانواده صیاد می‌تواند در کنار مجموعه‌ای دیگر از سامانه‌های قرارگاه پدافند هوایی همچون موشک S200 و رادارهای این مجموعه به صورت واحد عمل کند تا با پوشش همزمان ارتفاع متوسط و بالا منطقه آسمان نبرد را برای هر هدفی ناامن سازند.
آماده سازی پهپاد هدف
در این رزمایش نیز سامانه موشکی تلاش با شلیک یک موشک از خانواده صیاد هدفی را در فاصله 40 کیلومتری از نوع ریزپرنده منهدم ساخت.
در آخرین بخش از تست سامانه‌های رزمی در هفتمین رزمایش پدافندی «مدافعان آسمان ولایت»، پدافند توپخانه‌ای «اسکای گارد» (به انگلیسی Sky Guard) که اصالتا ساخت سوییس است مورد آزمایش قرار گرفت.
این سامانه که به صورت بومی توسط کشورمان تولید می‌شود، مجموعه‌ای از رادار کشف و کنترل آتش ارتفاع پایین و توپخانه زمین به هوا 35 م م متصل به رادار است که به عنوان حلقه آخر پدافند هوایی جهت حفاظت از مراکز حساس و با ایجاد دیوار آتش به ایفای نقش مشغول است و از آنجایی که مجموعه راداری آن و بخش هدف‌گیری اپتیکی توسط صنایع داخلی ارتقا یافته است به عنوان یک مانع جدی و خطرناک در مقابل انواع هواگردها خصوصا موشک های کروز بدل می شود.
در این تمرینات نیز یک فروند پهپاد توسط اسکای گارد مستقر در منطقه نیروگاه اتمی بوشهر کشف و منهدم شد.
نهایتا پایان بخش این رزمایش با رژه نیروهای شرکت کننده همراه بود و پس از آن امیر فرزاد اسماعیلی فرماندهی قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) با اعلام دستیابی به تمامی اهداف از پیش تعیین شده و اجرای تمرینات نظامی در بدترین شرایط آب و هوایی به اخطار به 12 هدف بیگانه که قصد نزدیکی به منطقه رزمایش را داشتند اشاره داشت و سپس اعلام داشت که بخشی از سامانه پدافند موشکی باور 373 نیز در تمرینات تست شده و در خصوص S300 نیز به محض استقرار در نقاط تعیین شده آزمایش صورت پذیرفته و به اطلاع عموم مردم ایران خواهد رسید.
