گزارش فعالیت آژانس اتمی/نظارت بر فعالیت هسته‌ای ایران

در مقدمه گزارش منتشره درباره دستاوردهای این آژانس در سال ۲۰۱۶، از تهیه گزارش اصلی درباره تایید و نظارت بر فعالیت های هسته ای ایران، اجرایی کردن متمم الحاقی به کنوانسیون حفاظت فیزیکی مواد هسته ای (CPPNM)، عکس العمل در مقابل شیوع بیماری زیکا در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب که به یک بحران منتهی شد و نهایتا ترویج راه حل های هسته ای امن برای تحقق توسعه پایدار در سراسر جهان، به عنوان برخی از دستاوردهای اصلی این آژانس در سال ۲۰۱۶ یاد شده است.

ایران

قسمت اول این گزارش به ایران اختصاص داده شده و در آن آمده است: گزارش اصلی درباره روند اجرای برجام یا طرح جامع اقدام مشترک (JCPOA) در روز ۱۶ ژانویه سال ۲۰۱۶ از سوی یوکیو آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی منتشر شد. در این گزارش تایید شده که ایران مراحل آماده سازی موارد ذکر شده در ضمیمه ۵ برجام که در ماه جولای ۲۰۱۵ بین ایران و گروه ۱+۵ موسوم به E۳ / EU + ۳ شامل چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلستان، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا امضاء شد، را کامل کرده است.

شورای حکام آژانس در ماه اوت سال ۲۰۱۵ و در پی درخواست شورای امنیت سازمان ملل، رسما به یوکیا آمانو اجازه داد تا نسبت به اجرای فرایند تایید و نظارت بر تعهدات هسته ای ایران بر اساس برجام اقدام کند.

برای اطمینان از نظارت موثر و کارآمد بر تعهدات هسته ای ایران بر اساس برجام، یک دفتر جدید پادمان در ایران تاسیس شد و یک دستگاه جدید با تکنولوژی بالا که به صورت آنلاین غنی سازی را نظارت می کند (OLEM) نصب شد تا تائید کند که ایران سطح غنی سازی اورانیوم خود را بر اساس تعهدش در برجام در حد ۳.۶۷ (سه ممیز شصت و هفت) درصد نگهداشته است.

کره شمالی

بخش دیگر گزارش عملکرد آژانس در سال ۲۰۱۶ به کره شمالی پرداخته و در این بخش آمده است: در سال ۲۰۱۶ یوکیا آمانو نگرانی جدی خود را از برنامه هسته ای جمهوری دموکراتیک خلق کره (کره شمالی)، که در این سال دو آزمایش هسته ای انجام داد، بارها تکرار کرد. او از کره شمالی خواسته است تا به طور کامل به تعهدات خود بر اساس قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل عمل کند و نسبت به حل و فصل همه مسائل باقیمانده، از جمله مواردی که در طول غیبت بازرسان آژانس در این کشور از سال ۲۰۰۹ به این سو بوجود آمده است، اقدام کند. در ادامه این بخش تاکید شده است که آژانس بین المللی انرژی اتمی همچنان به نظارت خود بر تحولات مربوط به برنامه هسته ای کره شمالی از طریق تصاویر ماهواره ای ادامه می دهد.

در بخش امنیت هسته ای، در این گزارش آمده است که شروع اجرایی شدن توافق کلیدی صورت گرفته درباره امنیت هسته ای در ماه می، گامی مهم در تقویت امنیت هسته ای در سطح جهان به شمار می آید. اجرایی شدن متمم الحاقی به کنوانسیون حفاظت فیزیکی مواد هسته ای (CPPNM) باعث شده تا از نظر قانونی کشورها ملزم شوند که نسبت به حفاظت فیزیکی از تاسیسات هسته ای و مواد هسته ای در مصارف داخلی، ذخیره سازی و حمل و نقل، که در کنوانسیون اصلی مصوب سال ۱۹۷۹ پوشش داده نشده اند، اقدام لازم را به عمل آوردند. در این راستا، در کنفرانس یک هفته ای ماه دسامبر فرصتی فراهم شد تا امکان تبادل نظر در زمینه راه های بهبود امنیت هسته ای در سطح جهان بیش از پیش فراهم شود.

در این گزارش آمده است که در زمینه ایمنی هسته ای، در سال ۲۰۱۶ برنامه ای گسترده در زمینه بررسی درخواست کشورهای عضو برای تقویت ایمنی هسته ای در سطح جهان به اجرا گذاشته شد و در این زمینه آفریقای جنوبی میزبان نخستین سیستم یکپارچه بررسی مقررات (IRRS) بود و چین به عنوان کشور دارای بیشترین تعداد راکتورهای در حال ساخت در سطح جهان پیگیر میزبانی این سیستم یکپارچه است.

مقابله با بیماری زیکا

در گزارش عملکرد آژانس همچنین آمده است که آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۱۶ با استفاده از تکنیک عقیم سازی حشرات(SIT)، به عنوان بخشی از استراتژی یکپارچه برای کنترل بیماری زیکا، سرعت عمل خوبی در کمک به کشورهای امریکا لاتین و حوزه کارائیب برای جلوگیری از شیوع ویروس این بیماری داشته است.

آژانس در این زمینه با ارائه تجهیزات قابل حمل برای تشخیص سریع ویروس و همچنین آموزش های لازم، به کشورها ی درگیر این ویروس کمک کرد تا با بهره گیری از تکنیک بر گرفته از انرژی هسته ای به سرعت و با دقت بالایی ویروس زیکا را شناسایی کنند.

توسعه پایدار

در زمینه توسعه پایدار هم در این گزارش آمده است که در سال ۲۰۱۶، آژانس بین المللی انرژی اتمی زمینه ساز افزایش همکاری های بین المللی در زمینه علوم هسته ای و ترویج استفاده از فناوری هسته ای برای توسعه پایدار بوده است. این نوع تکنولوژی امکان منحصر به فردی برای کمک به کشورها در جهت استفاده از انرژی هسته ای در صنعت، انرژی، بهداشت و درمان، کشاورزی، حفاظت از محیط زیست و بسیاری از عرصه های دیگر فراهم کرده است.

در این گزارش از نوسازی آزمایشگاه آژانس بین المللی انرژی اتمی و برگزاری چند نشست و کنفرانس بین المللی مرتبط با انرژی هسته ای، به عنوان دیگر دستاوردهای این سازمان در سال ۲۰۱۶ یاد شده است.