در حالی که هنوز بازتاب‌های حاصل از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ادامه دارد، یکی از بیشترین سوالاتی که مطرح است اینکه: آیا وی توافق هسته‌ای با ایران را لغو می کند به ویژه اینکه در تبلیغات انتخاباتی از «توافق بد» ابراز نارضایتی کرده بود.
به هر حال در پاسخ به این سوال باید این موضوع را از زوایای مختلف بررسی کرد و در نظر داشت که آنچه امروز گفته می شود در چارچوب متغیرات مختلف زمانی و مکانی بوده و نمی تواند به عنوان یک اصل همیشگی در نظر گرفته شود.
مزایای توافق اتمی برای آمریکا:
توافق اتمی بین گروه 1+5 و ایران، برای آمریکا در چارچوب تحقق منافع متعدد صورت گرفت از همین رو دفاع از آن در داخل آمریکا دفاع از منافع این کشور بود نه دفاع از ایران و یا توافق اتمی.
یکی از امتیازات این توافق برای آمریکا این بود که درهای بازارهای پررونق ایران به روی شرکت های بزرگ باز شد حال آنکه در طول دوران تحریم علیه ایران امکان چنین امری برای آمریکا وجود نداشت.
از سوی دیگر این توافق به این معنی است که آمریکا نقش و نفوذ منطقه‌ای ایران را به رسمیت شناخت و در عین حال می تواند ایران را مسئول بسیاری از مسائل منطقه‌ای معرفی کرده و به این ترتیب از باری که بر دوش دولت اوباما بود، بکاهد و حضور نظامی خود در منطقه را نیز کاهش دهد.
مشکلات لغو توافق هسته‌ای:
لغو توافق هسته‌ای با ایران به ظاهر آسان می آید زیرا رئیس جمهور آمریکا اختیارات لازم را برای این کار دارد اما نگاهی عمیق به این موضوع نشان می دهد که این کار پیچیده تر از چیزی است که به نظر می آید از جمله اینکه این توافق فقط بین آمریکا و ایران نبود، بلکه توافقی بین المللی چند جانبه با پشتوانه قطعنامه شورای امنیت است.
برفرض اینکه ترامپ این توافق را لغو خواهد کرد اما با سایر کشورهای 1+5 شامل روسیه، چین، آلمان، فرانسه و انگلیس پابرجا خواهد ماند و به دلیل رویکرد بین المللی توافق هسته‌ای این موضوع فقط به روابط تهران و واشنگتن محدود نمی ماند بلکه روابط آمریکا با روسیه و چین و نیز برلین، پاریس و لندن را نیز در برمی گیرد و از همه مهم تر اینکه برخی منافع اقتصادی آمریکا مشوقی برای حفظ این توافق است.
چه بسا روشن ترین مثال در این خصوص پاسخ گویی به تمایل ایران برای نوسازی ناوگان دریایی و خرید حدود دویست هواپیمای ایرباص به ارزش دهها میلیارد دلار است.
لغو توافق برای ترامپ کار ساده‌ای نیست
با توجه به ماهیت نظام سیاسی آمریکا و وجود گروههای فشار در داخل این کشور لغو توافق هسته‌ای برای ترامپ کار ساده ای نخواهد بود حتی اگر اکثریت جمهوری خواهان در کنگره را به دست آورد؛ کاری که اوباما و حزب دموکرات نتوانستند تحقق بخشند.
حتی با فرض اینکه ترامپ در صدد لغو یکجانبه توافق هسته‌ای با ایران برآید، این سوال مطرح خواهد بود که چطور می تواند ایران را از توسعه برنامه اتمی اش باز دارد؟
در پاسخ باید گفت این هدف فقط یک راه دارد: جنگ با ایران.
در این مورد یک سوال مطرح است و وآن اینکه آیا آمریکا می تواند به جنگ با ایران فکر کند آن هم در حالی که واشنگتن مایل است از منطقه خاورمیانه عقب نشینی کند؟
فرض کنیم واشنگتن با ایران وارد جنگ شود و در منطقه بماند اما پس از جنگ صف بندی جدید منطقه‌ای چگونه خواهد بود؟ آیا اصلا امکان صف بندی برای جلوگیری از نفوذ منطقه‌ای ایران وجود دارد؟
با این تفاسیر باید گفت که ترامپ می تواند توافق هسته‌ای با ایران را به طور یکجانبه لغو کند اما این کار نیازمند رویکرد جدید آمریکا در قبال منطقه و جهان است که اکنون چنین چیزی وجود ندارد.
به هر حال موضوع اتمی و توافق هسته‌ای ایران فقط طرح یک سوال در مورد توافق هسته‌ای نیست که بتوان در صورت فراهم بودن شرایط، آن را لغو کرد بلکه این موضوع مسائل زیادی در مورد توازن منطقه‌ای را در شکل و شرایط کنونی در دل خود جا داده است.
