اگرچه ملت ایران در این سالها در برابر قدرت های استکباری کوتاه نیامده اما گاهی و در برخی برهه ها، بعضی مسئولان نظام اسلامی مرعوب قدرت جوامع غربی شده و بدون تکیه بر باورها و اعتقادات خود به دنبال اطاعت و سازش با دشمنان بوده اند، این در حالی است که باید برمبنای منشور جهاد کبیر، می بایست ایستادگی به خرج دهیم و با مقاومت روزافزون، هیچ گاه از مواضع خود عقب نشینی نکنیم.
در همین ارتباط حجت الاسلام احمد رهدار، رئیس موسسه مطالعات و تحقیقات اسلامی فتوح اندیشه پیرامون مسئله محوری جهاد اکبر و اصغر و فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص جهاد کبیر با ما به بحث و گفتگو پرداخته است.
*جناب رهدار اکنون کشور ما در شرایط جهاد اکبر قرار دارد یا جهاد اصغر؟ ارزیابی شما از وضعیت کنونی چیست؟
در تقسیم بندی جهاد اکبر و جهاد اصغر باید گفت؛ جهاد اکبر و جهاد اصغر دو جسمی که چنان درعرض هم باشند و شما به یکی مشغول باشید و به دیگری نتوانید مشغول باشید، نیست. بلکه از جهاد اکبر به مبارزه با نفس و جهاد اصغر به مبارزه با دشمن یعنی دشمن بیرونی تعبیر می شود.معمولا هم فقها مصداق جهاد اصغر را معمولا با کفار و مشرکین دانستند، اما به لحاظ مفهوم اینقدر مرتفع است که شامل مسلمانان محارب هم بشود.
مثلا صدام وقتی به ما حمله می کند یا عربستان یا داعش یک روزی به ما حمله کرد و ما در مقابل آنها مقاومت و جهاد کردیم جهاد اصغرمی شود، با اینکه طرف مقابل ما مشرک یا کافر نیست.
جهاد اکبرهم که، جهاد مبارزه با نفس و مربوط به خودسازی فرد است. لذا منافاتی ندارد که یک نفر در حالی که در جهاد اصغر است (مثلا هشت سال دفاع مقدس) هم زمان جهاد اکبرهم داشته باشد یعنی درون همان جبهه درمتن جهاد فی سبیل الله، جهاد اکبر و خودسازی هم داشته باشد.
کشورما درهمه این شرایط همواره جهاد اکبر را پیشه خود دارند زیرا جهاد اکبر، جهاد مبارزه بانفس است، اما اینکه جهاد اصغررا داشته باشند یا خیر بستگی به وضعیت بیرونی دارد. چنانچه جنگ سرد هم مصداق جهاد است و امروز اکثر کشورهای جهان اسلام در وضعیت جهاد اصغر قرار دارند.
این دو می تواند مبنای دین پژوهی باشد، یک مبنا که اصطلاحا به آن مبنای «مقررات محور» می گویند، براین باوراست که مثلا ما ببینیم معصومین ما چه کردند ما هم مانند معصومین همان کار را انجام دهیم، این را دردین پژوهی الگو می گویند.
یک الگوی دیگر که به آن پارادایم الگو محورگفته می شود، مسئله اش این نیست که معصومین در زمان خود چه کردند و ما آنها را تکرار کنیم. بلکه مسئله اش این است که اگرمعصومین ما امروز و در کنار ما بودند چه می کردند ما هم همان کار را انجام دهیم. اگرکسی مبنای دوم را پذیرفت، ضرورتی ندارد که جهاد را آنگونه که در زمان معصومین و در صدر اسلام بوده بفهمیم. می توان جهاد را امروزی فهمید که شامل جهادسخت، جهاد نرم، جنگ آشکار و جنگ فرد می شود و حتی ممکن است شامل اقدامات پیش گیرانه هم شود.
خیلی از کشورها مثلا بمب اتم را می سازند می گوییم آقا چرا بمب اتم را ساختید می گویند بمب اتم را نمی سازیم که به بقیه کشورها بزنیم، می سازیم که هرکدام از کشورها که بخواهند به ما حمله کند بداند که ماهم بمب اتم داریم و خود اینکه بفهمد ما این بمب را داریم باعث می شود که طرف بترسد وبه ما حمله نکند.
به هر حال اگر بخواهم خلاصه عرض کنم من فکر می کنم که اگر جهاد را به معنی امروزی و مدرنش بفهمیم کشورما امروز قطعا هم در شرایط جهاد اکبر و هم درشرایط جهاد اصغراست.
* به طورکلی چه تفاوتهایی بین جهاد اکبر با جهاد اصغر وجود دارد؟
جهاد اکبر بی شک یک پروژه فردی است یعنی هرفردی با نفس خودش بجنگد، خروجی جهاد اکبر هم معمولا در گام نخست تکامل فرد است. از طریق تکامل فرد، تکامل جمع واجتماع هم رقم می خورد.
اما جهاد اصغر پروژه ای است از جانب حکومت نه از جانب فرد، افراد که نمی توانند تصمیم بگیرند (که مثلا تصمیم بگیرند که با فلان کشور بجنگند) حکومت باید تصمیم بگیرد که بجنگد یا نجنگد به عبارتی این یک پروژه حکومتی است و این پروژه هم نتیجه اش اول تکامل جمعی و بعد تکامل فردی است. افراد هم درآن به تکامل می رسند خروجی پررنگ و مستقیم و نتایج اولیه اش هم تقویت و عزت دولت وحکومت اسلامی است واین تفاوتشان است.
جنگ اصغر معمولا همراه با ابزارهای جنگ سخت است همراه است.اگرهم جنگ نرم باشد درجاهایی به جنگ سخت خواهد انجامید. در جهاد اصغر شما به موشک، بمب، اسلحه و پهباد نیازدارید ولی در جهاد اکبر شما تقوا و مراقبت و ازاین دست چیزها نیازدارید و معمولا هم به لحاظ دامنه و قلمرو آن رفیع تر از جهاد اصغراست.
جهاد اکبر یک جهاد نرم به لحاظ گستره، فراخ و به لحاظ، تعلقات هم فردی است که البته نتایج حکومتی هم دارد. ولی جهاد اصغر اینگونه نیست معمولا ابزار سخت نیاز دارد یک پروژه حکومتی است.
*به تعبیر مقام معظم رهبری جهاد کبیر یعنی اطاعت نکردن ازدشمن از کافر و از خصمی که در میدان مبارزه قرار گرفته، براین اساس بفرمایید که آیا مسئولان نظام اسلامی بر همین مبنا گام برداشته اند و یا در برخی برهه ها و بزنگاه های حساس به گونه ای دیگر عمل کرده اند؟
این سئوال را نمیشود کلی جواب داد و باید مصداق پیدا کند و موردی باشد. مقام معظم رهبری برای این دولت و ناظر به تصمیم گیری های این دولت، این تعبیر قرآنی را به زیبایی به کار گرفتند. مد نظرشان این دولت بوده است، بمده هم معتقدم این دولت در وضعیت جهاد کبیر نیست که عدم سلطه یا عدم پذیرش وتسلیم شدن نسبت به دشمن اسلام را سرلوحه خود قرار داده باشند.
این ها کسانی هستند که تسلیم شدند و تن دادند، در باور خود به این نتیجه رسیدن که باید به اصطلاح با کدخدا بسازند و بدتر این که پذیرفته اند این که شما بپذیرید دشمن شما کدخدا است و شما رعیت، کفایت می کند برای این که شما در وضعیت جهاد کبیر نباشید.
جهاد کبیر وضعیتی است که عدم اطاعت و عدم تسلیم شدن نسبت به دشمن را مفروض می گیریم ممکن است درون همین دولت هم فرد یا افرادی باشند که مخالف باشند با مشی کلی دولت در قبال دشمن، ولی به هر حال ما الان بر اساس سیاست کلان دولت می گوییم که دولت کنونی در وضعیت جهاد کبیر نیست.
*بفرمایید امروز اگر برخلاف رویکرد جهاد کبیر حرکت کنیم دچار چه خسارت هایی می شویم و چه هزینه هایی به نظام تحمیل می شود؟
خوب اولین خسارتی که متوجه نظام اسلامی می شود به تعبیر خود حضرت آقا مسئله نفوذ صورت می گیرد. نقطه نظری که خود ایشان تعیین فرمودند. طبیعتا معنی آن این نیست که چهار نفر آدم به عنوان جاسوس و با برنامه آشکار وارد بدنه کارشناسی ما شوند و پروژه ها و دسیسه هایی را دنبال کنند، خیر، مسئله نفوذ یعنی اینکه در حالی که دشمن شما پیش شما نیست به دلایلی مثل دشمن فکر می کنید، یعنی به نفع دشمن دارید فکر می کنید.
یعنی اولین اتفاقی که برای جهان امت اسلامی در واقع می افتد این است که امت اسلامی آن خود اکتفایی خودش را استقلال و عزت نفس خودش را از دست می دهد و در وضعیت تسلیم قرار می گیرد.
وضعیت تسلیم وضعیت انفعال است و وضعیت انفعال وضعیت تقلید است وضعیت تقلید وضعیتی است که آن جوشش، ابتکار، خلاقیت و این ها نیست وضعیت دنباله روی و پیرو دیگران بودن است.
این اتفاق می افتد و به دنبال خودش دهها اتفاق دیگر را رغم می زند. شما وقتی به رویکرد تقلید تن دادید ، دیگر دلیلی ندارد که حتی فکر کنید که چه تولید کنید چون قرار تقلید کنید و دیگری تولید می کند و هرکس تولید کرد و به هر نتیجه ای رسید شما می گیرید و می آورید و آن کالای خودت را می گیرید و می آورید این یک خسارت عظیم و غیر قابل جبران است.
*با کدام نوع از جهادها می توان به مقابله با نفوذ دشمنان و جنگ نرم پرداخت؟
من بر این باورم که با هر سه نوع جهاد، یعنی جهاد اکبر را که نمی شود نفی کرد و باید داشته باشیم، جهاد اصغر هم مخصوصا در وضعیتی که اگر شما هم نخواهید جهاد بکنید دشمن شما اسلحه به دست گرفته و در عمق مرز های شما ورود پیدا کرده لابود و من است.
جهاد کبیر هم اصلا شرط توفیق جهاد اصغر است، یعنی شما فرض کنید دشمن به شما حمله کرده اند و در عمق خاک و مرزهای شما نفوذ کرده وآمده شما اگر در این وضعیت مقابله با این دشمن هم روحیه تسلیم به شما دست بدهد، خوب قطعا موفق نخواهید شد.
جهاد کبیر شرط لازم برای توفیق در جهاد اصغر است یعنی هیچ جهاد اصغری بدون جهاد کبیر به ثمر نمی رسد.
لذا در پایه کشور ما هر سه تا نوع جهاد را نیاز دارد به جهاد اکبر نیاز دارد و در جهاد اصغر در گیر است یعنی دیگران به ما حمله کردن و ما ناگزیر هستیم دفاع بکنیم و در این دفاع ما به جهاد کبیر نیاز داریم ، یعنی به این که باور کنیم که نباید تسلیم بشویم.
تجربه توفیق ما در 8 سال دفاع مقدس گواه این مسئله است شما ببینید ما از روی جهاد اصغر در 8 سال دفاع مقدس یک نمونه خاص داریم مدل بنی صدرکه از مقابله با عراق دارد و به تعبیر خودش می خواهد زمین بدهد تا زمان بخرد.
تسلیم در واقع میراثی ندارد که هیچ بلکه میراث داشته شده شما را هم به باد می دهد. ما دروضعیتی هستیم که به هر حال دیگری به ما حمله کرده وهر روز دارد حمله اش را تشدید میکند و متکبر می کند یعنی جنگ سخت علیه ما راه انداخته است جنگ نرم علیه ما راه انداخته جنگ سرد علیه ما راه انداخته است.
خوب این وضعیت ما است و ما نمی توانیم چشممان را به روی این اتفاقی که دیگری برای ما تحمیل کرده ببندیم، ما هم عرض کردیم دست به اسلحه نبریم دشمن ما دست به اسلحه آمده و تعارف هم ندارد .هزاران نفر از ما را دارد هر روز به حرفها و این ها می کشد و در این وضعیت شما نمی توانید بگوید که دشمن من صلح طلب هستم و من جهاد نمیکنم و با گفتگو خیلی چیز های دیگر دشمن شما اگر می خواست گفت گو بکند دیگر لشکر کشی نمی کرد وقتی لشکر کشی کرده یعنی برای یک جنگ سخت آمده و باید مقاومت کرد هیچ راهی هم ندارد.
*در جهاد کبیر نباید در حوزه های مختلف به ویژه در عرصه سیاست و فرهنگ از دشمن تبعیت کرد؟ آیا این مسئله امروز در نظام اسلامی نمود دارد و ما به معنای واقعی کلمه شاهد عدم تبعیت از دشمن هستیم و در عرصه سیاست، فرهنگ واقتصاد انقلابی می اندیشیم؟
ببینید این یک کد گذاری و نشانه گذاری جدیدی است که حضرت آقا کردند حضرت آقا روح انقلاب ماست. معنی انقلاب اعتراف به وضع موجود است یعنی ما انقلاب کردیم چون نمی خواستیم تسلیم کسانی بشویم که بودن را داشتن برای ما تحلیل می کردن اما این که شما وقتی می گوید ما الاندر عرصه سیاست، اقتصاد، فرهنگ و این ها در این وضعیت جهاد کبیر هستیم این ما یک مقدار مبهم است.
افرادی هستند که در هر حال حاضر در وضعیت جهاد کبیر نیستند. بنده کلان قضیه را در هر سه حوزه چنان می بینم، در اقتصاد، سیاست و فرهنگ هم در وضعیت جهاد کبیر هستیم، اما مطالبه مقام معظم رهبر ی به این نشانه گذاری برای این است که در تمام ابعاد فرهنگ، سیاست و اقتصاد آن منافذی که از طریق آن منافذ ممکن است روزی بر ما تسلیم را تحمیل بکنند آنها را ببندیم و این می شود یک وضعیت حداکثری که قطعا ما در این وضعیت حداکثری نیستیم و داریم به این سمت می رویم و حالا حضرت آقا این نشانه گذاری را کرده اند و این نشانه گذاری انشاالله ادامه پیدا می کند.
