"اجرای برجام" یکی از مباحث روزی است که شش قدرت جهانی به همراهی ایران لنزهای خود را روی یکدیگر زوم کرده و اقدامات طرفین را رصد می کنند، یکی از تعهدات مهم و تاثیر گذار ایران در اجرای برجام بحث اب سنگین اراک بود که اکنون به مرحله فروش آن رسیده ایم .
طبق برجام ما می توانیم 130 تن آب سنگین حفظ کنیم که در نتیجه آن 70 تن ماذاد می ماند که باید در بازارهای بین المللی عرضه شود البته درباره این عرضه شدن هم حرف و حدیث هایی وجود داشت که " سید عباس عراقچی" رییس ستاد پیگیری برجام درباره ان می گوید ایران مسئول پیدا کردن مشتری برای آب سنگین نیست و هرگاه مشتری پیدا شود ان را به فروش خواهیم رساند.
از طرفی سخنگوی وزارتخارجه آمریکا گفت که حتی در صورت خریداری نشدن آب سنگین از ایران، این موضوع لطمه ای به برجام وارد نمی کند.
اما سوالی که مطرح می شود این است که این 130 تن چه مصارفی خواهد داشت؟
به گفته "بهروز کمالوندی" سخنگوی سازمان انرژی اتمی کشورمان از این 130 تن حدود 65 تن برای راکتور بازطراحی شده اراک مورد نیاز است که این میزان برای پنج سال دیگرلازم خواهد بود ضمن اینکه حدود65 تن دیگر هم به عنوان ذخیره نگه می داریم.
اما بازار بین المللی آب سنگین از دو بخش تشکیل می شود که به گفته کمالوندی بازار بین المللی آب سنگین شامل دو بخش تحقیقاتی دارویی است و استفاده در راکتورهای قدرت آب سنگین است که با استفاده تحقیقاتی راکتور آب سنگینی فرق می کند آب سنگین مصرفی راکتورها معمولا از سالها قبل ذخیره می شود. همه کشورها این کار را می کنند و آن چیزی که می ماند در بازار در مصارف غیر هسته ای و دارویی استفاده می شود.
مصرف کل بازار دنیا 95 تن در سال است که 75 درصد آن مربوط به بازار آمریکاست ودر هر صورت هر مقدار آب سنگین به فروش برسد بخش عمده آن به این بازار می رود و نمی توان از آن صرفنظر کرد.
با فروش آب سنگین عده ی این سوال را مطرح کردند که آیا فروش آب سنگین به امریکا کار معقولی است یا خیر که بر اساس آنچه تا کنون گفته شده مصرف کل بازار دنیا 95 تن در سال است که 75 درصد آن مربوط به بازار آمریکاست ودر هر صورت هر مقدار آب سنگین به فروش برسد بخش عمده آن به این بازار می رود و نمی توان از آن صرفنظر کرد.
جمهوری‌خواهان کنگره کاملا با این طرح مخالف هستند و دولت اوباما را به دلیل پرداخت پول به ایران مورد انتقاد قرار می‌دهند. آنها معتقدند ایران ملزم به کاهش حجم آب سنگین خود است و هیچ دلیلی ندارد آمریکا تاوان فعالیت غیرقانونی ایران را پس دهد. جمهوری‌خواهان کنگره می‌گویند آمریکا نباید با خرید آب سنگین ایران، به این کشور کمک کند و نباید پول مالیات‌دهندگان آمریکایی را به این کار اختصاص داد
.
کاخ سفید در هفته گذشته کوچکترین توجهی به حجم گسترده انتقادات از سوی جمهوری‌خواهان نداشت و حتی "جاش ارنست،" دبیر رسانه‌ای کاخ سفید، در پاسخ به انتقادات تند "کاتن" گفت: مطمئن هستم او حتی فرق میان آب گازدار و آب سنگین را هم نمی‌داند!
کمالوندی در توضیح معقول بودن این امر می گوید: اینکه ما این را به بازار امریکا بدهیم کار معقولی است . امریکایی ها هم که به دنبال تعطیلی راکتور های ایران بودند اکنون از ما آب سنگین می خرند آن چیزی که مایه
افتخار است، این است که کارخانه ای که آنها دنبال تعطیلی اش بودند الان می پذیرند که باید کار کند و آب سنگینش را هم می خرند و به کیفیت خوب آن هم اذعان دارند
وی اضافه کرد: کسانی که درباره قیمت حرف می زنند اطلاعی از وضعیت بازار ندارند؛اشکالی هم ندارد ؛ قیمت این ماده نسبت به کیفیت و وزن می تواند متفاوت باشد؛ اما در کل ما آب سنگین را بر اساس قیمت روز به فروش رسانده ایم و قیمتی که داده ایم حتی از جاهایی که می خریدند نیز مقداری بالاتر است.آمریکا حتی بیشتر از مقداری که از کانادا می خرید از ما آب سنگین می خرد و در واقع ما جایگزین شرکت های کانادایی شده ایم.
سناتور کاتن اصلاحیه‌ای مبنی بر هزینه‌های تامین انرژی و آب به سنا ارائه داده است تا از خرید آب سنگین آمریکا در سال 2017 ممانعت به عمل آورد. کاخ سفید با این طرح مخالف است و دموکرات‌ها وعده دادند حتی اگر طرح یاد شده به رای گذاشته شود، آنها با تصویب آن مخالفت خواهند کرد.
جاش ارنست ضمن رد طرح اصلاحیه تام کاتن گفت: سخنان کاتن و دیگر جمهوری‌خواهان تلاشی است در جهت تضعیف توافق هسته‌ای. این افراد با هر اقدامی که ایران را از ساخت سلاح هسته‌ای دور کند، مخالفت می‌کنند. نکته مهم اینجاست که حتی اگر شما حامی توافق هسته‌ای نیستید، باید از خارج شدن آب سنگین از ایران استقبال کنید. وجود چنین موادی در ایران می‌تواند به ساخت پلوتونیم که بخش اصلی بمب اتم است، منتهی شود
همچنین وزارت انرژی آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد آب سنگین خریداری شده از ایران را به موسسات خصوصی و مراکز تحقیقاتی داخلی می‌فروشد. آب سنگین در فعالیت‌های صنعتی کاربرد دارد و حجم اضافی خریداری شده از ایران می‌تواند پاسخگوی نیاز داخلی آمریکا باشد.
جابری‌انصاری سخنگوی دستگاه دیپلماسی در این باره می گوید: سازمان انرژی اتمی تمامی تدابیر احتیاطی لازم برای حصول مبلغ قرارداد آب سنگین را اتخاذ کرده و پیگیری می‌کند.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی نیز در پاسخ به اظهارات برخی منتقدان مبنی بر فروش ارزان آب سنگین به آمریکا تصریح کرد: آنهایی که چنین ادعایی دارند بیایند و این محصول را سه برابر قیمت بفروشند؛ دو برابر قیمت هم مال خودشان. صحبت در این باره نباید بدون اساس و مدرک باشد، منتقدان بدون اطلاعات در این باره صحبت نکنند و سبب تشویش افکارعمومی نشوند و مردم را بیهوده نگران نکنند
معاون سازمان انرژی اتمی افزود: این محصول را باید به کشورهایی فروخت که از نظر علمی توانایی استفاده از آن را دارند و ما هم به عنوان کشور تولیدکننده این ماده حیاتی با فناوری بالا، مسئولیت‌هایی از نظر حقوق بین‌المللی داریم.
کمالوندی در پایان خاطرنشان کرد: درباره آمریکا نیز این تعهد گرفته شده و قرار است از این محصول در زمینه تحقیقاتی و دارویی استفاده شود و اگر به عنوان نمونه قرار بر استفاده تسلیحاتی بود قطعا به آنان نمی‌فروختیم.
در نهایت آنچه می توان دریافت این است که ایران اگر در بازار بین المللی حضور یابد چیزی را به دست اورده که به دنبال ان بود و اگر هم خریداری پیدا نشود ایران به برنامه صلح امیز هسته ای خود ادامه خواهد اما موضوع قیمت و طرف خریدار هم از موضوعاتی بود که سخنگوی سازمان انرزی اتمی کشورمان به تفصیل آن را شرح داد.
