اصلاح‌طلبان پس از شکست‌های متوالی از سال 1384 روند آسیب‌شناسی رفتار سیاسی خود را آغاز کردند؛ «هجمه به آموزه‌های دینی» یکی از مولفه‌های اثرگذار عدم اقبال مردم به این جریان سیاسی در جلسات درون تشکیلاتی اعضای برجسته اصلاح‌طلبان مطرح شد و پس از آن تصمیم به بازسازی چهره دینی اصلاحات با برپایی هیئت و جلسات مذهبی با سخنرانان خاص مدنظر قرار گرفت؛ که برخی از مراکز برای بازسازی چهره دینی اصلاح‌طلبان با محوریت نیروهای سنتی جریان اصلاحات مانند حجت‌الاسلام محتشمی‌پور و برخی از اعضای حزب منحله مشارکت که معتقدند «عاشورا در گذار به عصر سکولار» است؛ با این هدف فعالیت خود را شدت بخشیدند.
پس از پیروزی حجت‌الاسلام روحانی در خرداد 1392، اصلاح‌طلبان فرصت فعالیت در بستر «رحم اجاره‌ای» دولت یازدهم مهیا دیدند و بار دیگر بر عدم پایبندی به نتایج آسیب‌شناسی سیاست‌ورزی خود تاکید کردند؛ به نحوی که رسول حجت‌الاسلام منتجب‌نیا، یکی از افراد نزدیک به سران فتنه و قائم مقام حزب اعتماد ملی، اظهار داشت: «ایرادی که ما اصلاح‌طلبان داشتیم این بود که به جنبه‌های دینی مردم در فعالیت سیاسی توجه کمتری داشتیم. ما نمی‌توانیم سیاست را منهای دیانت تعریف کنیم. در واقع به دلیل کم‌توجهی هم بود. کمتر به دنبال مراسم دینی و مذهبی می‌رفتیم و بیشتر در مراسم سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و هنری شرکت می‌کردند. کم‌توجهی به این مساله موجب شده بود که رقیب این را بهانه کند.»[1] اما گویا اجرای «دستور» عدم هجمه به آموزه‌های دینی «مقطعی» است و نیروهای تندرو این جریان سیاسی در هر فرصت مناسب اهداف اصلی خود ابزار می‌کنند به نحوی که از آغاز انتخابات مجلس دهم تا هفته‌های پس از پیروزی اصلاح‌طلبان در تهران شاهد سه اظهار نظر دین‌ستیزانه از فعالان سیاسی اصلاح طلب هستیم.
زمان حجاب اختیاری فرا می‌رسد!
فار جدید حمله به احکام اسلامی؛ حمله دختر هاشمی رفسنجانی به قانون دیهپروانه سلحشوری، از اعضای لیست امید و منتخب مجلس دهم، در گفت‌وگو با رسانهٔ خارجی قبل از اعلام نتایج انتخابات با اعلام این که «من جزء اصلاح‌طلب‌ها هستم» وی سپس پیرامون حجاب اظهار داشت که «حجاب باید اختیاری شود!» و اختیاری شدن حجاب را «روند پیشرفت و توسعه» دانست. منتخب اصلاح‌طلب مردم تهران در پاسخ به سؤال خبرنگار مبنی بر اینکه «اگر من نخواهم روسری سرم نکنم، می‌توانم سرم نکنم؟» اظهار داشت: «البته! زمانش می‌رسد!»[2]
پس از این سخنان پروانه سلحشوری که گویا بدون هماهنگی با مدیریت "لیست امید" همراه بود؛ وی در گفت‌وگوی واکنش به اظهاراتش را «سوءبرداشت‌ها از مصاحبه» ذکر کرد.[3] و پس از این رخداد واکنش‌ها در میان اعضای اصلی مدیریت منتخبان مجلس دهم افزایش یافت؛ به نحوی که پس از این مصاحبه، یکی از سایت‌ها خبری را منتشر کرد که افراد اثرگذار در اتاق فکر شورای عالی سیاستگذاری اصلاحات به این تحلیل رسیده‌اند که ترکیب ناهمگون لیست امید در مجلس، «باز» شده و هویت جمعی آن را تبدیل به هویت فردی خواهد نمود و همچنین دستور عدم مصاحبه به افراد جوان و ناآشنای لیست با رسانه‌های جریان اصولگرا به دلیل سؤالات چالشی برای جلوگیری از تکرار مصاحبه پروانه سلحشوری داده‌اند تا شرایط جدید سیاسی و محورهای سخنان آنان تنظیم شود.[4]
· تمسخر کلام معصومین(ع)/ سامان‌دادن به مسائل شرعی، در نگه داشتن دو ماه ذی‌الحجه و رمضان است!
روزنامه صبح‌امروز با مسئولیت سعید حجاریان در عصر اصلاحات از اصلی‌ترین رسانه‌های توهین‌کننده به قیام امام حسین(ع) با یادداشت‌های ضدانقلاب فراری اکبر گنجی بود.[5] سعید حجاریان پس سکوت طولانی‌مدت نسبت به برداشت‌های خود از دین اسلام بار دیگر سخنان خلاف واقع خود را آغاز کرده است.
5در تازه‌ترین اقدام دین‌زدایانه سردمداران این جریان، «سعید حجاریان» تئوریسین ارشد جریان اصلاحات که سالنامه نوروزی روزنامه اصلاح‌طلب شرق، از او به عنوان «نظریه‌پرداز و فعال سیاسی» یاد کرده است، در مقاله‌ای که ارتباطی با تخصص وی در حوزه‌های سیاست و امنیت ندارد، ضمن تمسخر روایتی از پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و امام جعفر صادق علیه‌السلام، خواستار حذف «تقویم هجری قمری» از زندگی ایرانیان شده است! وی با بیان اینکه «مسلمانان باید در آستانه قرن جدید هجری، در میان بربریت و مدنیت، دست به انتخاب سترگی بزنند»، نوشته است: «طبعاً [در صدر اسلام] محیط بی‌آب و علف بیابانی اقتضا می‌کرد با نجم و قمر راه بجویند و زمان را نظم دهند. آیا واقعاً تقویم قمری، قداستی برای ما دارد؟!»
حجاریان افزوده است: «اینک تمامی کشورهای جهان اسلام به تقویم شمسی رو آورده‌اند و امور خود را با آن تنظیم می‌کنند. به نظر می‌رسد راه‌حل برای سامان‌دادن به مسائل شرعی، در نگه داشتن دو ماه ذی‌الحجه و رمضان است. اگر این دو ماه را نگه داریم، باقی تقویم قمری را می‌توان به شمسی تطبیق داد و ثابت نگه داشت.!» وی معتقد است: «ما ایرانیان مسلمان شدیم، اما عرب نشدیم. این مهم است. می‌توانیم تقویم هجری شمسی را جا بیندازیم و نوروز را که عملاً مطابق است با غدیر، ترویج کنیم. غدیر همان روز اول ماه (1/1) خودمان است.» تئوریسین اصلاحات هچنین با "بدوی"خواندن متشرعان معتقد به عمل به اعمال و مناسبت‌های تقویم قمری، با اختراع یک گناه کبیره جدید، نوشته است: «کسانی که مدنیت اختیار کرده‌اند، اگر به صحراگردی، بدویت و بربریت بازگردند، مرتکب گناه کبیره شده‌اند.»
وی همچنین برای تقویت استدلال خود، به روش خشک مفتی‌های وهابی از جمله ابن‌تیمیه اشاره کرده و با نسبت‌دادن روایت مشهور امام جعفر صادق علیه‌السلام به این مفتی فرقه وهابیت، به تمسخر این دیدگاه پرداخته و نوشته است: «در نفی عقلانیت و سرایت فقه به همه چیز، بعضی از مجدّدین مانند ابن‌تیمیه تا جایی پیش رفتند که حتی منطق را چون واضعش ارسطو، فیلسوف یونانی است و ابزاری بیگانه با معارف دینی است، با آنکه دیگر مجددین، از جمله غزالی، بهره‌گیری از این ابزار را برای فهم احکام فقهی ضروری می‌شمردند، حکم به تحریم این فن دادند؛ چرا که استفاده از منطق را موجب دور شدن از روح ایمان دینی می‌انگاشتند. معتقد بودند اولین کسی که از قیاس به عنوان شیوه استنتاج در فن منطق استفاده کرد، شیطان رجیم بود، برای توجیه عمل شیطانی‌اش در برابر بارگاه حضرت باری‌تعالی! یوتوپیای سلف صالح به آنان سویه‌ای رادیکال و گرایشی کل‌گرایانه می‌بخشد..»
نظریه‌پرداز ارشد جریان اصلاحات در حالی رد ابزار "قیاس" در فقه را به مفتی‌های وهابی و مجددان نسبت می‌دهد و از آن با لحن تمسخربار و تحقیرآمیز یاد می‌کند که مردود بودن استفاده از ابزار "قیاس" در منابع مهم شیعه و حتی برخی منابع اهل سنت، از شخص رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و امام جعفر صادق علیه‌السلام نقل شده است. در تاریخ اسلام، اولین کسی که به قیاس اهمیت داد ابو حنیفه از امامان چهارگانه اهل سنت بود که به نفع حجیت قیاس موضع گرفت و به رأس‌القیاسیین مشهور شد و پس از او فرقه مالکی و شافعی نیز کمابیش به حجیت قیاس معتقد شدند، اقدامی که با مخالفت شدید امامان شیعه مواجه شد و شیعیان به پیروی از امامان راستین خود، سخت با قیاس مخالف شدند که مراجع و فقهای این مذهب، این موضع را تا کنون نیز حفظ کرده‌اند.
· فائزه هاشمی: دیه پایه قرآنی ندارد!
85فائزه هاشمی رفسنجانی به گفته محمد قوچانی، از اعضای شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی، «سیاست‌مداری است که در تضادی دوگانه به سر می‌برد از یک سو او فرزند پدر دیپلماسی پنهان است و از دیگر سو چنان در سخن گفتن لحن و صدای مردانه و شفافیت، بی‌پروایی جوانان را پیشه می‌سازد که همه دستاوردهای پدرش را برای گم کردن سرنخ‌ها بر باد می‌دهد» [6]
سیاسی‌ترین عضو خاندان هاشمی رفسنجانی همچنان «داغ»ِ روزنامه زن که منتشرکننده پیام تبریک نوروزی همسر پهلوی بود را بر دل دارد؛ وی یکی از گلایه‌های خود نسبت به توقیف روزنامه زن روز را کاریکاتوری درباره دیه زن و مرد دانست؛ فائزه هاشمی در ویژه نامه نوروزی روزنامه اعتماد اظهار داشت: «یک کاریکاتور برای برابری دیه زن و مرد منتشر کردیم. اگر در متون اسلام تحقیق کنند، "دیه" پایه قرآنی ندارد! معلوم هست این‌ها یا سواد ندارند یا نخواندند و فقط موضوع را سیاسی دنبال کردند برای حمله و شلوغ کاری!»[7] این سخنان فائزه هاشمی در حالی بیان می‌شود که دیه در قرآن به صراحت بیان شده است و تقسیم‌بندی فرعی آن مانند دیگر رفتارهای عبادی مثل چگونگی اقامه نماز، در منابع روایی و سنت اسلامی یافت می‌شود که بهتر است وی، قبل بیان دریافت‌های شخصی و خلاف واقع خود از دین به متون اسلامی و یا افراد باسواد رجوع کند و این موضوعات مهم دینی را با اهداف سیاسی خاص خود وارونه‌سازی نکند.
برای یادآوری به فائزه هاشمی رفسنجانی باید گفت حداقل در دو آیه از آیات قرآن، به موضوع دیه اشاره مستقیم شده است:
1. و ما کان لمؤمن أن یقتل مؤمناً إلاّ خطأً و من قتل مؤمناً خطأً فتحریر رقبة مؤمنة و دیة مسلّمة إلى أهله إلاّ أن یصّدّقوا فان کان من قوم عدوّ لکم و هو مؤمن فتحریر رقبة مؤمنة و إن کان من قوم بینکم و بینهم میثاق فدیة مسلّمة إلى أهله و تحریر رقبة مؤمنة فمن لم یجد فصیام شهرین متتابعین توبة من الله و کان الله علیماً حکیماً (نساء/92)
هیچ فرد با ایمانى مجاز نیست که مؤمنى را به قتل برساند, مگر این که این کار از روى خطا و اشتباه از او سرزند; و (در عین حال) کسى که مؤمنى را از روى خطا به قتل رساند باید یک برده مؤمن را آزاد کند و خونبهایى به کسان او بپردازد; مگر اینکه آنها خونبها را ببخشند. و اگر مقتول, از گروهى باشد که دشمنان شما هستند (و کافرند) ولى مقتول با ایمان بود, (تنها) باید یک برده مؤمن را آزاد کند (و پرداختن خونبها لازم نیست). و اگر جمعیتى باشد که میان شما و آنها پیمانى برقرار است, باید خونبهاى او را به کسان او بپردازد, و یک مؤمن برده (نیز) آزاد کند. و آن کسى که دسترسى(به آزاد کردن برده) ندارد, دو ماه پى در پى روزه بگیرد. این یک (یک نوع تخفیف) توبه الهى است و خداوند دانا و حکیم است.
2. یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم القصاص فى القتلى الحرّ بالحرّ و العبد بالعبد و الأنثى بالأنثى فمن عفى له من أخیه شىء فاتباع بالمعروف و أداء الیه باحسان ذلک تخفیف من ربّکم و رحمة فمن اعتدى بعد ذلک فله عذاب ألیم (بقره/178)
اى افرادى که ایمان آورده اید! حکم قصاص درمورد کشتگان, بر شما نوشته شده است: آزاد در برابر آزاد, و برده در برابر برده, و زن در برابر زن, پس اگر کسى از سوى برادر دینى خود چیزى به او بخشیده شود, (و حکم قصاص او تبدیل به خونبها گردد) باید از راه پسندیده پیروى کند. (و صاحب خون, حال پرداخت کننده دیه را در نظر بگیرد) و او [= قاتل] نیز به نیکى دیه را (به ولى مقتول) بپردازد (و در آن مسامحه نکند) این, تخفیف و رحمتى است از ناحیه پروردگار شما! و کسى که پس از آن تجاوز کند, عذاب دردناکى خواهد داشت.
حالا این سؤال در افکار عمومی طرح می‌شود که آیا اصلاح‌طلبان خط جدید تخریب و توهین به آموزه‌های دینی را در سال آینده در پیش خواهند گرفت و این اظهارات «گام اول» برای تست فضای جامعه است و «گام دوم» با جدیت بیشتر از سوی نیروهای دیگر اصلاحات تندرو بیان خواهد شد یا برنامه‌ای دیگر را مد نظر دارند که هنوز از آن پرده برنداشته‌اند؟!
پینوشت:
[1] «تأسیس حزب فراگیر اصلاح طلبان»، حجت الاسلام رسول منتجب نیا، روزنامه اعتماد، 10 شهریور 1393، صفحه 7
[2] http://www.mashreghnews.ir/fa/news/541995
[3] http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/11/1016078
[4] پارس نیوز؛ کد خبر: 348805
http://www.jahannews.com/fa/doc/report/450572[5] بنگرید به:
[6] عصر آزادگان، 13 دی 1378
[7] ویژه نامه نوروزی روزنامه اعتماد؛ صفحه 228
