چهارده ماه پیش، «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری آمریکا مجوز راه‌اندازی یک کانال دیپلماتیک فوق سری برای مذاکره در خصوص آزادی اتباع آمریکایی زندانی در ایران را صادر کرد.
این خبر را وبگاه اینترنتی نشریه «نیویورکر»، بامداد یکشنبه، ساعاتی بعد از اعلام خبر مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا منتشر کرده و نوشته: «این طرح ابتکاری، از زمان آغاز مذاکرات هستهای در پاییز سال 2013 مطرح شد.»
مطابق این ادعا، «وندی شرمن»، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا تقریباً در حاشیه «همه جلسات» مذاکرات هستهای همتایان ایرانی خود را درباره اتباع آمریکایی زندانی در ایران تحت فشار قرار می‌داد. ایرانی‌ها در مقابل، مطالباتشان را برای آزادی شهروندان زندانی‌‌شده در آمریکا به جرم دور زدن تحریم‌ها مطرح می‌کردند.
به نوشته این نشریه، بیش از یک سال رایزنی‌های غیررسمی بین «شرمن» و همتای ایرانی او، آقای «مجید تخت روانچی»، در اواخر سال 2014 به توافقی رسیدند مبنی بر اینکه این موضوع باید به طور جداگانه - اما رسمی - و از طریق یک کانال دیگر، پیگیری شود. بعد از بحث‌هایی در بین دولت، اوباما، این طرح را تأیید کرد.
«نیویورکر» اضافه می‌کند جلسات مربوط به این موضوع در شرایط چنان محرمانه‌ای برگزار می‌شده که اکثر اعضای تیم آمریکایی شرکت‌کننده در مذاکرات هستهای، از آن بی‌خبر بوده‌اند.
نشریه آمریکایی در ادامه به توصیف اعضای تیم‌های دو طرف برای پیشبرد این مذاکرات می‌پردازد. ریاست تیم آمریکایی را «برت مک‌گورک»، از مقام‌های ارشد وزارت خارجه آمریکا بر عهده داشته، اما مقام‌هایی از وزارت دادگستری، «اف‌بی‌آی» و جامعه اطلاعاتی آمریکا هم در این تیم کوچک حضور داشته‌اند.
ریاست تیم ایرانی را نیز یک مقام ارشد اطلاعاتی ایران به عهده داشته، موضوعی که به ادعای «نیویورکر» موجب شده بر خلاف مذاکرات هستهای، نتایج و چشم‌اندازهای گفت‌وگوها با تردیدهای بیشتری مواجه باشد.
نشریه آمریکایی در ادامه از قول یک مقام ایرانی که اشاره‌ای به نامش نشده جزئیات بیشتری از این مذاکرات برای آزادسازی زندانیان دو طرف پرداخته و می‌نویسد مذاکرات آنها سه بار، طی یک سال از نشست‌های مخفیانه در آستانه شکست قرار گرفته است.
مقام‌های آمریکایی هم در گفت‌وگو با «نیویورکر» گفته‌اند سرعت اقدامات کانال دیپلماتیک دوم، بعد از اعلام توافق هستهای در اواخر جولای (تیرماه) بیشتر شده است.
نشریه «نیویورکر» در بخش دیگری از این گزارش می‌نویسد: «دولت آمریکا امیدوار بود که آزادی زندانیان آمریکایی را صبح امروز (صبح یکشنبه به وقت آمریکا) اعلام کند، اما خبرگزاری فارس با اعلام این خبر که چهار زندانی دارای تابعیت دو گانه، بعد از تصمیم شورای عالی امنیت ملی در قالب مبادله زندانیان آزاد شده‌اند، پیش‌دستی کرد.»
«نیویورکر» با اشاره به خروج اسامی 14 ایرانی از لیست تعقیب اینترپل می‌نویسد تعداد این نفرات از آنچه مورد درخواست طرف ایرانی بوده، کمتر بوده، ضمن اینکه تمامی موارد مربوط به اتباع آمریکا هم در این مبادله زندانیان حل و فصل نشده است.
بر اساس این گزارش، مقام‌های دولت آمریکا بعد از انجام این مبادله، آشکارا خوشحال بوده‌اند. یک مقام ارشد دولتی گفت: «ما فکر می‌کنیم که روز بسیار خوبی است. به نظر ما، این نشان می‌دهد که می‌توانیم مسائل را از مسیرهای دیپلماتیک حل کنیم.»
وندی شرمن، روز جمعه در همین باره به خبرنگار نیویورکر گفته است: «از خیلی جهات، انجام این کار دشوارتر از توافق هستهای بود. چون، این مسائل مربوط به شهروندان آمریکا، زندگی انسان‌ها، رنج خانواده‌های آنها و رنج تجربه‌های روزانه آنها بود. خیلی خوشحال هستم که می‌بینم آنها به خانه برمی‌گردند.»
مقام‌های آمریکایی درباره زمان اعلام این معامله می‌گویند قرار نبوده روز «اجرای برجام» با روز اعلام آزادی زندانیان دو کشور با یکدیگر مصادف شوند. یک مقام امریکایی گفت: «با آنکه ممکن است این موضوع برای خیلی‌ها کاملاً غیرقابل باور به نظر برسد، اما این دو کانال، واقعاً با هم فرق داشتند.»
