به گزارش افکارنیوز، با نزدیک شدن به ساعات حساس پایانی سرنوشت مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱ + ۵، بیشترین تمرکزها و چالش‌ها بر سر موضوعات نظامی و تحریم‌های اعمال شده بر ایران در این حوزه است که گویا کار توافق را با چالش جدی روبرو کرده است.
در این میان روسها بیشترین همراهی را با ایران داشته و بارها خواستار لغو تحریم‌های نظامی و فروش تجهیزات به جمهوری اسلامی شده‌اند.
در اینکه روسها قطعا همچون دیگر کشورها منافع خود را در نظر می‌گیرند تا با فروش تجهیزات نظامی به همسایه جنوبی نفع خود را برند شکی نیست اما به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران نیز به برقراری این رابطه و پیشرفت آن نه تنها بی میل نیست بلکه با جدیت می خواهد از این موضوع به عنوان یک فرصت برای تقویت بنیه دفاعی خود بهره گیرد.
«مارینا بالتاچوا» کارشناس روس در مسائل بین‌الملل در گفتگوی با روزنامه «وزگلاد» به منفعت روسها در این زمینه اشاره کرده و می‌گوید: «اما چرا روسیه از لغو تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران حمایت می‌کند؟ زیرا آمریکا و غرب با نفوذ در اوکراین و آسیای مرکزی روسیه را محاصره کردند، بنابراین هرکس دشمن آمریکا است، دوست روسیه است و مسکو در تمام زمینه‌ها از او حمایت می‌کند».
او معتقد است: «لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران، متحدان عربی آمریکا را می‌ترساند ولی مسکو از رفع محدودیت تسلیحاتی، نفع می‌برد.»(خبرگزاری فارس ۹۴/۴ / ۲۰)
این موضوع درحالیست که روابط نظامی ایران و روسیه در طول چند دهه - خصوصا در سالهای گذشته - درگیر فراز و نشیبهای فراوانی بوده است اما با نزدیک شدن به پایان گفتگوهای هسته‌ای و احتمال لغو تحریم‌های اعمال شده علیه ایران، بار دیگر روسها عزم خود را برای جلب نظر ایران جهت همکاریهای آینده در حوزه نظامی و فروش تجهیزات و سامانه های بیشتر به ایران جزم کرده‌اند.
در همین رابطه خبرگزاری روسی «اسپوتنیک» به ارائه گزارشی با موضوع تاریخچه روابط نظامی ایران و روسیه پرداخت و در بخشی از آن نوشت: «در آغاز سالهای ۶۰ قرن گذشته، مسکو و تهران توسعه ارتباطات خود را در زمینه نظامی آغاز و طی ۱۵ سال پیش از انقلاب اسلامی، صدها متخصص نظامی شوروی به ایران کمک کرده و بیش از ۵۰۰ افسر ایرانی در اتحاد جماهیر شوروی مشغول به تحصیل شدند.»
این خبرگزاری روس می نویسد: «مسکو فن آوری برای نیروی زمینی، نیروی مهندسی و توپخانه ها را به ایران فرستاد. از جمله آنها خودروهای زرهی، سیستم های ضد هوایی، سیستم های موشکی کوتاه برد چند گانه، توپها، کامیون‌های ماز، تانکهای مخصوص پل گذر، تور مین جمع کن و چیزهای دیگر بود.
در اصفهان و شیراز با کمک اتحاد جماهیر شوروی، کارخانه هایی برای تعمیر فن آوری نظامی شوروی و تسلیحات، احداثو افتتاح شد، جایی که متخصصین شوروی از کارخانجات تولیدی آمده و کار می کردند.
برای تعمیر اساسی سلاح توپخانه، فن آوری زرهی و اتومبیلی در اطراف تهران با همکاری طرف شوروی مجتمع کارخانجات عظیم «babak» ساخته شد. در آن آزمایشگاه ها و کارگاه های امروزی، میدان های آموزش تکنیک زنجیردار و چرخدار و میدان تیر توپخانه قرار گرفت. ایران به یکی از شرکای اصلی اقتصادی، تجاری روسیه در خاور میانه و خاور نزدیک تبدیل شد.»
پس از پیروزی انقلاب و با پشت سر گذاشتن ۸ سال جنگ تحمیلی، زمانی که ایران در صدد ترمیم بنیه دفاعی خود برآمد، نگاهی هم به سمت شرق و شوروی سابق انداخت.
برای نمونه به موارد زیر توجه کند:
* کیلوکلاس‌های ۳هزار تُنی در آبهای ایران
یکی از حوزه های مد نظر مسئولان نظامی ایران، پس از جنگ، سرمایه گذاری در حوزه زیردریایی‌ها بود.
ایران برای تامین این نیاز، همسایه شمالی خود را انتخاب کرد که البته یکی از قدرتهای حاضر در عرصه دریایی و زیرسطحی نیز بود.
اولین زیردریایی کیلوکلاس با نام طارق(به شماره بدنه ۹۰۱) در سال ۱۳۷۱ خریداری شد و به زنجیره دفاعی نیروی دریایی راهبردی ارتش پیوست و پس از آن ۲فروند زیردریایی دیگر نیز از همین کلاس(با نام یونس و نوح) در سالهای ۷۲ و ۷۴ وارد کشور شدند.
* حوت؛ جنجالی‌ترین موشک دریایی ایران شد
در اولین رزمایش پیامبر اعظم(ص) سپاه بود که موشک زیرآبی «حوت»(با نام روسی اشکوال) به نمایش درآمد. این موشک که یک سلاح انحصاری ساخت روس‌هاست، می تواند در زیر آب با سرعت ۱۰۰ متر در ثانیه حرکت کند.
به گفته دریادار علی فدوی فرمانده نیروی دریایی سپاه، «در تاریخ رزمایش‌های دنیا معرفی هیچ سلاحی در هیچ رزمایشی به میزان معرفی این سلاح توسط نیروی دریایی سپاه انعکاس نداشته است. به طوریکه بیش از ۲ هزار رسانه آن را در دنیا اعلام و مسئولین سیاسی و نظامی آمریکا در خصوص آن موضع‌گیری کرده‌اند.»
جالب است که بدانیم آمریکایی‌ها همزمان با روسها طی ۱۵ سال، ۲۰ میلیارد دلار هزینه کردند تا به این فناوری دست پیدا کنند اما نتوانستند. لذا بعد از فروپاشی شوروی، یکی از بهترین جاسوس‌های CIA را به روسیه فرستادند تا از راه جاسوسی به این موشک دست پیدا کند، که البته این جاسوس توسط روسها شناسایی و دستگیر شد.
* پرنده های جدید از شمال می‌آیند
نیاز به بازسازی ناوگان جنگنده‌های نیروی هوایی در ۲ مأموریت تخصصی «رهگیری» و «بمب افکن ضربتی» پس از پایان جنگ تحمیلی باعثشد تا جنگنده «میگ ۲۹» برای مأموریت اول و «سوخو ۲۴» برای ماموریت دوم از روسها خریداری شود.
در سال ۱۳۶۸، قرارداد منعقد و یک سال بعد، اولین سری از هواپیماهای مدل میگ ۲۹ به ایران تحویل داده شد.
در حوزه دوم یعنی خرید جنگنده‌هایی با ماموریت تخصصی ضربتی و بمباران هوایی نیز با درایت و همت سرلشکر شهید منصور ستاری فرمانده وقت نهاجا، هواپیمای بمب افکن تاکتیکی سوخو۲۴(ملقب به فنسر یا شمشیرباز) از روسها خریداری و به ناوگان هوایی ارتش افزوده شد.
* S۲۰۰؛ دوربُردترین سامانه دفاع هوایی موشکی در ایران
دوربردترین سامانه دفاع هوایی موشکی حال حاضر کشور که در دهه ۹۰ میلادی خریداری شده بود، در چند نوبت و به صورت کامل بهسازی شده است. این سامانه SA - ۵ گامون یا همان S۲۰۰ است که رادار و موشکهای آن بُردی در رده چند صد کیلومتر دارند.
نسل اول این سامانه در سال ۱۹۶۷ وارد سازمان رزم نیروهای دفاع هوایی شوروی سابق و در دهه های بعد نیز نمونه های دیگر آن برای صادرات به کشورهای مختلف عرضه شد.
هر چند تا مدتها تنها نسخه صادراتی از سامانه S۲۰۰ در اختیار مشتریان خارجی قرار می گرفت اما با ورود سامانه های پیشرفته تر S۳۰۰ و برای کمک به وضع بحرانی اقتصاد روسیه، نمونه های بهتر S۲۰۰ نیز به همراه سامانه های کمکی برای فروش عرضه شدند به طوریکه بین سالهای ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۲، S۲۰۰ سهم بزرگی از میزان فروش های نظامی خارجی روسیه را به خود اختصاص داد.
* تانک T۷۲ ستون فقرات ارتش را تقویت می‌کند
خریداری و استفاده از تانک T۷۲ در واقع بر مبنای مصلحت های دفاعی در سالهای پس از جنگ تحمیلی بود و نیروهای مسلح کشورمان با نوسازی و بهسازی تانک ها و سایر ادوات زرهی پیشین خود، توانستند در آن برهه از زمان، به توان دفاعی کشور اعتلای دوچندان بخشند.
* دست ایران در پوست گردو می‌ماند
موضوعات ذکر شده، مواردی بود که جمهوری اسلامی ایران پس از پشت سر گذاشتن ۸ سال نبرد همه جانبه با قدرتمندترین ارتش وقت منطقه که بخش‌های متعددی از یگانهای رزمی کشور را دچار فرسایش و محدودیت ادواتی کرده بود، سعی کرد تا با برقراری ارتباط نظامی با همسایه شمالی، نیازهای خود در حوزه تجهیزاتی را تا حد چشمگیری تامین کند.
در همان ماههای ابتدایی انقلاب بود که تمامی ارتباطات جمهوری اسلامی با ایالات متحده آمریکا به عنوان یکی دیگر از دو قطب برتر آن زمان قطع شد. خرید تسلیحاتی از رقیب سنتی آمریکایی‌ها، اقدامی هوشمندانه و موثر توسط مسئولین سیاسی و نظامی وقت بود؛ هرچند این رابطه با روسها چندان هم بی‌دردسر نبوده و آنها در پروژه‌های بسیاری که حتی پول آن را نیز دریافتت کرده بودند، کارشکنی‌هایی صورت دادند.
به عنوان مثال، در مقطع خرید جنگنده‌های میگ ۲۹، پس از ورود فالکروم‌های خریداری شده به ایران، روند عملیاتی شدن این جنگنده‌ها «به دلیل مشکلات ایجاد شده توسط روسها» مورد رضایت ایران قرار نگرفت و در واقع باید اینگونه گفت که اگر جسارت و توان بالای متخصصان ایرانی نبود، به دلیل «پشتیبانی ناقص و نامطلوب روسها» فالکروم‌های ایرانی نیز مانند برخی کشورها از رده خارج می‌شدند.
در واقع با وجود «در دسترس نبودن برخی دفترچه های فنی» که باید تحویل داده می‌شد، میگ‌های نهاجا نه تنها از پا نیفتادند بلکه روند نگهداری آنها نیز بهتر شد و در چند سال اخیر، چندین فروند از این پرنده‌های زمین‌گیر شده به خط پروازی بازگردانده شدند.
این کارشکنی‌ها و عدم ارائه مطلوب خدمات در موضوع خرید پرنده های سوخو نیز مشهود بود.
این هواپیما که به صورت استاندارد باید به تسلیحات دورایستا مجهز باشد، از ابتدا با توانمندی کامل عمل نمی‌کرد ولی چند سال گذشته را باید سالهای تجدید حیات این پرنده برای نهاجا دانست زیرا قابلیت های متنوعی از این هواپیمای ارزشمند احیا شد که از آن جمله می‌توان به قابلیت سوختگیری هوایی جنگنده از جنگنده اشاره کرد.
عملکرد روسها در خصوص تعمیرات و خدمات فنی زیردریایی‌ها هم جالب توجه بود.
به گفته های امیر دریادار عباس زمینی فرمانده فنی نیروی دریایی ارتش در این باره توجه کنید: «زمانی که می خواستیم تعمیرات زیردریایی طارق را آغاز کنیم، کشور سازنده آن، روسیه سعی می‌کرد برخی مکانیزم‌های حساس و حیاتی این زیردریایی را به کشور خودش ببرد و می‌گفت شما استند تست و بستر و تجهیزات لازم برای آزمایشات برخی از این مکانیزمها و سیستم‌ها را ندارید و باید این امکانات را به آنجا منتقل کنید تا آنجا مورد تست و ارزیابی قرار بگیرد، بعد از آنجا به مملکت ما برگردد اما بعد از اینکه تعمیرات زیردریایی در مملکت ما شروع شد و روسها قطع امید کردند که قطعات به آنجا منتقل شود،
باز هم آمدند و می‌خواستند بخشی از مکانیزم‌های حیاتی این زیردریایی اعم از تابلوی مربوط باتریها که رانش زیردریایی را تأمین می‌کند، دیزل ژنراتورها که باید روشن شود تا باتریها شارژ شود و تحرک زیردریایی را فراهم کند و موتورهای رزرو الکتریکی تحرک، را با خود ببرند تا در کشور روسیه مورد تست و ارزیابی قرار دهند.»
دریادار زمینی می‌گوید: «اما اگر آن روز ما اشراف کامل به موضوع و اطلاعات کافی نداشتیم و مدارک تعمیراتی و اطلاعات مربوط به دستگاه‌ها را به دقت مطالعه نکرده بودیم به راحتی سیستم‌ها به روسیه می‌رفت و باتوجه به این تحریمها دیگر به کشور باز نمی‌گشت و ما فقط یک پوسته خالی از زیردریایی طارق داشتیم.»
شرح پیمان‌شکنی و عدم همکاری روسها در موضوع تعمیر و نگهداری و استفاده از تانکهای T۷۲ نیز داستانی طولانی دارد و اگر همان روحیه جهادی و اتکا به توان داخلی در نیروهای مسلح نبود، چه بسا باید از این زره‌پوش‌های قدرتمند در موزه‌ها و یا در کلاس‌های درس و آموزش استفاده می‌شد.
* قرارداد ۸۰۰ میلیون دلاری زیر پای روسها
اما اوج عدم وفای به عهد و پیمان روسها را باید در قضیه موشکهای پدافندی S۳۰۰ جستجو کرد.
قرارداد تحویل این سامانه بُرد بلند پدافند هوایی در اواخر سال ۲۰۰۷ میلادی امضا شد و قرار بود روسیه ۵ آتشبار از این سیستم موشکی به ارزش حدود ۸۰۰ میلیون دلار را به ایران تحویل دهد اما دیمیتری مدودف، رئیس جمهور وقت روسیه در سپتامبر سال ۲۰۱۰ میلادی با صدور فرمانی تحت عنوان «تدابیر مربوط به اجرای قطعنامه شماره ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل متحد»، تحویل سیستم های S۳۰۰، تسلیحات زرهی و هواپیما، بالگرد و ناوهای جنگی به ایران را ممنوع و در پی آن، مسکو قرارداد تحویل سیستم های S۳۰۰ را در سپتامبر همان سال لغو کرد.
ایران نیز در واکنش به این اقدام از روسیه در دادگاه داوری بینالمللی در سوئیس شکایت کرد تا اینکه با گذشت حدود ۵ سال از آن تاریخ و در حالیکه روسها پس از ماجرای اوکراین در وضعیت ویژه‌ای قرار گرفتند و از طرف دیگر نشانه‌هایی برای رسیدن به توافق هسته‌ای میان ایران و ۱ + ۵ به چشمشان خورد، سعی کردند بار دیگر به سمت همسایه جنوبی خود متمایل شوند که یکی از اولین قدم‌ها، دستور ولادیمیر پوتین مبنی بر لغو ممنوعیت واگذاری سامانه موشکی S۳۰۰ به ایران بود که در تاریخ ۲۴ فروردین ۹۴ صورت گرفت تا شاید یکی از پرسروصداترین توافقنامه‌های میان دو کشور با نتیجه مطلوب برای طرفین
بسته شود.
* تهران و مسکو میزبان وزرای دفاع
۳ ماه قبل از این دستور رئیس جمهور روسیه، ارتشبد سرگئی شویگو وزیر دفاع این کشور، درست در شامگاه دوشنبه ۲۹ دی ماه ۹۳ در حالی وارد فرودگاه مهرآباد شد که حدود ۱۵ سال از آخرین سفر وزیر دفاع وقت روسها به ایران می‌گذشت و حالا «گسترش مناسبات دفاعی» به عنوان یکی از مهمترین برنامه‌ها، در دستور کار سفر ارتشبد شویگو قرار داشت.
سردار دهقان در دور اول این دیدارها، بر لزوم همکاری، هم فکری و تعامل طرفین تاکید کرد و اظهار داشت: «ایران و روسیه به عنوان ۲ همسایه دارای دیدگاه های مشترک در قبال مسایل سیاسی، منطقه ای و جهانی، می توانند با استفاده از ظرفیت های خود، الگویی از همکاری های مکمل دو کشور را به نمایش بگذارند.»
وزیر دفاع کشورمان مشخصا به «تقویت و گسترش مناسبات دفاعی - نظامی» میان ایران و روسیه اشاره کرد و از آمادگی جمهوری اسلامی برای بسط و توسعه هر چه بیشتر این روابط خبر داد.
ارتشبد سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه نیز با ابراز خرسندی از سفر به جمهوری اسلامی ایران، بر گسترش روابط همه جانبه و «بلند مدت» میان دو کشور تاکید کرد و «گسترش و تعمیق روابط دفاعی و فنی» با ایران را فاکتور بسیار مهمی در تامین امنیت و ثبات منطقه‌ای و جهانی دانست.
وزیر دفاع روسیه با اشاره به اهمیت موافقت نامه ای که در این سفر به امضا رسید، اظهار امیدواری کرد که با امضای این توافق نامه، همکاری های دفاعی - نظامی دو کشور بیش از پیش ارتقا و گسترش یابد.
* ایران و روس توافقنامه نظامی امضا می‌کنند
در این موافقتنامه، با اشاره به منافع مشترک طرفین، بر بسط و توسعه و ارتقای سطح همکاری نظامی – دفاعی تاکید شد.
توسعه روابط در زمینه انواع آموزش‌های نظامی، برگزاری رزمایش‌های مشترک، بازدید و حضور شناورهای نظامی از بنادر یکدیگر، مبارزه با دزدان دریایی در دریای خزر و آبهای بین المللی از دیگر مفاد این موافقت نامه به شمار می‌رود.
* توسعه روابط دفاعی ایران و روسیه شتاب می گیرد
وزرای دفاع دو کشور پس از امضای توافقنامه همکاری، بار دیگر در یک نشست خبری مشترک شرکت کرده و این بار سردار دهقان از «شتاب توسعه روابط دفاعی میان ایران و روسیه» سخن گفت و توافقنامه امضا شده را به عنوان مبنا و نقطه آغازین برای توسعه همکاریهای نظامی و دفاعی در سطوح مختلف دانست.
دهقان از اراده قاطع رهبران دو کشور برای توسعه همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف خبر داد و تصریح کرد: «روسیه مقتدر و ایران مقتدر و مستقل، در سایه همکاریهای مشترک می‌توانند اثرات پایداری بر ثبات، صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی بگذارند.»
اولین خبر از احتمال دستور لغو عدم واگذاری S۳۰۰ توسط روسها نیز در همین سفر اعلام شد و ارتشبد شویگو از سردار دهقان دعوت کرد تا برای حضور در چهارمین کنفرانس امنیت بین‌الملل مسکو در سال ۲۰۱۵، به این کشور سفر کند.
* دهقان به روسیه می‌رود
دعوت رسمی وزیر دفاع روسیه از سوی همتای ایرانی خود مورد پذیرش واقع شد و سردار دهقان در تاریخ ۲۶ فروردین ۹۴ تهران را به مقصد مسکو ترک کرد.
ناظران خارجی این سفر را نشانه‌ای دیگر از تلاش دو کشور برای گشودن فصلی نو در همکاریهای دفاعی و نظامی ارزیابی کردند.
تنها ۲ روز قبل از سفر دهقان به مسکو بود که پوتین دستور لغو عدم واگذاری موشکهای S۳۰۰ به ایران را صادر کرد و همین موضوع بر اهمیت سفر وزیر دفاع ایران به روسیه می‌افزود.
* پیشنهادهای نظامی به ایران در سفر دریادار سیاری به روسیه
نهم تیرماه، یک هیئت نظامی به سرپرستی فرمانده نیروی دریایی راهبردی ارتش عازم روسیه می‌شود تا دریادار سیاری در کنفرانسی با موضوع تبیین توافقنامه امنیتی دریای خزر - که اولین بار جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد برگزاری آن را داده بود - شرکت کند.
در کنار این همایش، فرمانده نداجا به بازدید از نمایشگاه دریایی روسها رفت؛ نمایشگاهی که هر ۲ سال یکبار با حضور ده‌ها کشور در شهر سن پترزبورگ برگزار می‌شود.
امیر دریادار عباس زمینی فرمانده فنی نیروی دریایی ارتش که در این هیات حضور داشت، شرکت در نمایشگاه دریایی روسیه را «فرصتی خوب» برای آشنایی با فنآوری‌های جدید نظامی در عرصه دریایی در این کشور عنوان کرد و ویکتور چیرکف فرمانده نیروی دریایی روسیه هم همان نشست امنیتی دریای خزر، از گسترش و استحکام روز به روز روابط با ایران در زمینه همکاریهای امنیتی دریایی سخن گفت.(پایگاه اطلاع رسانی نیروی دریایی ارتش)
سفر فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران به روسیه مورد توجه رسانه‌های این کشور قرار گرفت. برای مثال خبرگزاری «تاس» طی گزارشی نوشت: «مسکو آماده است طیف گسترده‌ای از تجهیزات دریایی و سلاح را در اختیار تهران قرار دهد.»(خبرگزاری فارس به نقل از تاس ۱۴/۴ / ۹۴)
شرکت در مراسم به آب اندازی زیردریایی دیزلی - برقی «استاری آسکل» از دیگر برنامه‌های دریادار سیاری در سفر به روسیه بود.
* اظهارات مقامات روس درباره تحریم‌های ایران
مذاکرات هسته‌ای ایران با ۱ + ۵ به راند پایانی خود رسیده و اکنون بحثبر سر برخی موضوعات معدود ولی مهم باقیمانده است. این موضوعات از چنان اهمیتی برخوردارند که طرفین می‌گویند حاضرند در صورت محقق نشدن آنها، میز مذاکرات را ترک کنند. یکی از این چالش‌ها، لغو تحریم های ایران در حوزه‌های نظامی به ویژه موشکی است و روسها در جبهه مقابل ایران، بیشترین اظهارنظرها را در خصوص لزوم لغو این تحریم ها دارند تا به گفته سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه، «با برداشته شدن تحریم تسلیحاتی، همکاری ها با ایران رشد و توسعه یابد.»
او معتقد است «برطرف شدن تحریم تسلیحاتی ایران، منظره خوبی از همکاری های نظامی میان تهران و مسکو فراهم خواهد آورد.»(خبرگزاری فارس به نقل از اسپوتنیک)
این اظهارنظر روسها، در رسانه‌هایشان گسترش یافت به طوریکه ایتارتاس می‌نویسد: «روسیه می خواهد تا پس از امضاء توافق هسته‌ای گروه ۱ + ۵ با ایران، تحریم‌های تسلیحاتی علیه این کشور لغو گردد» و بر اساس اظهارات سرگئی ریابکوف نتیجه می‌گیرد که «مسکو در اولین گام پس از توافق هسته‌ای با ایران خواستار لغو تحریم‌های نظامی علیه تهران خواهد شد.»(خبرگزاری مهر به نقل از ایتارتاس ۲۴/۱ / ۹۴)
ابراز این سخنان تنها به معاون وزیر خارجه روسها محدود نشد. سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه نیز بر لغو این تحریمها تاکید می‌کند و اندکی بعد، پس از پایان سفر حسن روحانی به اوفای روسیه، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور نیز به اظهار نظر در این باره پرداخت و خواستار «لغو کامل تحریم های ایران در کوتاهترین زمان ممکن» شد.(خبرگزاری ایسنا به نقل از اینترفکس ۱۹/۴ / ۹۴)
* روسها جنگنده جدید به ایران می‌دهند؟
اظهارات و پالسهای مثبت این چنینی در ارتقاء روابط ۲ کشور، گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای را بیشتر کرد. برای نمونه، پایگاه آمریکایی «بیزینس اینسایدر»(business insider) نوشت: «روسیه و آمریکا ساخت نسل پنجم جنگنده‌هایشان را در دستور کار دارند. درحالی که آمریکا جنگنده‌های اف - ۳۵ را با شرکای منتخبی از سراسر جهان می‌سازد، روسیه نیز ساخت نسل پنجم جنگنده‌های این کشور - سوخو ۵۰ - را آغاز کرده است.»
به گفته این سایت، «همانند پروژه اف - ۳۵ آمریکا، سوخو ۵۰ روسها نیز شرکای خارجی دارد و مدل نهایی آن نیز تا سال ۲۰۱۶ بطور کامل عملیاتی خواهد شد.»
این سایت در ادامه مدعی می‌شود که مدل‌های دیگری از این جنگنده برای کره جنوبی و «ایران» در حال ساخت است و این هواپیماها تا سال ۲۰۲۲ تحویل جمهوری اسلامی خواهد شد.
قابل ذکر است که این موضوع مسکوت ماند و هیچیک از مقامات ایران و روسیه آن را تایید یا تکذیب نکردند.
* توجه به چند نکته
شواهد نشان می‌دهد که دور جدیدی از روابط میان ایران و روسیه خصوصا در حوزه نظامی و تسلیحاتی در حال شکل‌گیری است؛ روابطی که وزیر دفاع کشورمان هم از شتاب‌گیری در توسعه آن ابراز امیدواری کرد.
اما در این میان، توجه به چند نکته ضروری است:
- روسیه اکنون در شمار یکی از دوستان جمهوری اسلامی ایران قرار می‌گیرد که در عرصه مسایل دفاعی و امنیتی، از دیدگاههای مشترکی با ایران برخوردار است.
- حضور قدرتی مانند آمریکا در خاورمیانه، آسیای مرکزی، قفقاز و لشکرکشی ایالات متحده به کشورهایی چون عراق و افغانستان، تحولات سوریه و یمن ازجمله مهمترین مسایل منطقه است که جزو دغدغه‌های مشترک ایران و روس بشمار می‌رود.
- جمهوری اسلامی ایران اگرچه در طول ۳۶ سال اخیر به موجب تحریم‌های صددرصدی و کامل خصوصا در عرصه نظامی نشان داده که نه تنها از پا نخواهد نشست بلکه به پیشرفتهای وسیعی نیز در عرصه طراحی، تولید و ساخت سامانه های پیشرفته نظامی دست یافته اما در کنار این خودکفایی، از فرصت‌های پیش روی خود نیز برای تقویت هرچه بیشتر این بنیه و استفاده از تجربیات دیگران غافل نخواهد بود.
در واقع باید اذعان کرد رویکرد تهران در همکاریهای دفاعی با مسکو متفاوت از برخی کشورهای همسایه به‌عنوان خریداران صرف جنگ افزار است و نیازهای دفاعی ایران بیشتر از راه همکاریهای فنی و انتقال فناوری‌های نوین نظامی برآورده می‌شود که در این ارتباط، بسترهای مناسبی برای همکاری در عرصه‌های نظامی - امنیتی زمینی، هوایی، دریایی، سایبری و فضایی می‌تواند شکل بگیرد.
- این موضوع نیز قابل توجه است که روسها به ایران به چشم دریچه‌ای برای حضور فعالانه‌تر در محیط امنیتی خاورمیانه و خلیج فارس نگاه می‌کنند؛ حضوری که برای آنها از یک اهمیت ویژه بین المللی برخوردار است.
- یکی دیگر از نکات ضروری، توجه به این اصل است که «هیچ دوست و دشمنی در فضای بین المللی، دائمی نیست و این اهداف و منافع مشترک است که به نوع روابط ۲ یا چندجانبه واحدهای ملی شکل می‌دهد.»
جمهوری اسلامی ایران از یاد نخواهد برد در شرایطی که ایران‌هراسی و تهدیدانگاریِ ایران هسته‌ای از کانون‌های سیاسی - تبلیغاتی صهیونیستی و غربی به فضای جهانی تزریق و از سازوکارهای بینالمللی برای به تسلیم واداشتن تهران بهره‌جویی شد، دوستی روسها از تعدیل قطعنامه‌های ضدایرانی فراتر نرفت و مسکو بارها با اقداماتی چون رای مثبت به این قطعنامه‌ها و توقف برخی همکاری‌ها، نارضایتی مقام‌های ایرانی را برانگیخت.
- نکته بعدی - همانطور که در ابتدای این گزارش آمد - توجه به سوء سابقه روسها در برخی همکاری های گذشته است و اینکه متاسفانه تولیدکنندگان روس، بارها محصولاتی ناهمگون و دچار مشکل را حتی به مشتریان نزدیک خود تحویل داده‌اند که خشم گسترده آنان را در پی داشته است. درگیری های هند با روسیه بر سر سوخو ۳۰ و الجزایر و پرو بر سر میگ ۲۹، نمونه های غیر ایرانی این سابقه نه چندان مطلوب است و قطعا تصمیم‌گیرندگان ایرانی در این رابطه دست به انتخاب هایی دقیق و حساب شده خواهند زد تا جلوی تکرار مشکلات گذشته را بگیرند.
- در کنار این موضوعات نباید از فشارهای خارجی که به روسیه وارد خواهدشد غافل ماند؛ فشارهای آمریکا، اروپا، کشورهای عربی و اسرائیل بود که روسیه را از تعمیق روابط نظامی با ایران باز داشت و روسها را از فروش و واگذاری اقلام پیشرفته تسلیحاتی منصرف کرد که نمونه بارز آن را در موضوع موشکهای S۳۰۰ مشاهده شد و هیچ بعید نیست به عنوان مثال در آینده نیز روسیه به سبب فروش سلاح به ایران تحت فشار بیشتری قرار گیرد. باید دید روسها چه میزان در برابر این فشارها تاب خواهند آورد؟
