به گزارش افکارنیوز، ایجاد قدرت دریایی قدرتمند برای جمهوری اسلامی ایران پس از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و بر پایه تجربیات ارزشمند آن از اولویت بالایی برخوردار بوده است.
با مشاهده عملکرد موشکهایی همچون هارپون در اختیار نیروی دریایی ارتش ایران، موشک فرانسوی اگزوست در اختیار عراق و نیز استفاده از موشک کرم ابریشم توسط هر دو طرف، سرمایهگذاری قابل توجهی در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح برای طراحی، ساخت و تولید موشک‌های ضد کشتی با بردهای متنوع خصوصاً انواع کروز که قابلیت شلیک از سه دسته اصلی پرتابگرها یعنی شناورها، هواگردها و سکوهای زمینی را داشته باشند، صورت گرفت.
اصلیترین مشخصه این نوع موشکها، پرواز در ارتفاع بسیار نزدیک به سطح زمین و عموماً کمتر از ۳۰ متری در فاز پیمایشی(کروز) از مراحل حرکت آن است که بخش بسیار زیادی از زمان پرواز آنها را شامل می‌شود از این رو این موشکها به نام کروز شناخته شدند. اغلب موشک‌های کروز ساخته شده دارای سرعت‌های کمتر از صوت هستند اما برخی نمونههای جدید در بخش نهایی پرواز(فاز ترمینال) به سرعت مافوق رسیده و برخی نیز از ابتدای پرواز، سریعتر از صوت حرکت میکنند.
موشک‌های کروز از هواپیما، پرتابگر زمینی، کشتی و حتی زیردریایی شلیک میشوند و انواع مختلف آنها برای حمله به رادارها، کشتیها و اهداف زمینی توسعه یافتهاند. برد نمونههای مختلف ساخته شده این نوع موشکها از چند ده کیلومتر تا چند هزار کیلومتر است. برخی از مهمترین اجزاء مشترک همه این موشکها شامل پیشران راکتی برای نمونههای برد کوتاه تا متوسط و موتور جت برای نمونههای دوربرد، خلبان خودکار، ارتفاعسنج(برای اندازهگیری ارتفاع از سطح آب و پرواز در نزدیکی آن) و جستجوگر هدف که عموماً از نوع راداری، تصویری یا حرارتی است.
انواع موشک‌های کروز دریایی ساخت ایران شامل گونه‌های کوتاه برد کوثر و ظفر، میانبرد نصر، دوربرد نور، قادر، قدیر و رعد است که موشک قدیر به همراه نمونه‌ای جدید از موشک نصر به مناسبت سالروز صنعت دفاعی با حضور ریاست جمهور رونمایی شدند.
موشک نصر بصیر
موشک کروز ضد کشتی نصر در زمره سلاحهایی با برد کوتاه تا متوسط قرار می‌گیرد. اصلیترین تفاوت این موشک با کوثر و ظفر، میزان بالای سرجنگی است که قدرت تخریب بسیار بالایی برای آن ایجاد نموده. موشک ۳۵۰ کیلوگرمی نصر - ۱ با برد دستکم ۳۵ کیلومتر حاوی یک سرجنگی نیمه زرهی ۱۳۰ کیلوگرمی است.
به گزارش مشرق، موشک ضد کشتی و کروز نصر - ۱ پس از قرار گرفتن در خط تولید، به فهرست تسلیحات شناورهای تندرو اضافه شد که برد دورایستایی بهتری به آنها در مقابله با ناوهای دشمن میدهد. انواع شناورهای تندرو ایرانی از جمله ذوالفقار نیز به این موشک هدایت راداری و قدرتمند مجهز شدهاند.
موشک نصر دارای سکوهای ساحلی خوداتکا نیز بوده که با استقرار روی کامیون از تحرک مناسبی برخوردار شدهاند. نمونه هواپرتاب این موشک کروز هم به تولید رسیده که روی هواپیماهای جنگنده نظیر اف - ۴ فانتوم نیروی هوایی ارتش نصب می‌شود. به علاوه در بازدید رئیس جمهور از نیروی دریایی سپاه در بندرعباس نیز یک بالگرد بل۲۰۶ مجهز به یک موشک نصر در زیر بدنه به نمایش در آمد.
این بالگرد می‌تواند به سرعت پیمایشی(کروز) بالاتر از ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت برسد که سرعت اولیه قابل توجهی به موشک میدهد. همچنین توان رسیدن به ارتفاع پروازی بیش از ۳۵۰۰ متر نیز در کنار سرعت اولیهای که بالگرد به موشک میدهد برد نصر را در صورت شلیک از بالگرد به طور محسوسی افزایش خواهد داد.
بدیهی است پرتاب این موشک از هواپیماهای جنگنده از ارتفاعها و سرعت‌های بیشتر باز هم به افزایش برد دورایستایی موشک منجر خواهد شد.
آخرین نمونه معرفی شده موشک نصر با نام «نصر بصیر» که اشاره به قابلیت رؤیت اهداف نیز دارد از جستجوگر الکترواپتیکی و احتمالاً از نوع تصویری فروسرخ(IIR) برای هدفگیری در فاز نهایی پرواز استفاده شده است.
این جستجوگر در زمره گونه‌های غیرفعال یا passive قرار می‌گیرد که بدون ایجاد هرگونه انتشاری اقدام به شناسایی و قفل روی اهداف می‌نماید.
بدین ترتیب هوشیاری شناورهای دشمن در مورد شلیک موشک به سمت آنها به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد. شناسایی اولیه موقعیت شناورهای دشمن نیز می‌تواند به روش‌های مختلفی صورت گیرد از جمله رادارهای دوربرد ساحلی، پهپادهای شناسایی یا توسط رادار شناورهایی در خارج از منطقه شلیک موشک.
جستجوگر تصویری فروسرخ(IIR) قابلیت ردگیری اهداف شناوری را از تمام زوایا داشته، از مقاومت نسبتاً بالایی نسبت به اخلال(جمینگ) و فریب برخوردار بوده و حساسیت بسیار بهتری در تشخیص اهداف دارد. همچنین برخلاف جستجوگرهای اپتیکی مرئی که تنها در روز و شرایط آب و هوایی مساعد قابلیت فعالیت دارند جستجوگر تصویری حرارتی در شب و شرایط نامساعد با درصدی کاهش برد، توان عملیات دارد.
جدیدترین حسگرهای فروسرخ تصویری قابلیت تشخیص در محدوده‌های متنوع امواج فروسرخ را دارند و در نتیجه به این دلیل و نیز افزایش هوشمندی پردازشگرهای دیجیتال، امکان مقابله با آنها بسیار دشوار شده است.
بسیاری از حسگرهای جدید تصویری فروسرخ در محدوده طول موج متوسط فروسرخ(MWIR) یا بلند فروسرخ(LWIR) کار میکنند تا تابش فروسرخ اجسام را به راحتی از نور مرئی تشخیص دهند. از این فناوری در سامانه‌های مختلفی با مأموریت‌های شناسایی، ردگیری اهداف، سامانه‌های کنترل آتش و حسگر موشکها استفاده می‌شود.
به نظر می‌رسد پنجره جستجوگر موشک نصر بصیر، دارای پوشش منیزیم فلوراید است که اثرات مهمی در تشخیص محدوده مطلوب امواج فروسرخ دارد. این ماده با حذف برخی از باندهای امواج فروسرخ، فقط فرکانسهایی از امواج فروسرخ را عبور می دهد که مربوط به مواد سازنده به کار رفته در تجهیزات هدف بوده و اثرات محیطی پس زمینه و اثرات حرارتی روی پنجره جستجوگر را نیز تا حد زیادی حذف می کند.
همچنین خواص مکانیکی طلق یا شیشه پنجره جستجوگر با بهرهگیری از این ماده بهبود می‌یابد که در صورت تشکیل امواج شوک در جلوی موشک در سرعت‌های شلیک مادون صوت بالا(High Subsonic) اهمیت بیشتری می‌یابد. به علاوه با بهرهگیری از این ماده، مقاومت در برابر اثرات اصطکاکی و سایشی قطرات آب نیز بهبود یافته که ارزش بالایی برای موشک‌های کروز دریایی که در نزدیک سطح آب پرواز می کنند.
موشک قدیر
برای اولین بار در مهرماه سال ۹۱ رئیس سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع خبر از ساخت موشک کروز قدیر در آینده‌ای نزدیک داد. پس از آن در فروردین ماه سال جاری فرمانده نیروی دریایی ارتش از بکار گیری این موشک هم در ناوشکن‌های نداجا و هم در پرتابگرهای ساحلی این نیرو خبر داد.
امیر سیاری تفاوت کروز قدیر با موشک‌های قبلی این نیرو نظیر نور و قادر را در بُرد، دقت و قدرت انهدام آن عنوان کرده بود.
موشک ضد کشتی و کروز نور از اولین نمونههای این نوع موشکها بود که در سالهای دهه ۱۳۷۰ به خدمت نیروهای مسلح کشورمان در آمد. موشک نور با طول ۶.۳۸ متر که ۱.۲۴ متر آن مربوط به موتور راکتی اولیه است، ۷۱۵ کیلوگرم جرم داشته که ۱۷۵ کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی نفوذگر نیمه زرهی موجود در آن است.
برد این موشک ۱۲۰ کیلومتر بوده و می‌تواند با سرعت نزدیک به ۰.۹ ماخ پرواز کند.
ناوچههای رده تندر و سینا، ناوهای رده بایندر و ناوشکن(ناو محافظ) رده الوند و جماران، هواناوهای BH - ۷، بالگردهای میل - ۱۷/۱۷۱ و هواپیماهای جنگنده مانند اف - ۴ فانتوم از جمله تجهیزات نیروهای دریایی سپاه و ارتش و نیروی هوایی ارتش هستند که این موشک را به کار میبرند.
همچنین مجموعههای پرتابگرهای متحرک ساحلی که هر یک برخوردار از رادار، واحد فرماندهی و کنترل و چندین پرتابگر هستند دیگر سامانه کاربر موشک نور محسوب میشوند. این سامانه‌ها که به صورت خوداتکاء عمل میکنند نقش مهمی در دفاع ساحلی در برابر واحدهای شناور دشمن دارند که البته سامانه‌های مستقر شده در مناطق مختلف قابلیت شبکه شدن با هم را نیز دارند.
موشک نور برای پرتاب از شناورها یا سکوهای ساحلی با یک موتور راکتی اولیه سوخت جامد سرعت گرفته و پس از جدا شدن این پیشران، با موتور توربوجت که ورودی هوای آن زیر بدنه و بین دو بال پائینی قرار دارد به مسیر خود ادامه میدهد.
در فواصل نزدیک هدف، موشک ارتفاع خود را به چند متری سطح آب میرساند تا کار شناسایی و درگیری دشمن با آن سخت شده و موشک به بخشی از هدف که نزدیک آب است اصابت کند که سبب ایجاد بیشترین آسیب در هدف شده و احتمال غرق شدن آن را افزایش میدهد.
موشک قادر نیز نمونه‌ای جدید از موشک نور است که برد آن افزایش یافته. قادر با بهرهمندی از ساختار و طراحی مشابه و حتی ابعاد نزدیک به نور دستکم ۲۲۰ کیلومتر برد دارد.
در واقع به نظر می‌رسد متخصصان صنعت موشکی کشور برای تولید موشک قادر از نظر فیزیکی تنها کمی طول موشک نور را افزایش داده باشند. همانطور که در تصویر زیر پیداست، قطر و بالهای دو موشک نیز مشابه هم هستند و این مشابهت بالای دو موشک قیمت تمام شده موشک جدید را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد.
از توانمندیهای اعلام شده برای موشک قادر باید به سامانه خلبان خودکار دیجیتال، سامانه ناوبری با دقت بالا، امکان برنامهریزی موشک قبل از شلیک، امکان هدفگیری اهداف با سطح مقطع راداری پایین، رادار پیشرفته با قابلیت مقابله با جنگ الکترونیک، آمادهسازی و واکنش سریع موشک برای حمله به هدف و توانایی ضربه زدن به اهداف ساحلی علاوه بر هدفهای شناور اشاره کرد.
موشک قادر در یکی از آزمایش‌های خود با سرجنگی که تنها یک ششم سرجنگی واقعی موفق به هدف قرار دادن یک هدف واقعی با طول ۶۳ متر شد که در اثر اصابت این موشک کشتی مذکور غرق گردید که نشان دهنده قدرت بالای سرجنگی به کار رفته است. بنابراین پیداست با سرجنگی با قدرت ۶ برابر قادر قادر به غرق کردن کشتی‌های بسیار بزرگتر دشمن است.
موشک قادر نیز مانند نور از سکوهای متحرک ساحلی، ناوچهها و ناوشکنها، هواپیماهای جنگنده و بالگرد میل - ۱۷/۱۷۱ پرتاب می‌شود. پرتابگرهای جعبهای موشک قادر که برای پرتاب آن از سطح به کار میرود نیز مشابهت بالایی با نمونههای مورد استفاده برای موشک نور دارد که این نیز دلیل دیگری برای طی شدن یک سیر منطقی در توسعه موشک‌های کروز دریایی کشور است.
با توجه به پرواز این موشکها در ارتفاع بسیار پایین، رادار کشتیها به طور مستقل از رادارهای هواپایه و در بهترین حالت با در نظر نگرفتن سطح مقطع راداری کم موشک‌های نور و قادر از حدود ۳۰ کیلومتری(با توجه به انحنای کره زمین) امکان رؤیت آنها را خواهد داشت و در این صورت با توجه به سرعت این موشکها که بین ۰.۸ تا ۰.۹ ماخ(۲۷۷ تا ۳۱۲ متر بر ثانیه در سطح دریا در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد) است، دشمن تنها حدود ۹۶ تا ۱۰۸ ثانیه زمان برای واکنش خواهد داشت.
لازم به ذکر است نیروی دریایی آمریکا احتمال اصابت نمونههای مشابه خارجی از این موشکها را در اواسط دهه ۱۹۹۰ در حدود ۸۵ درصد برآورد نموده بود. این در حالی است که امروزه هر چند سامانه‌های کشف و هدفگیری و تسلیحات دفاعی ناوها پیشرفت نموده اما موشکها نیز با بهرهگیری از فناوریهای جدید کاهش سطح مقطع راداری و نیز سامانه‌های پیشرفته راداری همچنان برگهای برنده خود را برای مغلوب کردن سامانه‌های دفاع موشکی دشمن خصوصاً در صورت شلیک پرتعداد به سمت یک کشتی حفظ نموده‌اند.
در آخرین گام، متخصصان صنعت موشکی کشور با افزایش بیش از پیش برد موشک‌های کروز از خانواده نور اقدام به طراحی و ساخت موشکی دیگر با کمترین تغییرات در ساختار و رسیدن به برد و قابلیت عملیاتی بیشتر نموده‌اند.
موشک قدیر نسل جدید از کروزهای دریایی ایران است که به برد ۳۰۰ کیلومتر می‌رسد. این موشک نیز از طراحی ظاهری مشابه موشک‌های نور و قادر بهره می‌برد. با توجه به عدم تغییر محسوس در ابعاد موشک ممکن است علاوه افزایش حجم سوخت داخلی با بهسازی موتور برای کاهش مصرف سوخت یا کاهش وزن اجزاء میزان ۳۶ درصدی افزایش برد نسبت به قادر تأمین شده باشد.
این عدم تفاوت چندان زیاد قدیر با نسل‌های قبلی خود امکان استفاده از پرتابگرهای موجود دریایی و زمینی را ایجاد می‌نماید. پیرامون پرتابگرهای ساحلی این موشک‌های کروز می‌توان گفت عملکرد مستقل و خوداتکاء این سامانه‌ها به معنی عدم وابستگی به سامانه‌های اصلی شناسایی در یک نبرد ناهمطراز خواهد بود. در واقع، یکی از مزایای استقرار رادار بر روی خودروی پرتابگر توان فعالیت مستقل سامانه، در شناسایی اهداف است.
در یک هجوم گسترده که سامانه‌های شناسایی شده خودی، توسط دشمن مورد حمله قرار گرفته و حتی ممکن است در بدترین شرایط فرضی، ارتباط عادی واحدهای موشکی با فرماندهی مربوطه به طور مقطعی دچار اشکالاتی گردد عملکرد مستقل سامانه، پیش‌بینی هوشمندانه‌ای برای پیشگیری از کاهش توان رزمی خودی در پاسخگویی به واحدهای دشمن است.
پراکنده شدن توان شناسایی دشمن و پخش شدن قوای دشمن در شناسایی و انهدام پرتابگرهای متعدد پرتاب که در عوارض طبیعی مناطق جنوبی کشور استتار شده و در مواقع لزوم وارد عرصه خواهند شد، از دیگر فواید استفاده از این پرتابگرهای جدید هستند.
امکان تغییر مکان به دلیل استقرار مجموعه، بر روی خودرو و خروج سریع از مکان پرتاب پس از شلیک موشک نیز به افزایش بقاپذیری رزمی سامانه می‌افزاید.
امکان حمله به چندین هدف متفاوت از یک سایت و یا یک مجموعه هدف(ناوگروه دشمن) از چند جهت کاملاً متفاوت با موشک‌های برد بلند، نقش مؤثری در موفقیت نیروهای دفاعی کشور در نبرد ناهمطراز احتمالی دارد.
با گسترش واحدهای پرتاب در گستره وسیع سواحل جنوب، دشمن نیاز به صرف توان بسیار بالایی در جنگ الکترونیک دارد و از تمرکز توان آن، روی یک یا چند مجموعه پرتاب در نواحی محدود، که تأثیر بسزایی در مختل کردن فعالیت سامانه‌های خودی دارد جلوگیری می‌شود.
وجود سامانه کنترل فرماندهی در مجموعه فوق نیز امکان هماهنگی بین چندین پرتابگر در یک سایت پرتعداد، به منظور تطبیق و تمایز اهداف شناسایی شده و تخصیص اهداف به پرتابگرها و یا حتی هماهنگی بین واحدهای خود اتکا در مواقع لازم فراهم می‌کند.
افزایش برد موشک‌های کروز دریایی از خانواده نور به ۳۰۰ کیلومتر منجر به کاهش تعداد سامانه خوداتکاء زمینی برای پوشش سواحل ۱۵۰۰ کیلومتری جنوب کشور شده و نیز همپوشانی بیشتر سامانه‌ها را در صورت بکارگیری تعداد بالا برای درگیری با دشمن از چند جهت ایجاد می‌نماید.
لازم به ذکر است موشک‌های کروز رعد با برد ۳۵۰ کیلومتر نیز توسط وزارت دفاع کشورمان در حدود یک دهه قبل ساخته شده اما به دلیل ابعاد بزرگ، این موشک از پرتابگرهای تک فروندی روی شاسی زرهی شلیک می‌شود که بدیهی است مزیت‌های پرتابگرهای چند فروندی و کامیونی موشک‌های نور و قادر و قدیر را ندارد.
افزایش منطقه خطر برای دشمن در اطراف شناورهای حامل موشک قدیر و نیز سواحل، امکان تغییر مسیر موشک و حمله از سمت پیش‌بینی نشده به دشمن به واسطه برد بالا(در صورت برخورداری از سامانه‌های هدایت و ناوبری لازم) و امکان شلیک موشک توسط پرتابگر زمینی از فواصل دور از ساحل برای سخت تر شدن شناسایی واحدهای پرتاب توسط دشمن از دیگر مزیت‌های افزایش برد موشک‌های کروز ضد کشتی به برد ۳۰۰ کیلومتر است.
با احتساب دو موشک قدیر و نصر بصیر، خانواده موشک‌های کروز دریایی ساخت ایران دارای ۸ عضو می شود که هر یک با پوشش رده‌های مختلف نیازهای عملیاتی، نقش مهم خود را در دفاع از سواحل و انهدام شناورهای دشمن ایفا می کنند.
این موشکها با شلیک از حاملهای مختلف شناوری، هوایی و ساحلی و بهرهگیری از فناوریهای پیشرفته در زمینه هدفگیری، هدایت و کنترل با دقت بالا به اهداف خود اصابت میکنند.
