در حالی‌که امریکا در روند مذاکرات هسته‌ای با ایران، از خواسته پیشین خود مبنی بر برچیدن کامل برنامه هسته‌ای عقب‌نشینی کرده و سیگنال‌هایی از پذیرش برنامه‌ای محدود و تحت نظارت ارسال کرده، اما همزمان تلاش دارد دامنه هرگونه توافق احتمالی را به فراتر از موضوع هسته‌ای کشانده و به مسائلی مانند موشکی و قدرت نظامی ایران نیز گره بزند؛ چیزی که ویتکاف هم در لابه‌لای مصاحبه خود با فاکس‌نیوز، تلویحاً به آن اشاره کرد که فرآیند مذاکرات علاوه بر برنامه غنی‌سازی اورانیوم درنهایت راستی‌آزمایی ابعاد نظامی ایران به خصوص موشک‌هایی که به ادعای او به برنامه هسته‌ای ایران نیز پیوند می‌خورند.
این رویکرد چندلایه واشینگتن نشان می‌دهد که عقب‌نشینی هسته‌ای الزاماً به معنای نرمش راهبردی نیست، بلکه بخشی از راهبرد مهار جامع‌تر ایران در حوزه‌های امنیتی و دفاعی منطقه‌ای است که در برجام هم بارها مطرح شد ولی تهران به دلیل دفاعی بودن برنامه موشکی و خط قرمز خواندن آن، در برابر فشارها تسلیم نشد.
در شرایطی که مقامات ایرانی بارها روشن کرده‌اند که در میز مذاکره با امریکایی‌ها تنها بر سر موضوع هسته‌ای گفت‌وگو خواهند کرد، اما در آستانه دور دوم مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در عمان، کلماتی بر زبان امریکایی‌ها جاری می‌شود که بوی تلاش برای گسترش دامنه مذاکرات دارد.
استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ رئیس‌جمهور امریکا در مذاکرات هسته‌ای که در روزهای اخیر رویکرد نرم‌تری در مذاکرات دور اول داشت دوشنبه شب اظهارات جدیدی را درباره روند گفت‌وگوهای آتی مطرح کرد که به نظر می‌رسد با روح و متن مذاکرات سازگاری ندارد. ویتکاف در گفت‌وگو با شبکه فاکس‌نیوز، گفته که امریکا به دنبال محدود کردن غنی‌سازی اورانیوم ایران است، نه «نابودی» کامل برنامه هسته‌ای این کشور. ویتکاف تأکید کرد: «گفت‌وگو با ایرانی‌ها بیشتر روی دو موضوع حیاتی خواهد بود، اول، غنی‌سازی است و همان‌طور که می‌دانید آنها نیازی به غنی‌سازی بالاتر از ۳/۶۷ درصد ندارند، آنها ادعا می‌کنند برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز دارند، اما نمی‌توانند بالاتر از ۳/۶۷ درصد غنی‌سازی داشته باشند.» به گفته ویتکاف، «موضوع دوم بیشتر درباره راستی‌آزمایی در قبال برنامه غنی‌سازی و در نهایت، راستی‌آزمایی درباره نظامی کردن برنامه هسته‌ای آنهاست و شامل انواع موشک‌هایی می‌شود که آنها آنجا جمع‌آوری کرده‌اند.»
این مقام امریکایی در ادامه مدعی شد: «راستی‌آزمایی یک نکته محوری در این توافق خواهد بود، اگر ما فرصت رسیدن به آن نقطه را داشته باشیم، باید راستی‌آزمایی بسیار سفت و سختی داشته باشیم. اقدامات زیادی درباره راستی‌آزمایی طی چند سال اخیر و قبل از دولت ما وجود نداشته است. این روند باید عوض شود و اگر تغییر یابد ما پایه و اساس مثبتی را برای مذاکرات خواهیم داشت و در حالتی غیر از آن، ما باید به دنبال راه‌های جایگزین باشیم که برای هیچ‌کس خوب نخواهد بود.»
نماینده ویژه رئیس‌جمهور امریکا با این حال تأکید کرد: «ما اینجا هستیم تا ببینیم آیا می‌توان این وضعیت را به‌صورت دیپلماتیک و از طریق گفت‌وگو حل کرد یا نه. نخستین جلسه مثبت، سازنده و تأثیرگذار بود.» نماینده ترامپ در مذاکرات غروب دیروز هم در توئیتر نوشت: «توافق با ایران فقط زمانی تکمیل خواهد شد که توافقی ترامپی باشد.» او ادعا کرده که هرگونه توافق نهایی، باید زمینه‌ای برای صلح، ثبات و شکوفایی خاورمیانه باشد، به این معنا که ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحات هسته‌ای خود را حذف کند.»
واشینگتن فرصت توافق را از بین می‌برد
اظهارات زیاده‌خواهانه ویتکاف درحالی است که ترامپ در سخنرانی‌های خود تکرار می‌کند که دنبال توافق با ایران است ولی این کشور نباید بمب اتمی داشته باشد. اما به نظر می‌رسد هرچه گفت‌وگوها جلوتر می‌رود، حرص و طمع واشینگتن نیز افزایش می‌یابد. در آستانه مذاکرات عمان، اگرچه امریکا از برخی خواسته‌های حداکثری خود عقب نشسته، اما با مطرح کردن پرونده‌های جدید، شکل تازه‌ای از فشار چندبعدی را طراحی کرده که می‌تواند مسیر دیپلماسی را با ابهام و تنش بیشتری همراه کند.
برخی مقامات امریکایی در رایزنی‌های اخیر تأکید کرده‌اند که توافقی صرفاً هسته‌ای دیگر کفایت نمی‌کند و هرگونه پیشرفت در مذاکرات باید با شفاف‌سازی و محدودسازی فعالیت‌های موشکی ایران همراه باشد. این درحالی است که ایران بارها تأکید کرده که برنامه موشکی‌اش صرفاً جنبه دفاعی داشته و غیرقابل مذاکره است. هرچند در زمان امضای برجام در سال ۲۰۱۵، هم این خواسته‌های فرا برجامی از سوی نمایندگان غرب مطرح شده بود، اما در نهایت هیئت مذاکره‌کننده ایرانی زیر بار نرفت و در حد حرف باقی ماند. از آنجا که توسعه موشک‌های بالستیک در سال‌های اخیر حساسیت امنیتی غرب و رژیم صهیونیستی را افزایش داده، اکنون این مسئله به ابزار جدیدی برای فشار دیپلماتیک تبدیل شده است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که امریکا تلاش دارد از مسیر این مذاکرات، چارچوبی گسترده‌تر برای مهار توان نظامی ایران طراحی کند؛ رویکردی که اگرچه با عنوان توسعه توافق ارائه می‌شود، اما می‌تواند زمینه‌ساز پیچیده‌تر شدن روند گفت‌وگوها باشد.
این سیاست زیاده‌خواهی درحالی است که تهران بارها اعلام کرده در شرایط تهدید و زور مذاکره نمی‌کند. هرچند عقب‌نشینی نسبی از سیاست خلع کامل برنامه هسته‌ای، می‌تواند زمینه‌ای برای توافق موقت یا مرحله‌ای باشد، اما پافشاری بر پیوند دادن توافق به مسائل موشکی و نظامی، راه رسیدن به توافق پایدار را دشوارتر خواهد کرد. با این حال، برخی ناظران معتقدند امریکا با طرح مسائل نظامی، در پی افزایش اهرم چانه‌زنی است تا امتیازات بیشتری از ایران بگیرد، بی‌آنکه الزاماً به‌دنبال گسترش دامنه توافق باشد.
سهم‌خواهی اسرائیل در میز مذاکرات
با اینکه ایران و امریکا گفت‌وگوهای هسته‌ای را آن هم به طور غیرمستقیم شروع کرده‌اند، اما سایر بازیگران خارجی تلاش می‌کنند منافع‌شان در میز مذاکرات به رسمیت شناخته شود. پس از اروپایی‌ها که دنبال بافتن کلاه از نمد مذاکرات بودند، صهیونیست‌ها هم دست به‌کار شده‌اند که امریکا باید مفاد توافق را با خواست و اراده تل‌آویو تنظیم کند.
به گزارش یدیعوت‌آحارانوت، اسرائیل نگران توافق نامناسب ایران و امریکاست و از اینکه مذاکرات به برنامه موشکی تهران و محور مقاومت نمی‌پردازد، خشمگین است. بر اساس این گزارش، یک منبع امنیتی تل‌آویو دوشنبه شب اظهار کرد که مقامات اسرائیلی به ویژه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این رژیم در خصوص مذاکرات ایران و امریکا به شدت نگران مواضع دونالد ترامپ هستند و نمی‌دانند ترامپ واقعاً چه می‌خواهد؟ و حتی از خطوط قرمز وی در این مذاکرات هیچ‌گونه اطلاعاتی ندارند. این منبع امنیتی اظهار کرد: اگر ایران و امریکا به توافقی برسند که در جهت منافع اسرائیل و امریکا نباشد، برای ما بسیار بد خواهد بود. امریکا با توافق بد مانع اقدامات اسرائیل می‌شود و دیگر نمی‌تواند به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند.»
صهیونیست‌ها همواره در هرگونه مذاکرات ایران با غربی‌ها سنگ‌اندازی کرده‌اند تا جلوی روند توافق را بگیرند و این بار هم کمافی‌السابق وارد صحنه شده‌اند تا شاید در صورت امضای توافق بین تهران و واشینگتن، بخشی از خواسته‌های خود را از طریق امریکا به منصه ظهور برسانند، اما گفت‌وگو بر سر ترتیبات منطقه‌ای و برنامه موشکی خواست اسرائیل، چیزی نیست که ایران به راحتی با آن موافقت کند.
